17 jannewarie

17 jannewarie is 'nen daag op de Gregoriaanse en Juliaanse kalender. 't Is de 17en daag vaan 't jaor; in e gewoen jaor koume daan nog 348 daog, in e sjrikkeljaor nog 349. 17 jannewarie is in de Roems-Kathelieke Kèrk d'n heilegedaag vaan St. Antonius.

Gebeurtenisse

• 36 v.Chr. - Octavianus sjeit vaan zine vrouw Scribonia um mèt Livia Drusilla te trouwe. Heimèt indeg de vrei tösse 't Twiede Triumviraot en Sextus Pompeius.
• 395 - Mèt d'n doed vaan Theodosius de Groete weurt 't Romeins Riek definitief in twie stökker verdeild. Honorius krijg 't Wes-Romeins Riek, Arcadius 't Oos-Romeins Riek.
• 1287 - Keuning Alfons III vaan Aragon pak Menorca vaan de More.
• 1377 - Paus Gregorius VI verplaots de pauseleke residentie vaan Avignon trök nao Roeme.
• 1524 - Giovanni da Verrazzano zeilt weswaarts vaanoet Madeira um 'ne doorvaart nao de Stèllen Oceaon te vinde.
• 1564 - Fraankriek erkint de Hugenote in 't Edik vaan Saint-Germain.
• 1595 - Hendrik IV vaan Fraankriek verklaort Spaanje d'n oorlog.
• 1608 - Keizer Susenyos vaan Ethiopië vèlt 't Oromoleger bij verrassing aon.
• 1648 - 't Ingels parlemint brik de oonderhandelinge mèt keuning Sjarel I aof en begint zoe de twiede fase vaan d'n Ingelse Börgeroorlog.
• 1722 - Sjtaatsgreep in Denemarke. De verleechte sjtaatsminister Struensee wirt aafgezat en gearresjteerd. Zien vernujinge, zoa-es aafsjaffing van de censuur en van foltering, waere óngedaon gemaak.
• 1773 - 'n Expeditie oonder James Cook stik es ierste de Zuidpoolcirkel euver.
• 1800 - Eine opsjtand van royaliste in de Vendée, Frankriek, wirt neergesjlage.
• 1811 - In de Slaag bij de Brögk vaan Calderon versleit e Spaons leger vaan 6.000 maander 'n euvermach vaan 100.000 Mexicaanse revolutionaire.
• 1840 - De Repebliek van de Rio Grande verklaort zich ónaafhankelik van Mexico.
• 1852 - Zandrevierverdraag: De Britse koloniaol regering erkint de boererippubliek Transvaal.
• 1893 - D'n Amerikaan Lorrin A. Thurston pleeg 'ne staotsgreep tege de monarchie vaan Hawaï.
• 1904 - 't Speul Visjnjovi sad ('De keersenhoof') vaan Antonin Tsjechov geit in Moskou in premièr.
• 1912 - 'n Expeditie oonder Robert Falcon Scott bereik de geografische Zuidpool, eine maond naotot de Noor Roald Amundsen dat is gelök.
• 1917 - De VS köp de Maagde-eilen vaan Denemarke veur $25 miljoen.
• 1929 - Popeye, 'n creatie vaan stripteikeneer E.C. Segar, versjijnt veur 't iers in de gezèt.
• 1941 - De Zieslaag bij Ko Chang tösse Fraankriek en Thailand indeg in 'n dudeleke Franse euverwinning.
• 1944 - Twiede Wereldoorlog: Geallieerde legers beginne de slaag bij Monte Cassino, dee oetindelek veer maond zal dore en allein al aon Geallieerde kant 105.000 doeje tot gevolg zal höbbe.
• 1945 - Twiede Wereldoorlog: De Sovjettróppe numme Warschau in.
• 1955 - De eësjte atoomóngerzeëjer, de Nautilus, vaart oet.
• 1961 - De vreugere Congolese premier Patrice Lumumba weurt oonder verdachte umsten vermaord.
• 1966 - Eine Amerikaanse B-52 bómmewerper bótsj mèt ein tankvleegtuug baove 't vösjersjdörp Palomares (Sjpanje). Van de lajing van de B-52, veer watersjtofbómme van 70 kilotón jeder, valle d'r drie neer op de velje en de veerde in zeë. Amerikaanse teams verwiejere 1400 tón radioactieve gróndj.
• 1977 - Gary Gilmore weurt saer 1967 de eësjte Amerikaanse terdoadveraordeilde biej wae 't vonnis ouch ech wirt oetgeveurd.
• 1977 - President Mobutu van Zaïre bezeuk Belsj.
• 1991 - Keuning Olaf V vaan Noorwege störf en weurt opgevolg door Haakon V.
• 1992 - Premier Kiichi Miyazawa beujt in naom vaan Japan 't volk vaan Zuid-Korea zien excuses aon veur d'n inzat vaan "truusmeidskes" (seksslavinne) in d'n Twiede Wereldoorlog.
• 1994 - Los Angeles weurt geraak door 'nen eerdsjók mèt 'nen oetslaag vaan 6,7 op de Memint-Magnitudesjaol en 'n intensiteit vaan IX op de sjaol vaan Mercalli.
• 1995 - De Japanse stad Kobe weurt getroffe door 'nen eerdsjók mèt 'n krach vaan 7,3 op de Sjaol vaan Richter.
• 1998 - De Amerikaanse Paula Jones klaog president Bill Clinton aon um seksueel intimidatie.
• 2002 - De Nyiragongo, 'ne völkaon in Congo-Kinshasa, bers oet.
• 2006 - De socialiste Michelle Bachelet weurt tot d'n ierste vrouweleke president vaan Chili gekaoze.
• 2011 - Arabisch Veurjaor: In Mauritanië stik 'nen demonstrant ziech in brand.
• 2012 - Martin Schulz (SPD) wert verkaoze töt väörzitter van 't Europees Parlemaent.
• 2013 - Lance Armstrong, daan nog erkind es zevevoudege winner vaan de Runde vaan Fraankriek, bekint tot heer dopaasj heet gebruuk.

Gebore

• 1342 - Filips de Stoute, hertog vaan Bourgondië (gestorve 1404)
• 1429 of 1433 - Antonio del Pollaiolo, Italiaanse kunsteneer (gestorve 1498)
• 1501 - Leonhart Fuchs, Duitse gelierde (gestorve 1566)
• 1504 - Paus Pius V (gestorve 1572)
• 1659 - Antonio Veracini, Italiaanse componis en violis (gestorve 1733)
• 1666 - Antonio Maria Valsalva, Italiaansen anatoom (gestorve 1723)
• 1706 - Benjamin Franklin, Amerikaanse sjtaotsman en weitesjapper (gestorve 1790)
• 1709 - George Lyttelton, Britse politicus en sjriever (gestorve 1773)
• 1712 - John Stanley, Britse componis en organis (gestorve 1786)
• 1732 - Stanisław August Poniatowski, keuning vaan Pole (gestorve 1798)
• 1734 - François-Joseph Gossec, Zuud-Nederlands-Franse componis (gesjtórve 1829)
• 1789 - August Neander, Duitsen historicus en theoloog (gestorve 1850)
• 1798 - Willem Jan Schuttevaer, oprichter van de Keuninklike Sjippersvereiniging Schuttevaer (gesjtorve 1881)
• 1814 - Mrs. Henry Wood, Britse sjriefster
• 1820 - Anne Brontë, Britse sjriefster
• 1842 - Jozef Sebastiaan Pelczar, Poolse geistelike en heilige
• 1850 - Joaquim Arcoverde de Albuquerque Cavalcanti, Braziliaanse geisteleke, iersten inheimse kardinaol vaan Zuid-Amerika (gestorve 1930)
• 1860 - Douglas Hyde, Ierse gelierde en politicus (gestorve 1949)
• 1863 - David Lloyd George, Britse zjuris en politicus (gestorve 1945)
• 1863 - Konstantin Stanislavski, Russische daan wel Sovjet-Russischen acteur, regisseur en theatertheoreticus (gesjtórve 1938)
• 1867 - Carl Laemmle, Duits-Amerikaanse filmmeker en zakemaan (gestorve 1939)
• 1875 - Johannes Hendricus Jurres, Nederlandse sjilder (gesjtórve 1946)
• 1878 - Nap de la Mar, Nederlandse acteur en regisseur (gesjtórve 1930)
• 1899 - Al Capone, Amerikaanse crimineel (gestorve 1947)
• 1907 - Henk Badings, Nederlandse componis (gestorve 1987)
• 1911 - George Stigler, Amerikaansen econoom, Nobelpries in de Economie 1982 (gestorve 1991)
• 1992 - Luis Echeverría, Mexicaanse politicus
• 1924 - Rik De Saedeleer, Belzje voetballer en sjportversjlaaggaever (gesjtorve 2013)
• 1927 - Eartha Kitt, Amerikaanse zangeres, danseres en actrice (gesjtorve 2008)
• 1931 - James Earl Jones, Amerikaanse acteur
• 1933 - Dalida, Franse zangeres en actrice (gesjtorve 1987)
• 1940 - Tabaré Vázquez, Uruguayaansen dokter en politicus
• 1942 - Muhammad Ali (Cassius Clay), Amerikaanse bokser (gestorve 2016)
• 1943 - Chris Montez, Amerikaanse zenger
• 1943 - René Préval, Haïtiaanse landbouwkundege en politicus (gestorve 2017)
• 1944 - Pieter Zeelen, Nederlandjs-Limbörgse zenger en gitaris (gestorve 2019)
• 1951 - Ans van Gerwen, Nederlandse turnster
• 1956 - Paul Young, Britse muzikant
• 1969 - DJ Tiësto (Tijs Verwest), Nederlandsen dj
• 1980 - Zooey Deschanel, Amerikaanse actries en zengeres
• 1982 - Mel Lisboa, Braziliaanse actries

Gestorve

• 356 - Antonius van Egypte (105)
• 395 - Keizer Theodosius de Groete (48)
• 1369 - Peter I vaan Cyprus (40)
• 1468 - Skanderbeg, Albanesen edelmaan en militair (62)
• 1598 - Fjodor I vaan Rusland (40)
• 1654 - Paulus Potter, Nederlandjse kunssjilder (28)
• 1738 - Jean-François Dandrieu, Franse örgelcomponis (ca. 55)
• 1751 - Tomaso Albinoni, Venetiaanse componis en violis (79)
• 1821 - Joan Graafland, Pietersz., Nederlandse bewèndjveurder van de VOC en de WIC, sjepe van Amsterdam (87)
• 1826 - Juan Crisóstomo de Arriaga, Sjpaanse componis en violis (19)
• 1861 - Lola Montez, Ierse actries en danseres (39)
• 1884 - Hermann Schlegel, Duitse bioloog (79)
• 1886 - Amilcare Ponchielli, Italiaanse componis (51)
• 1893 - Rutherford B. Hayes, 19e president vaan de Vereinegde Staote vaan Amerika (79)
• 1916 - Arnold Aletrino, Nederlandstaolege sjriever (57)
• 1961 - Patrice Lumumba, Congolese politicus (35)
• 1962 - Gerrit Achterberg, Nederlandsen diechter (56)
• 1977 - Gary Gilmore, Amerikaanse crimineel (36)
• 1991 - Olaf V vaan Noorwege (88)
• 1997 - Clyde Tombaugh, Amerikaanse sjtarrekóndige (90)
• 2002 - Camilo José Cela, Sjpaanse sjriever, Nobelpries in de Literatuur 1989 (85)
• 2008 - Carlos, Franse zenger (64)
• 2008 - Bobby Fischer, Amerikaanse sjaker (64)
• 2013 - John Nkomo, Zimbabwaanse politicus (78)
• 2015 - Ang Kiem Soei, Nederlandse krimmeneel (62, geëxecuteerd)