1994
1994 (MCMXCIV) waor e gewoen jaor wat begós op zaoterdig op de Gregoriaanse kalender. 't Waor oetgerope tot 't Internationaal Jaor van de Familie.
Gebäörtenisse
bewirk- jannewarie
- 1 - 't Partnersjap veur Vrei tösse de NATO en 'n aontal Midde- en Wes-Europese len treujt in wèrking.
- 1 - De NAFTA, de Noord-Amerikaanse vrijhandelszaone, treujt in wèrking.
- 1 - De naam vanne fusiegemèndje Postert weurd verangerd in Amb Mofert.
- 14 - Presidente Bill Clinton vaan de Vereinegde Staote en Boris Jeltsin vaan Rusland oonderteikene de Kremlinakkaorde, die de gedeiltelike oontmanteling vaan 't kernwaopenarsenaol in bei len reigele.
- 31 - BMW kundeg de euvernaome vaan Rover aon.
- fibberwarie
- 9 - 't Vance-Owenplan veur vrei in Bosnië-Hercegovina weurt opgestèld. Dit plan zal wieneg succesvol en neet acceptabel veur de moslims blieke.
- miert
- 1 - Zuid-Afrika dreug Walvisbaai euver aon Namibië.
- 4 - Veer terroriste weure veroerdeild veur hun bomaonsleeg op 't World Trade Center.
- 12 - De Anglicaanse kèrk beneump veur 't iers vrouwlui es preesters.
- 23 - De Mexicaanse presidentskandidaot Luis Donaldo Colosio weurt vermaord.
- 28 - In Johannesburg vinde relle plaots tösse Zoeloes en ANC-aonhengers. Heibei valle 12 doeje.
- april
- In historische verkezinge in Zuid-Afrika, boe-aon noe lui vaan alle rasse mage mètdoen, wint 't ANC euvertuigend.
- 6 - De presidente vaan Rwanda en Boeroendi koume um es 't vleegtuug boe ze inzitte weurt neergehaold.
- 27 - De tien toeslen vaan Zuid-Afrika weure opgeheve.
- mei
- 6 - President François Mitterand en keuningin Elizabeth II opene de Kenaaltunnel tösse Fraankriek en Groet-Britannië.
- 9 - Nelson Mandela weurt tot president vaan Zuid-Afrika geïnaugureerd.
- juni
- 17 juni - Sportheld O.J. Simpson weurt in de Vereinegde Staote op spectulair meneer gearresteerd. Dees arrestatie is live op tv te volge.
- juli
- De komeet Shoemaker-Levy 9 sleit in op de planeet Jupiter.
- Kim Jong-il volg ziene pa Kim Il-sung op es leier vaan Noord-Korea.
- 25 - Israël en Jordanië teikene officieel de vrei.
- augustus
- september
- 22 - De ierste aoflievering vaan Friends weurt oetgezoonde.
- 28 - De veerboet Estonia zink in de Ooszie; 852 lui koume um.
- oktober
- 15 - D'n Haïtiaanse president Jean-Bertrand Aristide kiert trök oet ballingsjap.
- november
- 16 - De Kenaaltunnel weurt veur persoenstreine geëupend.
- 26 - Tiny Muskens weurt tot bisjop vaan Breda gewijd.
- december
- 11 - Boris Jeltsin beveult Russische tróppe 't opstendeg Tsjetsjenië te pacificere.
Nobelprieze
bewirk- Natuurkunde:
- Bertram Brockhouse "um de oontwikkeling vaan neutronespectroscopie" en "um baonbrekende bijdrage aon de oontwikkeling vaan neutroneverstruiingstechnieke veur studies nao gecondenseerde materie."
- Clifford Shull "um de oontwikkeling vaan de neutronebrekingstechniek" en "um baonbrekende bijdrage aon de oontwikkeling vaan neutroneverstruiingstechnieke veur de studie vaan gecondenseerde materie."
- Sjemie: George A. Olah "um zien bijdrage aon koolstofkationsjemie."
- Geneeskunde: Alfred G. Gilman en Martin Rodbell "um hun oontdèkking vaan G-eiwitte en hun rol in signaaltransductie binne celle."
- Literatuur: Kenzaburō Ōe, "dee mèt poëtische krach 'n dinkbeeldege wereld sjöp boe leve en mythe neersloon in 'n oongemekelek beeld vaan de mins zien positie allewijl."
- Vrei: Yasser Arafat, Yitzhak Rabin en Shimon Peres "t'r ier vaan 'n politieke daod die sterke mood vaan bei kante eisde, en die meugelekhede veur 'n nui oontwikkeling nao broedersjap in 't Midde-Ooste heet geëupend."
- Economie: John Harsanyi, John Forbes Nash en Reinhard Selten "um hun baonbrekende analyse vaan evewiechte in de theorie vaan non-coöperatief speule."
Films
bewirkPopulair films oetgebrach in 1994:
- Pulp Fiction
- The Lion King
- The Last Seduction
- Les roseaux sauvages
- Crumb
- Heavenly Creatures
- Pulp Fiction
- Trois couleurs: Rouge
- Natural Born Killers
- Muriel's Wedding
- The Adventures of Priscilla, Queen of the Desert
- Hoop Dreams
- Sátántangó
- Clerks
- Four Weddings and a Funeral
- Forrest Gump
- Zire darakhatan zeyton
- The Shawshank Redemption
- Caro diario
- Chung Hing sam lam
- Lamerica
- Riget
Gebore
bewirk- 16 fibberwarie - Ava Max (Amanda Koci), Amerikaanse popzengeres
- 1 miert - Justin Bieber, Canadese popzenger
- 2 miert - Nikkie de Jager, Nederlandse YouTuber
- 27 juli - Boyan Slat, Nederlandsen activis en oetvinder
- 19 augustus - Nafi Thiam, Belzje atletin
- 9 december - Giorgos Giakoumakis, Griekse voetballer
Gesjtorve
bewirk- 10 jannewarie - Ien Dales, Nederlandse politica (62)
- 30 jannewarie - Jan Schaefer, Nederlandse politicus (53)
- 5 april - Kurt Cobain, Amerikaanse zenger (27)
- 7 april - Evert Hartman, Nederlandse sjriever (56)
- 22 april - Richard Nixon, Amerikaanse politicus (81)
- 1 mei - Ayrton Senna, Braziliaansen otocoureur (34)
- 10 mei - Lucebert, Nederlandsen dichter (69)
- 29 mei - Erich Honecker, Oes-Duutsje politicus (81)
- 26 juni - A. den Doolaard, Nederlandse sjriever (93)
- 8 juli - Kim Il-sung, Noord-Koreaanse politicus (82)
- 17 september - Karl Popper, Duutsj-Oasterieks-Britse filosoof (92)
- 23 september - Johannes van Damme, Nederlandse zakemaan (59)
- 9 oktober - Jan de Koning, Nederlandse minister (68)