14 december

14 december is 'nen daag op de Gregoriaanse en Juliaanse kalender. 't Is d'n 348en daag vaan e gewoen jaor en d'n 349e vaan e sjrikkeljaor; heinao koume nog 17 daog.

Gebeurtenisse

• 557 - Constantinopel weurt zwoer geraak door 'nen eerdsjok.
• 1287 - In de Sint-Luciavlood brik d'n diek vaan de Zuierzie. 50.000 lui koume um.
• 1542 - 't Pasgebore keend Mary Stuart weurt keuningin vaan Sjotland nao d'n doed vaan häöre pa Jacobus V.
• 1782 - De breurs Montgolfier laote veur 't iers 'nen oonbemaande lochballon op.
• 1809 - Napoleon sjeijt van Joséphine de Beauharnais.
• 1819 - Alabama treujt es 22e sjtaot toe tot de Vereinigde Sjtaote van Amerika.
• 1900 - Max Planck stèlt de Wèt vaan Planck op, 't begin vaan de kwantumfysica.
• 1902 - 'nen Tillegraafkabel weurt gelag vaan San Francisco nao Honolulu.
• 1909 - In Australië treujt de Seat of Government Surrender Act in wèrking. New South Wales steit groond aof veur 't Australisch Hoofsteielek Territorium en Canberra weurt de nui hoofstad.
• 1911 - 'n Expeditie oonder de Noor Roald Amundsen bereik es ierste lui oets de geografische Zuidpool.
• 1918 - D'n Duitse prins Frederik Sjarel vaan Hesse, door 't parlemint vaan Finland gekoze um keuning te weure, weigert d'n troen.
• 1918 - De Portugese president Sidónio Pais weurt vermaord.
• 1922 - De eësjte gekaoze president van Pole, Gabriel Narutowicz, wirt, mèr ein paar oer naodat hae in functie waas, vermaord door eine nationalistische fanaticus.
• 1931 - Anton Mussert en Cees van Geelkerken riechte de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) op.
• 1933 - De Osservatore Romano kört in ein artikel de Duutsje sjterilisatiewèt in fel wäörd aaf.
• 1939 - De Sovjet-Unie wirt gesjors es lid van de Volkerbóndj waeges häör agressie taenge Finlandj.
• 1940 - In e laboratorium in Berkeley (Californië, VS) weurt veur 't iers plutonium geïsoleerd.
• 1941 - Twiede Wereldoorlog: Hitler geuf opdrach tot de boew van de Atlantikwall.
• 1941 - Twiede Wereldoorlog: Japan slut e pak mèt Thailand.
• 1948 - Thomas T. Goldsmith Jr. en Estle Ray Mann kriege patent op 't kathodestraoltuub-amusemintsmesjien, 't ierste elektronisch speul oet de historie.
• 1954 - Oprichting van de Vlaams-nationalistische partiej Volksunie in Belsj.
• 1955 - Albanië, Bulgarije, Cambodja, Ceylon, Finland, Hongarije, Ierland, Italië, Jordanië, Laos, Libië, Nepal, Oosteriek, Portugal, Roemenië en Spaanje weure door Resolutie 109 touwgelaote tot de Vereinegde Naties.
• 1962 - Mariner 2 vluig es ierste ruimtetuig veurbij Venus.
• 1971 - Mie es 200 intellectuele oet Oos-Pakistan weure geëxecuteerd door 't Pakistaans leger.
• 1972 - Eugene Cernan löp es lèste mins euver de maon, naotot heer lander vaan Apollo 17 weer instap.
• 1975 - Nao bemiddeling door ingenieur Manusama en mevrouw Soumokil gaeve de Molukse giezelnummersj in Wijster (provincie Drenthe) zich euver.
• 1977 - Pieter Menten, 'ne Nederlandse aorlogsmisdadiger, wirt veroardeild tot vieftieën jaor gevangesjap.
• 1981 - De Knesset verklaort de Israëlische wèt ouch geldeg in de bezatte Golanhuugvlaakde. Heimèt weurt dit territorium de facto bij Israël geveug.
• 1989 - In Chili weure veur 't iers sins de staotsgreep vaan Augusto Pinochet verkezinge gehawwe.
• 1994 - De bouw vaan de Dreiklovedam begint in China.
• 1995 - De Akkoorde vaan Dayton, in november in Dayton (Ohio, VS) besproke, weure oonderteikend. Dit beteikent 't ind vaan de börgeroorlog in veurmaoleg Joegoslavië.
• 1999 - Slaagrege veroerzaak zwoer euverstruiminge in de Venezolaanse staot Vargas, mèt tiendoezende doeje en enorme economische chaos tot gevolg.
• 2004 - 't Millauviaduk, de groetste brögk vaan de wereld, weurt geëupend bij Millau, Fraankriek.
• 2012 - Op 'n basissjaol in Newtown, (Connecticut, VS), vèntj 'n sjeetpartie plaats. Hiebie valle tientalle doeje, veural kènjer.
• 2013 - In Zuid-Soedan vint 'n couppoging plaots.

Gebore

• 1009 - Go-Suzaku, keizer vaan Japan (gestorve 1045)
• 1546 - Tycho Brahe, Deensen astronoom (gestorve 1601)
• 1610 - David Teniers II, Zuid-Nederlandse kunssjèlder (gestorve 1690)
• 1640 - Aphra Behn, Ingelse sjriefster (gestorve 1689)
• 1720 - Justus Möser, Duitse zjuris en theoreticus (gestorve 1794)
• 1738 - Jan Evangelista Antonín Koželuh, Boheemse componis, dirigent, meziekpedagoog en organis (gesjtórve 1814)
• 1749 - Pieter Pijpers, Nederlandse dichter en toneëlsjrijver (gesjtórve 1805)
• 1789 - Maria Szymanowska, Poolse pianiste en componiste (gestorve 1831)
• 1791 - Charles Wolfe, Ierse dichter (gesjtorve 1823)
• 1812 - Ignacio Comonfort, Mexicaanse sjtaatsman (gesjtorve 1863)
• 1852 - Daniel De Leon, Curaçaos-Amerikaanse journalis en politicus (gestorve 1914)
• 1853 - Temistocle Calzecchi Onesti, Italiaanse natuurkundige en oetvènjer (gesjtorve 1922)
• 1870 - Dirk Jan de Geer, Nederlandse politicus (gesjtórve 1960)
• 1870 - Karl Renner, Oosteriekse politicus (gestorve 1950)
• 1883 - Manolis Kalomiris, Griekse componis (gestorve 1962)
• 1883 - Morihei Ueshiba, Japanse gevechskunsteneer, bedinker vaan aikido (gestorve 1969)
• 1884 - Cornelis Kruyswijk, Nederlandse architec (gesjtórve 1935)
• 1889 - Bernard Bijvoet, Nederlandjse architec (gesjtórve 1979)
• 1895 - George VI vaan 't Vereineg Keuninkriek (gestorve 1952)
• 1895 - Paul Éluard, Fransen diechter (gestorve 1952)
• 1897 - Kurt Schuschnigg, Oosteriekse staotsmaan (gestorve 1977)
• 1901 - Paul vaan Griekeland (gestorve 1964)
• 1908 - Mária Szepes, Hongaarse sjriefster (gestorve 2007)
• 1909 - Edward Tatum, Amerikaanse geneticus, Nobelpries in de Geneeskunde 1958 (gestorve 1975)
• 1911 - Hans von Ohain, Duits-Amerikaansen inzjenieur (gestorve 1998)
• 1918 - B. K. S. Iyengar, Indiase yogi (gestorve 2014)
• 1922 - Nikolaj Basov, Sovjet-Russische natuurkundege, Nobelpries in de Natuurkunde 1964 (gestorve 2001)
• 1923 - Gerard (van het) Reve, Nederlandse sjriever en dichter (gesjtorve 2006)
• 1927 - Koos Rietkerk, Nederlandse politicus (gesjtorve 1986)
• 1940 - Mient Jan Faber, Nederlandse vredesactivis en secretaris van het IKV
• 1943 - René van der Linden, Nederlands-Limbörgse CDA-politicus
• 1946 - Jane Birkin, Franse actrice en zangeres
• 1947 - Dilma Rousseff, Braziliaanse econome en politica, 36e president vaan Brazilië
• 1948 - Boudewijn Büch, Nederlandse sjriever en prizzentator (gestorve 2002)
• 1951 - Jan Timman, Nederlandse sjaker
• 1969 - Arthur Numan, Nederlandse voetballer

Gestorve

• 618 - Xue Rengao, keizer vaan China
• 704 (of 705) - Aldfrith vaan Northumberland
• 872 - Paus Adrianus II (ca. 80)
• 1070 - Agnes vaan Poitou, keizerin en regentes vaan 't Heileg Roems Riek (ca. 52)
• 1293 - Al-Asjraf Chalil, sultan vaan Egypte
• 1332 - Rinchinbal Khan, keizer vaan Mongolië
• 1480 - Niccolò Perotti, Italiaansen humanis (ca. 51)
• 1542 - Zjaak V vaan Sjotland (30)
• 1788 - Carl Philipp Emanuel Bach, Duitse componis (74)
• 1788 - Karel III van Sjpanje (72)
• 1799 - George Washington, ierste president vaan de Vereinegde Staote (67)
• 1861 - Albert vaan 't Vereineg Keuninkriek, prins-gemaol vaan Victoria (42)
• 1863 - Ignacio Comonfort, Mexicaanse sjtaatsman (51)
• 1885 - Ernst Falkbeer, Oasteriekse sjaker (66)
• 1943 - John Harvey Kellogg, Amerikaansen dokter en zakemaan (91)
• 1947 - Stanley Baldwin, Britse politicus (80)
• 1956 - Juho Kusti Paasikivi, Finse politicus (86)
• 1984 - Vicente Aleixandre, Spaonsen diechter, Nobelpries in de Literatuur 1977 (86)
• 1989 - Andrej Sacharov, Sovjet-Russische natuurkundege en activis, Nobelpries veur de Vrei 1975 (68)
• 1990 - Friedrich Dürrenmatt, Zwitserse sjriever (69)
• 2003 - Blas Ople, Filipijnse politicus (76)