Stumloeazen uvulaire fricatief

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

De stumloeazen uvulaire fricatief of stumloeas uvulair wriefklank is 'ne mitklinker dae in versjillendje gespraoke tale veurkump. 't Symboeal det bie 't Internationaal Fonetisch Alfabet gebroek wuuertj is [χ]. Dees klank kump in 't naorde van Nederlandj veur en steit bekèndj es de hel g.

Kènmirke

Kènmirke vanne stumloeazen uvulaire fricatief zeen:

• De meneer van oetspraok is fricatief, det mèntj det ze wuuertj gemaak dore lóchstroum door e smaal kenaal oppe oetspraokplaats te paerse, wodoor turbulens óntsteit;
• De oetspraokplaats is uvulair, det inhèltj det t'r wuuertj oetgespraoke mitte baktóng taenge de huug;
• De artikulaasje is stumloeas, waat mèntj det ze wuuertj gemaak zónger trilling vanne stumbenj. In sómmige spraoke waere de stumbenj pezetig aopgehaje, dewiel ze in anger spraoke slap zeen, zodet ze de stumhöbbendjheid van aangrenzendje klenk kan euvernumme;
• Ze is 'nen orale mitklinker, waat mèntj det de lóch allein dore móndj eweg kan kómme;
• Ómdet dees klank neet wuuertj gemaak door lóchstroum euvere tóng, geldj de dichotomie van centraal taenge lateraal mitklinkers neet;
• 't Lóchstroummechanisme is pulmonisch, det mèntj det de klank wuuertj gemaak door lóch die allein dore lónge en 't middereef wuuertj geduujdj, wie bieje meiste klenk.

Limbörgs

De stumloeazen uvulaire fricatief is in princiep gein foneem inne meiste dialekte van 't Limbörgs, mit oetzunjering van inkel Ripuarische dialekte.

Waal kump t'r veur wen emes ge-ergerdj get zaet, wie in Agh! [ɑχ:].

Ouch kan d'r veurkómmen es 'nen allofoon vanne stumhöbbendjen uvulaire fricatief, de óngeróldje kael-r: [ʁ]. Dit kan anen ènj van e waord zeen (door auslautverhärtung), meh dao moog t'r ouch gewuuen stumhöbbendj blieve. Waal kump t'r ummer veur in 'ne stumloeaze kónteks.