1863
1863 (MDCCCLXIII) waor e gewoen jaor wat begós op 'nen donderdag op de Gregoriaanse kalender.
Gebäörtenisse bewirk
oprichter van ’t Roaj Kruus
- 1 jannewarie - Óngerteikening van de emancipatieproclamatie door Abraham Lincoln.
- 4 jannewarie - James Plinton krit octrooi op de rolsjaats.
- 10 jannewarie - De Metro van Londe äöpent zien eësjte lien, van Paddington Station nao Farringdon Station. 't Is de eësjte óngergróndjse in de waereld.
- In Pole brik eine opsjtand oet taenge de poletiek van Russificatie door Alexander II.
- 10 fibberwarie - Alanson Crane verkrit patent op de brandjblusser.
- 17 fibberwarie - Eësjte biejeinkóms van 't comité van vief ónger leijing van Henri Dunant. Eësjte sjtap nao de sjtichting van 't Roaj Kruus.
- 30 mieërt - De Deense prins Willem besjtieg de Griekse troan es keuning George I. Hae is eine zoon van keuning Christiaan IX van Denemarke.
- 22 april - Bahá'u'lláh geit van Bagdad nao de Najibiyyíh Tuin óm dao twelf daag te verblieven. Hae aopebaart zichzelf es Manifestatie van God.
- 30 april - Mexicaanse troepe valle 't Frans Vraemdelingelegioen aan in Camerone.
- 1 mei pes 4 mei - In de Sjlaag biej Chancellorsville versjleit 't Army of Northern Virginia ónger Robert E. Lee 't noordelkke Army of the Potomac, aangeveurd door generaal-mejoar Joseph Hooker. De noordelikke mótte zich weer oet Virginia truktrèkke.
- 12 mei - Belsj en Nederlandj slute ein hanjels- en sjeepvaartverdraag. Belsj köp mèt ein bedraag inèns de tolheffing op de Sjelde aaf.
- 1 juli pes 3 juli - 't Leger van Robert E. Lee verlus de Sjlaag biej Gettysburg in Pennsylvania.
- 4 juli - De belegerde sjtad Vicksburg in de sjtaat Mississippi geuf zich euver aan 't leger van Ulysses S. Grant.
- 19 augustus - Mèt de doad van hertog Alexander Karel van Anhalt-Bernburg sjturf 't regerende vorsjtehoes oet. 't Hertogdóm kump aan hertog Leopold IV van Anhalt-Dessau-Köthen. Door de vereniging van allebei de sjtate óntsjteit 't hertogdóm Anhalt. 't Aantal leje van de Duutsje Bóndj vermindert hiejdoor tot 34.
- 22 augustus - In Genève kómme aafgevaardigde biejein oet 16 lenj óm de humanisering van de aorlogveuring te besjpraeke.
- 18 september - Gebruuk makend van de Krimaorlog kump de Finse Landjdaag weer biejein. Ze wir ein vas lichaam dat jeder vief jaor biejein deent te kómme.
- 19 september - Op de Vriedaagmert van Gent wirt ein sjtandbeeld ónthuld van Jacob van Artevelde. 't Is gemaak door Pieter De Vigne-Quyo.
- 29 oktober - De gedelegeerde in Genève sjtichte 't Roaj Kruus.
- 31 oktober – Begin van de aanlègk van de Nuje Waterwaeg door Pieter Caland.
- 16 december - De 22-jaorige Gerard Adriaan Heineken kop de broewerie 'De Hooiberg' in Amsterdam.
- zónger datum
- De Nederlandse regering-Thorbecke krit de Wèt op 't Middelbaar Óngerwies door 't parlemènt. Insjtèlling van ein nuuj sjoaltype: de HBS.
- D'r kump ein min of meë gedwónge emigratie op gank van bergvolkere in de Kaukasus nao 't Osmaanse Riek. In drie jaor verleët ein hauf miljoen luuj zien woongebeed.
Gebore bewirk
gebaore in 1863
- 1 jannewarie - Pierre de Coubertin, Franse pedagoog en sjportfunctionaris, oprichter van de modern Olympische Sjpele (gesjtórve 1937)
- 17 jannewarie - Konstantin Stanislavski, Russische acteur, regisseur en theatertheoreticus (gesjtórve 1938)
- 17 fibberwarie - Fjodor Sologoeb, Russische sjriever (gesjtórve 1927)
- 23 fibberwarie - Luigi Capotosti, Italiaanse kardinaal (gesjtórve 1938)
- 23 mieërt - Gotfried Coenraad Ernst van Daalen, Nederlandse militair (gesjtórve 1930)
- 3 april - Henry Van de Velde, Belzje sjilder, óntwerper, vormgaever en architec (gesjtórve 1957)
- 18 april - Leopold Berchtold, Oasterieks-Hongaarse politicus (gesjtórve 1942)
- 28 april - André Blondel, Franse technicus en natuurkundige (gesjtórve 1938)
- 29 april - William Randolph Hearst, Amerikaanse oetgaever, journalis en politicus (gesjtórve 1951)
- 8 mei - Carl Smulders, Nederlands/Belzje componis en sjriever (gesjtórve 1934)
- 30 mei - Henri François Rikken, Surinaamse prozasjriever (gesjtórve 1908)
- 10 juni - Louis Couperus, Nederlandse sjriever (gesjtórve 1923)
- 21 juni - Max Wolf, Duutsje astronoom (gesjtórve 1932)
- 24 juni - Karel Baxa, Tsjechische politicus (gesjtórve 1938)
- 30 juli - Henry Ford, Amerikaanse óngernummer (gesjtórve 1947)
- 10 september - Charles Spearman, Britse psycholoog (gesjtórve 1945)
- 13 september - Arthur Henderson, Britse politicus (gesjtórve 1935)
- 18 oktober - Alan Archibald Campbell Swinton, Britse elektrotechnicus (gesjtórve 1930)
- 9 november - Paul Sérusier, Franse kunssjilder (gesjtórve 1927)
- 14 november - Leo Baekeland, Belzje oetvènjer van 't bakeliet (gesjtórve 1944)
- 11 december - Otto Feuerlein, Zjwitsers/Duutsje natuurkundige en elektrotechnicus (gesjtórve 1930)
- 12 december - Edvard Munch, Noorse sjilder
Gesjtórve bewirk
gesjtórve in 1863
- 6 jannewarie - Christiaan de Bie (70), Nederlandse pelisiefunctionaris
- 18 jannewarie - Said Pasja (40), Wāli van Egypte
- 1 april - Jakob Steiner (67), Zjwitserse wiskundige
- 10 mei - Thomas "Stonewall" Jackson (39), Zudelikke generaal, sjneuvelt nao te zeen besjaote door eige troepe
- 7 juli - William Mulready (77), Iers-Èngelsje kunssjilder
- 13 augustus - Eugène Delacroix (65), Franse sjilder oet de romantiek
- 17 september - Alfred de Vigny (66), Franse sjriever
- 4 oktober - Gerrit Schimmelpenninck (69), Nederlandse politicus en zakeman
- 15 oktober - Horace Lawson Hunley (39), Amerikaanse óngernummer
- 15 november - Frederik VII van Denemarke (55), keuning van Denemarke
- 2 december - Jane Pierce (57), First lady, vrouw van de Amerikaanse president Franklin Pierce
- 14 december - Ignacio Comonfort (51), Mexicaanse sjtaatsman
Literatuur bewirk
- Jules Verne publiceert zien book Cinq semaines en ballon (Vief waeke in ein ballon). Dit beteikent ziene doorbraak.
- Jacob Jan Cremer: Fabriekskinderen (Febriekskènjer).
Beeldende Kuns bewirk
-
Le Déjeuner sur l'Herbe (1863) Édouard Manet, Musée d'Orsay
-
Le Travail (1863) Puvis de Chavannes, Musée de Picardie
_(1).jpg)
Boewkuns bewirk
-
Casino van Monte Carlo (gereid 1863) Charles Garnier
Meziek bewirk
- 4 november - Première van de opera Les Troyens à Carthage van Hector Berlioz in Parie.
