1809

1806 - 1807 - 1808 - 1809 - 1810 - 1811 – 1812

1809 (MDCCCIX) waor e gewoen jaor wat begós op 'ne zoondag op de Gregoriaanse kalender.

Gebäörtenisse

13 miert - Sjtaatsgreep in Sjtockholm: 't leger maak ein eindj aan 't autoritair bewèndj van Gustaaf IV Adolf van Zjwede. De keuning wirt gearresteerd en ziene noonk, prins Karel, wirt weer regent.
29 miert - De Finse Landjdaag kump biejein in Porvoo en zjwaert trouw aan de nuje groatvors Alexander I van Ruslandj.
9 april - De bevolking van Tirol kump ónger leijing van Andreas Hofer in opsjtand taenge de Beierse bezètting, en daomit taenge Napoleon.
10 april - Aartshertog Karel van Oasteriek-Teschen trek Beiere bènne en äöpent daomit de Viefde Coalitieaorlog.
5 juni - In Zjwede wirt de prins-regent Karel oetgerope tot keuning Karl XIII, naodat hae zien fiat haet gegaeve aan de nuuj liberaal gróndjwèt. Karel zal de lètste vors zeen oet 't hoes van Wasa; de gróndjwèt zal sjtand hawwe tot 1975.
9 juli - In Euveriessel begint de aanlègk van de Dedemsvaart. 't Kanaal is bedoeld óm turf oet de óntveninge aaf te veure.
30 juli - Ein Britse invasiemach landj op Walchere.
De Kirkelike Sjtaat wirt door keizer Napoleon ingelief biej Frankriek. Napoleon wirt door Paus Pius VII in de ban gedaon. Franse troepe arrestere de paus.
17 september - Eindj van de Finse Aorlog tösje Zjwede en Ruslandj. Zjwede mót Finlandj aafsjtaon, dat 't autonome Groatvorstedóm Finlandj wirt bènne 't Russische Riek.
14 december - Napoleon sjeijt van Joséphine de Beauharnais.
26 december - De Èngelsje óntrume Walchere mèt achterlaoting van 4000 doaje.

Zónger datum.

Óntwerp gereid van ein Wètbook van Kouphanjel.
De Keizer van Oasteriek besjluut in 't geheim tot eine aorlog taenge Frankriek óm de vernederende vreje van 1806 oet te wisse.
Oasteriek wirt versjlage door Napoleon in de Sjlaag biej Wagram. Biej de dao-opvolgende Vreje van Schönbrunn mótte de Oasteriekesj groate gebeje aafsjtaon aan Frankriek en de Franse vazalsjtaat Beiere.

Edgar Allen Poe,
gebaore op 19 jannewarie 1809.

Charles Darwin op 7-jaorige laeftied,
gebaore op 12 fibberwarie 1809.

4 jannewarie - Louis Braille, Franse oetvènjer (gesjtorve 1852)
19 jannewarie - Edgar Allan Poe, Amerikaanse dichter en sjriever (gesjtorve 1849)
3 fibberwarie - Felix Mendelssohn-Bartholdy, Duutsje componist (gesjtorve 1847)
12 fibberwarie - Abraham Lincoln, zöstieënde president van de Verenigde Sjtate (gesjtorve 1865)
12 fibberwarie - Charles Robert Darwin, Britse bioloog, gróndjlègker van de evolutietheorie (gesjtorve 1882)
14 fibberwarie - J.J.A. Goeverneur, Nederlandsen diechter
31 miert - Edward FitzGerald, Èngelsje sjriever en vertaler
6 augustus - Alfred Tennyson, Èngelsje dichter (gesjtorve 1892)
7 oktober - Johann Heinrich Blasius, Duutsje bioloog (gesjtorve 1870)
27 oktober - Petrus Norbertus Donders, C.Ss.R., Nederlandse, zaligverklaorde preester (gesjtorve 1887)
16 december - Pieter Philip van Bosse, Nederlandse politicus (gesjtorve 1879)
19 december - Pierre-Joseph van Beneden, Belzje paleontoloog en zoöloog (gesjtorve 1894)

Joseph Haydn,
gesjtorve op 31 mei 1809.

7 miert - Johann Albrechtsberger (73), Oasteriekse organist, componist en theoreticus
31 mei - Joseph Haydn (77), Oasteriekse componist
4 juni - Nicolai Abraham Abilgaard (65), Deense sjilder en architect
26 november - Nicolas-Marie Dalayrac (56), Franse componist

Commons

In de categorie 1809 van Wikimedia Commons zeen media gerelateerd aan dit óngerwerp te vènje