1861
1861 (MDCCCLXI) waor e gewoen jaor wat begós op 'nen dinsdag op de Gregoriaanse kalender.
GebäörtenisseBewirk
- 1 jannewarie - Liberaal troepe numme Mexico-sjtad in, womit ein eindj kump aan de Hervormingsaorlog.
- 6 jannewarie - Biej Zuylichem in de Bommelerwaard brik de Waaldiek door. 't Gebeed wirt hel getróffe door dees euversjtreuëming. Keuning Willem III brink ein bezeuk aan 't euversjtreuëmde gebeed.
- 9 jannewarie - De Amerikaanse sjtaat Mississippi is de tweëde sjtaat die zich aafsjeijt van de Verenigde Sjtate.
- 10 jannewarie - De Amerikaanse sjtaat Florida sjeijt zich ouch aaf van de Verenigde Sjtate.
- 11 jannewarie - Benito Juárez vörp ein veurluipige regering, in mieërt wirt hae gekaoze tot president van Mexico.
- 11 jannewarie - De Amerikaanse sjtaat Alabama sjeijt zich aaf van de Verenigde Sjtate.
- 1 fibberwarie - De Amerikaanse sjtaat Texas sjeijt zich aaf van de Verenigde Sjtate.
- 8 fibberwarie - De Geconfedereerde Sjtate van Amerika, eine groep van zudelikke aafgesjeije Amerikaanse sjtate, wirt gesjtich.
- 9 fibberwarie - Jefferson Davis verkaoze tot president van de Geconfedereerde Sjtate van Amerika.
.svg)
- 4 mieërt - Abraham Lincoln wirt geïnaugureerd es 16e president van de Verenigde Sjtate. Hae regeert pes 1865.
- 13 mieërt - (Gregoriaanse tiedraekening) De Russische tsaar Alexander II sjaf de liefeigesjap aaf.
- 14 mieërt - Beëdiging van 't kabinèt Van Zuylen van Nijevelt-Loudon. Dit kabinèt regeert pes 31 jannewarie 1862.
- 17 mieërt - 't Keuninkriek Italië wirt oetgerope. Victor Emanuel II van Savoye wirt de eësjte vors. Giuseppe Verdi wirt in 't eësjte Italiaanse parlemènt gekaoze veur de liberale partiej.
- 12 april - Biej Fort Sumter in South Carolina wirt gesjaote, dit is 't begin van de Amerikaanse burgeraorlog.
- 1 juni - Mexico, Melchor Ocampo wirt door conservatieve rebelle gevangegenómme en tweë daag later gedoad.
- 24 juni - Oprichting van de Twentsche Bankvereniging óm de ketoenindusjtrie te sjteune.
- 21 juli - De Zudelikke winne de Eësjte Sjlaag biej Bull Run, de eësjte groatsjalige veldjsjlaag van de Amerikaanse Burgeraorlog.
- oktober - Sjpaanse, Britse en Franse troepe lanje in Vera Cruz óm sjöldbetalinge aaf te dwinge.
- 26 oktober - Philipp Reis produceert de eësjte telefoon.
- 21 december - De Tweëde Kamer in Nederlandj nump mèt 51 taenge 20 sjtömme ein motie-Ten Bruggen Hugenholz aan womit 't begroatingshoofsjtök ónveurzene oetgave mèt de hèlf wirt trukgebrach. De eësjte minister Jacob van Zuylen van Nijevelt treujt aaf en wirt opgevolg door de minister van bènnelandjse zake Schelto van Heemstra (1807-1864).
- zónger datum
- Abdoel Aziz ibn Mohammed volg zien broor Abdoel Medjid op es sultan van 't Osmaanse Riek.
- Guillaume Duchenne - eine neuroloog oet Frankriek - besjrief oetgebreijd eine vörm van sjpierdystrofie die allein biej jónges veurkump en tot de doad leijt. De aandoning zal later ziene naam drage es de ziekte van Duchenne.
- Louis Pasteur óntwurp de theorie van de ziektekieme.
LiteratuurBewirk
- Eësjte publicatie van Great Expectations van Charles Dickens
GebaoreBewirk
- 3 jannewarie - William Renshaw, Britse tennisser (gesjtórve 1904)
- 6 jannewarie - Chris Hooijkaas, Nederlandse zeiler (gesjtórve 1926)
- 6 jannewarie - Victor Horta, Belzje architec (gesjtórve 1947)
- 2 fibberwarie - Solomon R. Guggenheim, Amerikaanse kunsverzamelaer (gesjtórve 1949)
- 8 fibberwarie - Harry Ward Leonard, Amerikaanse elektrotechnicus en oetvènjer (gesjtórve 1915)
- 15 fibberwarie - Charles-Edouard Guillaume, Zjwitserse natuurkundige, óntdèkker van invar (gesjtórve 1938)
- 26 fibberwarie - Ferdinand van Bulgarije, Hertog van Sakse en prins van Sakse-Coburg-Gotha, latere tsaar van Bulgarije (gesjtórve 1948)
- 27 fibberwarie - Rudolf Steiner, Oasteriekse gróndjlègker van de antroposofie (gesjtórve 1925)
- 28 fibberwarie - Eli Heimans, Nederlandse natuurbesjermer en óngerwiezer (gesjtórve 1914)
- 14 april - John Joseph Carty, Amerikaanse elektrotechnicus en besjtuurder (gesjtórve 1932)
- 5 mei - Peter Cooper Hewitt, Amerikaanse elektrotechnicus en oetvènjer (gesjtórve 1921)
- 7 mei - Rabindranath Tagore, Brits-Indische sjriever (Nobelpries in de Literatuur 1913; gesjtorve 1941)
- 20 mei - Andries Bonger, Nederlandse kunsverzamelaer (gesjtórve 1936)
- 9 juni - Floris Verster, Nederlandse kunssjilder (gesjtórve 1927)
- 10 juni - Joseph Cuypers, Nederlandse architec (gesjtórve 1949)
- 19 juni - Douglas Haig, Britse generaal (gesjtórve 1928)
- 24 juli - Benno von Achenbach, Duutsje gróndjlègker van de regels van de mensjport (gesjtórve 1936)
- 3 augustus - Michel Jules Verne, zoon van Jules Verne (gesjtórve 1925)
- 9 augustus - Luigi Boccardo, Italiaanse preester, ordesjtichter en zalige (gesjtórve 1936)
- 17 september - Carlo Dalmazio Minoretti, aartsbisjop van Genua (gesjtórve 1938)
- 23 september - Mary Elizabeth Coleridge, Engels schrijfster (gesjtórve 1907)
- 24 november - August Bier, Duutsje chirurg, inveurder van de lumbaalanesthesie (verdouving van 't rögkemerg) (gesjtórve 1949)
- 4 december - Hannes Hafstein, Ieslandse politicus en dichter (gesjtórve 1922)
- 8 december - Aristide Maillol, Catalaans-Franse beeldhawwer en kunstenaer (gesjtórve 1944)
- 8 december - Georges Méliès, Franse filmmaker (gesjtórve 1938)
- 16 december - Antonio de La Gandara, Frans/Sjpaanse kunssjilder en teikenaer (gesjtórve 1917)
- 24 december - Hendrik Ouwerling, Nederlandse historicus en heemkundige (gesjtórve 1932)
GesjtórveBewirk
- 2 jannewarie - Frederik Willem IV (65), Keuning van 't Pruusjes
- 31 jannewarie - Franciscus Josefus van Vree, bisjop van Haarlem
- 20 fibberwarie - Eugène Scribe (69), Franse toneëlsjriever en librettis
- 3 juni - Melchor Ocampo (47), Mexicaanse sjtaatsman
- 25 juni - Abdülmecit (38), Ottomaanse sultan
- 2 juli - Petrus Augustus de Génestet (61), Nederlandsen diechter en theoloog (tering)
- 15 juli - Adam Jerzy Czartoryski (91), Poolse politicus
- 25 juli - Jonas Furrer (56), Zjwitserse politicus
- 14 november - Antun Mihanović (65), Kroatische dichter en diplomaat
- 17 december - Johann Andreas Wagner (64), Duutsje paleontoloog, zoöloog en archeoloog.
