Stumloeazen alveolaire plosief

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

De stumloeazen alveolaire plosief of stumloeas alveolair ploefklank is 'ne mitklinker dae in väöl gespraoke tale veurkump. 't Symboeal det bie 't Internationaal Fonetisch Alfabet gebroek wuuertj is [t]. De stumloeazen alveolaire plosief haet feitelik veer variantje (zuuch bie kènmirke).

Kènmirke

Kènmirke vanne stumloeazen alveolaire plosief zeen:

• De meneer van oetspraok is occlusief, det mèntj det ze wuuertj gemaak doordet de lóchstroum in 't spraokkenaal wuuertj toegepaotj. Ómdet deze mitklinker ouch oraal is, sónger broek van 'nen oetgank inne naas, wuuertj de lóchstroum gans geblokkeerdj en is t'r 'ne plosief;
• 't Guuef veer oetspraokplaatse:
  1. Dentaal, [t̪], det inhèltj det t'r wuuertj oetgespraoke mit of d'n tóngspits of 't tóngblaad taenge de baovetenj (apicaal taenge laminaal);
  2. Denti-alveolair, det inhèltj det t'r wuuertj oetgespraoke mit 't tóngblaad taenge d'n tandjwal ennen tóngspits achtere baovetenj;
  3. Waor alveolair, [t̳], det inhèltj det t'r wuuertj oetgespraoke mit of d'n tóngspits of 't tóngblaad taenge d'n tandjwal (apicaal taenge laminaal);
  4. Pósalveolair, [ṯ], det inhèltj det t'r wuuertj oetgespraoke mit of d'n tóngspits of 't tóngblaad achteren tandjwal (apicaal taenge laminaal);
• De artikulaasje is stumloeas, waat mèntj det ze wuuertj gemaak zónger trilling vanne stumbenj. In sómmige spraoke waere de stumbenj pezetig aopgehaje, dewiel ze in anger spraoke slap zeen, zodet ze de stumhöbbendjheid van aangrenzendje klenk kan euvernumme;
• Ze is 'nen orale mitklinker, waat mèntj det de lóch allein dore móndj eweg kan kómme;
• Ze is 'ne centrale mitklinker, waat inhèltj det ze wuuertj gemaak dore lóchstroum euvere midde vanne tóng te leien inplaats langs de ziejkantje;
• 't Lóchstroummechanisme is pulmonisch, det mèntj det de klank wuuertj gemaak door lóch die allein dore lónge en 't middereef wuuertj geduujdj, wie bieje meiste klenk.

Limbörgs

In 't Limbörgs kump de stumloeazen alveolaire plosief väöl veur, in alle dialekte. De dialekten in Nederlandj en op 't Belsj höbben 'nen óngeaspireerdje stumloeazen alveolaire plosief, [t˭], dewiel d'r in Duutsjlandj meistes waal wuuertj geaspireerdj, [tʰ], wen d'r es ieëste mitklinker ane begin van 'ne beklemtoeandje littergreep steit.

De próntje oetspraok vanne alveolaire plosieve varieertj van spraeker toet spraeker. Euver 't algemein geldj det t'r denti-alveolair of waor alveolair wuuertj oetgespraoke. De pósalveolairen oetspraok geldj allein allofoon veur 'n sj [ʃ] of zj [ʒ], wie in patsj [pɑṯʃ]. Zowaal apicaal ([t̺]) es laminaal ([t̻]) oetspraoke kómme veur. In 't Mofers euverhieërsje de apicaal oetspraoke, behauve wen d'r 'nen alveolaire nasaal opvolg; den is t'r meistes laminaal door assimilaasje mit daen nasaal, dae meistes laminaal wuuertj oetgespraoke.

Oetspraok nao posiesje
posiesje	IPA	spèlling
begin	[t̺ɑk]	tak
tösse twieë klinkers	['ɒt̺ər]	otter
allein anen ènj	[dæt̺]	det
ènjcluster	[mæt̺s]	mets
	[β̞ǽn̻:t̻]	went

Anen ènj van e waord en in 'ne stumloeaze kónteks kan de stumloeazen alveolaire plosief 'nen allofoon zeen vanne stumhöbbendjen alveolaire plosief door auslautverhärtung; wen 't waord wuuertj gevolg door 'n anger waord det aanvèngk mit 'ne klinker, den is t'r juus ummer stumhöbbendj.

Zuuch ouch

• T-deletie