1863
1863 (MDCCCLXIII) waor e gewoen jaor wat begós op 'nen donderdag op de Gregoriaanse kalender.
GebäörtenisseBewirk
- 1 jannewarie - Óngerteikening van de emancipatieproclamatie door Abraham Lincoln.
- 4 jannewarie - James Plinton krit octrooi op de rolsjaats.
- 10 jannewarie - De Metro van Londe äöpent zien eësjte lien, van Paddington Station nao Farringdon Station. 't Is de eësjte óngergróndjse in de waereld.
- In Pole brik eine opsjtand oet taenge de poletiek van Russificatie door Alexander II.
- 10 fibberwarie - Alanson Crane verkrit patent op de brandjblusser.
- 17 fibberwarie - Eësjte biejeinkóms van 't comité van vief ónger leijing van Henri Dunant. Eësjte sjtap nao de sjtichting van 't Roaj Kruus.
- 30 mieërt - De Deense prins Willem besjtieg de Griekse troan es keuning George I. Hae is eine zoon van keuning Christiaan IX van Denemarke.
- 22 april - Bahá'u'lláh geit van Bagdad nao de Najibiyyíh Tuin óm dao twelf daag te verblieven. Hae aopebaart zichzelf es Manifestatie van God.
- 30 april - Mexicaanse troepe valle 't Frans Vraemdelingelegioen aan in Camerone.
- 1 mei pes 4 mei - In de Sjlaag biej Chancellorsville versjleit 't Army of Northern Virginia ónger Robert E. Lee 't noordelkke Army of the Potomac, aangeveurd door generaal-mejoar Joseph Hooker. De noordelikke mótte zich weer oet Virginia truktrèkke.
- 12 mei - Belsj en Nederlandj slute ein hanjels- en sjeepvaartverdraag. Belsj köp mèt ein bedraag inèns de tolheffing op de Sjelde aaf.
- 1 juli pes 3 juli - 't Leger van Robert E. Lee verlus de Sjlaag biej Gettysburg in Pennsylvania.
- 4 juli - De belegerde sjtad Vicksburg in de sjtaat Mississippi geuf zich euver aan 't leger van Ulysses S. Grant.
- 19 augustus - Mèt de doad van hertog Alexander Karel van Anhalt-Bernburg sjturf 't regerende vorsjtehoes oet. 't Hertogdóm kump aan hertog Leopold IV van Anhalt-Dessau-Köthen. Door de vereniging van allebei de sjtate óntsjteit 't hertogdóm Anhalt. 't Aantal leje van de Duutsje Bóndj vermindert hiejdoor tot 34.
- 22 augustus - In Genève kómme aafgevaardigde biejein oet 16 lenj óm de humanisering van de aorlogveuring te besjpraeke.
- 18 september - Gebruuk makend van de Krimaorlog kump de Finse Landjdaag weer biejein. Ze wir ein vas lichaam dat jeder vief jaor biejein deent te kómme.
- 19 september - Op de Vriedaagmert van Gent wirt ein sjtandbeeld ónthuld van Jacob van Artevelde. 't Is gemaak door Pieter De Vigne-Quyo.
- 29 oktober - De gedelegeerde in Genève sjtichte 't Roaj Kruus.
- 31 oktober – Begin van de aanlègk van de Nuje Waterwaeg door Pieter Caland.
- 16 december - De 22-jaorige Gerard Adriaan Heineken kop de broewerie 'De Hooiberg' in Amsterdam.
- zónger datum
- De Nederlandse regering-Thorbecke krit de Wèt op 't Middelbaar Óngerwies door 't parlemènt. Insjtèlling van ein nuuj sjoaltype: de HBS.
- D'r kump ein min of meë gedwónge emigratie op gank van bergvolkere in de Kaukasus nao 't Osmaanse Riek. In drie jaor verleët ein hauf miljoen luuj zien woongebeed.
GeboreBewirk
- 1 jannewarie - Pierre de Coubertin, Franse pedagoog en sjportfunctionaris, oprichter van de modern Olympische Sjpele (gesjtórve 1937)
- 17 jannewarie - Konstantin Stanislavski, Russische acteur, regisseur en theatertheoreticus (gesjtórve 1938)
- 17 fibberwarie - Fjodor Sologoeb, Russische sjriever (gesjtórve 1927)
- 23 fibberwarie - Luigi Capotosti, Italiaanse kardinaal (gesjtórve 1938)
- 23 mieërt - Gotfried Coenraad Ernst van Daalen, Nederlandse militair (gesjtórve 1930)
- 3 april - Henry Van de Velde, Belzje sjilder, óntwerper, vormgaever en architec (gesjtórve 1957)
- 18 april - Leopold Berchtold, Oasterieks-Hongaarse politicus (gesjtórve 1942)
- 28 april - André Blondel, Franse technicus en natuurkundige (gesjtórve 1938)
- 29 april - William Randolph Hearst, Amerikaanse oetgaever, journalis en politicus (gesjtórve 1951)
- 8 mei - Carl Smulders, Nederlands/Belzje componis en sjriever (gesjtórve 1934)
- 30 mei - Henri François Rikken, Surinaamse prozasjriever (gesjtórve 1908)
- 10 juni - Louis Couperus, Nederlandse sjriever (gesjtórve 1923)
- 21 juni - Max Wolf, Duutsje astronoom (gesjtórve 1932)
- 24 juni - Karel Baxa, Tsjechische politicus (gesjtórve 1938)
- 30 juli - Henry Ford, Amerikaanse óngernummer (gesjtórve 1947)
- 10 september - Charles Spearman, Britse psycholoog (gesjtórve 1945)
- 13 september - Arthur Henderson, Britse politicus (gesjtórve 1935)
- 18 oktober - Alan Archibald Campbell Swinton, Britse elektrotechnicus (gesjtórve 1930)
- 9 november - Paul Sérusier, Franse kunssjilder (gesjtórve 1927)
- 14 november - Leo Baekeland, Belzje oetvènjer van 't bakeliet (gesjtórve 1944)
- 11 december - Otto Feuerlein, Zjwitsers/Duutsje natuurkundige en elektrotechnicus (gesjtórve 1930)
- 12 december - Edvard Munch, Noorse sjilder
GesjtórveBewirk
- 6 jannewarie - Christiaan de Bie (70), Nederlandse pelisiefunctionaris
- 18 jannewarie - Said Pasja (40), Wāli van Egypte
- 1 april - Jakob Steiner (67), Zjwitserse wiskundige
- 10 mei - Thomas "Stonewall" Jackson (39), Zudelikke generaal, sjneuvelt nao te zeen besjaote door eige troepe
- 7 juli - William Mulready (77), Iers-Èngelsje kunssjilder
- 13 augustus - Eugène Delacroix (65), Franse sjilder oet de romantiek
- 17 september - Alfred de Vigny (66), Franse sjriever
- 4 oktober - Gerrit Schimmelpenninck (69), Nederlandse politicus en zakeman
- 15 oktober - Horace Lawson Hunley (39), Amerikaanse óngernummer
- 15 november - Frederik VII van Denemarke (55), keuning van Denemarke
- 2 december - Jane Pierce (57), First lady, vrouw van de Amerikaanse president Franklin Pierce
- 14 december - Ignacio Comonfort (51), Mexicaanse sjtaatsman
LiteratuurBewirk
- Jules Verne publiceert zien book Cinq semaines en ballon (Vief waeke in ein ballon). Dit beteikent ziene doorbraak.
- Jacob Jan Cremer: Fabriekskinderen (Febriekskènjer).
Beeldende KunsBewirk
Le Déjeuner sur l'Herbe (1863) Édouard Manet, Musée d'Orsay
Le Travail (1863) Puvis de Chavannes, Musée de Picardie
_(1).jpg)
BoewkunsBewirk
Casino van Monte Carlo (gereid 1863) Charles Garnier
MeziekBewirk
- 4 november - Première van de opera Les Troyens à Carthage van Hector Berlioz in Parie.
