In 't nuujs - Weitesjap
| Dit is 'n archief, wo-in aw nuujsberichte waere opgesjlage. Inhawd weurt hie dan normaal gesjpraoke ouch neet eweggehaold. Recènter nuujs mót me zeuke op 't hoofblaad: In 't nuujs. |
2020
bewirk- 19 november
De radiotelescoop in de Puerto Ricaanse sjtad Arecibo weurt aafgesjreve. De sjaoj van diverse orkane bliek neet mie te ripperere.[1]
- 9 november
Tesrizzeltate gaeve aan det 't vaccin taege COVID-19 det de firma Pfizner óntwikkelt, veur 90% effectief is en gein groete biewirkinge kèntj.[2]
- 20 oktober
't Amerikaans ruumdetuug OSIRIS-REx nump e mónster van de asteroïed 101955 Bennu. 't Tuug mót dit mónster mit trök numme nao de Aerd, wo gelierde 't wille óngerzeuke.
- 12 oktober
De Nobelpries in de Economie weurt oetgereik aan Paul R. Milgrom en Robert B. Wilson "veur verbaeteringe aan de veilingstheorie en de oetvènjing van nuuj veilingformate."[3]
- 7 oktober
- De Nobelpries in de Sjemie weurt toegekèndj aan Emmanuelle Charpentier en Jennifer Doudna veur de oetvènjing van 'n methood veur genoomaanpassing.[4]
- De Mexicaanse sjemicus Mario Molina, dae in 1995 (mit) de Nobelpries in de Sjemie kreeg toegekèndj veur zien óngerzeuk nao 't laok in de ozonlaog, sjtörf op 77-jäörige laeftied.
- 6 oktober
De Nobelpries in de Natuurkónde weurt toegekèndj aan Roger Penrose "óm de óntdèkking det de vörming van zjwarte laoker 'n solide veursjpelling van de algemein relativiteitstheorie is", en aan Reinhard Gensel en Andrea Ghez "óm de óntdèkking van e supermassief zjwart laok in 't midde van de Milkwaeg.[5]
- 5 oktober
De Nobelpries in de Genaeskónde weurt toegekèndj aan Harvey J. Alter, Michael Houghton en Charles M. Rice "óm de óntdèkking van 't hepatitis-C-virus."[6]
- 29 september
- Timothy Ray Brown (o.b.e. 'D'n Berliense Patiënt'), d'n ierste persoen dae, mit grónjig doorgeveurde sjtamceltherapie, van AIDS genaas, sjtörf op 54-jäörige laeftied aan leukemie.[7]
- 't Aantal gerezjistreerde doeje van COVID-19 euversjtieg 't miljón.
- 25 augustus
De WHO verklaort det wilje polio in Afrika gans is oetgereujd.[8]
- 30 juli
't Amerikaans ruumdetuug Mars Perseverance weurt gelanceerd.[9]
- 20 juli
't Emiratisch ruumdetuug al-Amal, de ierste interplanetair missie oet de Arabische wereld, weurt gelanceerd. 't Tuug mót in fibberwarie 2021 bie Mars aankómme.[10]
- 30 mei
Mit de lancering van 'n Falcon 9-rakèt haet SpaceX de primeur van de ierste bemande ruumdevlöch door e commercieel bedrief. 't Is veur 't iers in neuge jaor det de VS nog ens 'n bemande rakèt de ruumde in sjete.
- 27 mei
De lancering van de ierste commercieel bemande rakèt weurt op 't lèste memènt oetgesjtèld óm sjlech waer.
- 22 mei
Óngerzeukers aan de Universiteit Utrech make de óntdèkking van Gelrincola winterswijkensis bekèndj, e meuleverke det in 't Trias laefde en dem zie fossiel bie Winterswijk is gevónge.[11]
- 9 mei
't TNO maak de óntdèkking van Mulciber bekèndj, 'n doej vulkaan oet 't Jura ónger 't Nederlands deil van de Noordzie.[12]
- 11 april
De Britse mattemetiker John Conway sjtörf op 82-jäörige laeftied.
- 4 april
De Nederlandsen econoom Arnold Heertje sjtörf op 86-jäörige laeftied.[13]
- 18 miert
- 'n In 2000 in de Pietersberg opgegrave fossiel weurt besjreve es Asteriornis maastrichtiensis. 't Bliek 't ajdste fossiel vaan 'nen Hoondervogel en zoewiezoe ein vaan de ajdste oets vaan de modern veugel.[14]
- D'n Amerikaansen astronaut Alfred Worden, bemanningslid op de Apollo 15, sjtörf op 88-jäörige laeftied.[15]
- 24 fibberwarie
De Amerikaanse wiskónjige Katherine Johnson, die bie de NASA aan de ierste maonlanjing mitwirkde, sjtörf op 101-jäörige laeftied.[16]
- 7 fibberwarie
De Chinesen dokter Li Wenliang, dae es ierste waorsjoewde veur 't nuuj coronavirus, sjtörf op 33-jäörige laeftied aan de bewöste krenkde.
- 24 jannewarie
Óngerzeukers van de Université Libre de Bruxelles make de vónds bekèndj van 't audste macroscopisch fossiel van 'ne käöm. 't Wortelechtig fossiel is tösje de 715 en 810 miljoen jaor aud.[17]
- 3 jannewarie
Amerikaanse gelierde make bekèndj det 't op Venus actief völkane gief.[18]
2019
bewirk- 14 oktober
De Nobelpries in de Economie geit nao d'n Indiër Abhijit Banerjee, de Franse Esther Duflo en d'n Amerikaan Michael Kremer "veur häör experimentelen aanpak in 't verlichte vaan de waereldwiej ermooj."[19]
- 9 oktober
De Nobelpries in de Sjeikónde geit nao d'n Amerikaan John B. Goodenough, de Brit M. Stanley Whittingham en de Japanees Akira Yoshino "óm de óntwikkeling van lithium-ioneaccu's.
- 8 oktober
De Nobelpries in de Natuurkónde geit nao de Canadees James Peebles, de Zjwitsers Michel Mayor en Didier Queloz "veur biedrage aan ós begrip van de evolutie van 't universum en de Aerd häör plaats in 't hielal."[20]
- 7 oktober
De Nobelpries in de Genaeskónde geit nao d'n Amerikaan William G. Kaelin jr., de Brit Peter J. Ratcliffe en d'n Amerikaan Gregg L. Semenza "óm häör óntdèkkinge van wie celle zoersjtof aanveule en zich dao-aan aanpasse."[21]
- 20 september
De UHasselt óntsjleit professer Lode Vereeck (ikkenomie en beleidsmanagement) óm óngepas gedraag.[22]
- 7 september
Vikram, de lanjer van de Indiase maonmissie Chandrayaan-2, maak 'n mislökde lanjing op de zuudpool van de maon. 't Tuug weurt es verlaore gezeen.
- 26 juni
De Limburger, De Groene Amsterdammer en Investico make bekind tot twie wetensjappers aon de Universiteit Mestreech in 2008 veur tiendoezende respectievelek hoonderddoezende euro's gefraudeerd höbbe. De universiteit heet dit toen touwgedèk.[23]
- 11 april
Beresjiet, de maonlanjer van Israël zie ruumdevaartprogram, sjtort denaer op de maon.
- 10 april
- E team astronome wirkend bie de Event Horizon Telescope maak 'ne foto van de gaaswolk róndj e zjwart look in Messier 87. Dit is d'n ierste foto oets van e zjwart laok.[24]
- Óngerzeukers kunjige de vónds van 'n nuuj fossiel minsesoort in de Filipiene aan, d'n Homo luzonensis.[25]
- 19 miert
De Amerikaanse Karen Uhlenbeck krieg es ierste vrouw oets d'n Abelpries, 'ne prestigieuze wiskóndepries.[26]
- 20 fibberwarie
- Britse weitesjappers zeen d'rachter gekómme det de zjwart-witte sjtrepe vanne zebra ó.a. besjirme taege paersjvlege en anger insekte.[27]
- Amerikaanse weitesjappers höbbe e klein mäönke óntdèk, det róndj de planeet Neptunus drèjt. 't Haet de naam Hippocampus gekrege.[28]
- 6 fibberwarie
D'n Duutsje biosjemicus Manfred Eigen, dae in 1967 de Nobelpries in de Sjemie won, sjtörf op 91-jäörige laeftied.
- 3 jannewarie
't Chinees ruumdetuug Chang'e 4 lantj es ierste minsjelik tuug op d'n achterkantj van de Maon.
- 1 jannewarie
New Horizons vluug veurbie 't Kuiperreemobjek 2014 MU69.
2018
bewirk- 26 december
D'n Amerikaanse natuurkundige Roy J. Glauber (Nobelpries in de Natuurkónde 2005) sjtörf op 93-jäörige laeftied.
- 22 december
De Belzje wiskónjige Jean Bourgain sjtörf op 64-jäörige laeftied.[29]
- 26 november
- De Marslenjer InSight landj succesvol op de bojem van Mars. 't Tuug mót de kómmenden tied gróndjóngerzeuk op de planeet gaon doon.[30]
- De Chinese geneticus He Jiankui bewaert de ierste twie genetisch gemanipuleerde minsekènjer op de waereld te höbbe gezat. Zien bewaering is nog neet ónaafhenkelik bevestig.[31]
- 18 november
In d'n insekteval in de ENCI-kojl bij Mestreech vint me daarteg veur Nederland oonbekinde soorte insekte, boevaan 'rs twie zelfs nog gaaroet neet bekind waore.[32]
- 16 november
De definitie van de kilogram versjuuf van 'n ijkgewich in Paries nao 'n waerde gebaseerd op de constante van Planck.
- 25 oktober
De Japanse sjeikónjige Osamu Shimomura, winner van de Nobelpries in de Sjemie 2008, sjtörf op 90-jäörige laeftied.[33]
- 20 oktober
De Europese ruumdevaertorganisatie ESA lanceert 't ruumdetuug BepiColombo, wat in 2025 bie Mercurius mót aankómme.[34]
- 8 oktober
De Nobelpries in de Economie weurt oetgereik aan William D. Nordhaus "veur 't integrere van klimaatverangering in macro-ikkenomische langetermienanalyse" en aan Paul M. Romer "veur 't integrere van technische innovatie in macro-ikkenomische langetermienanalyse".[35]
- 3 oktober
De Nobelpries in de Sjemie weurt toegekèndj aan Frances H. Arnold, George P. Smith en Gregory P. Winter "veur de geleide evolutie van enzyme."[36]
- 2 oktober
De Nobelpries in de Natuurkónde weurt toegekèndj aan Arthur Askin, Gérard Mourou en Donna Strickland "veur baanbraekende oetvènjinge op 't gebeed van laserfysica."[37]
- 1 oktober
De Nobelpries in de Genaeskónde weurt toegekèndj aan James P. Allison en Tasuku Honjo "óm hun óntdèkking van kankertherapie door 't óngerdrökke van negatief immuunregulatie."
- 2 september
't Nationaal Museum van Brazilië in Rio de Janeiro brentj oet.
- 28 augustus
In Riêkelt weurt óngerzeuk gedaon nao de sjemische samesjtelling van vuursjtein oet 'n zèsdoezend jaore aaj mien.[38]
- 25 juli
Astrofysici óntdekke e groet óndergrónds zaatwatermeer op Mars.[39]
- 23 juni
'nen Arsjeoloog deit oonderzeuk nao Julius Caesar. Lang woort aongenome dat Caesar noets in de Lieg Len is gewees, meh volges d'n oonderzeuker brach hee zeker de haaf vaan zienen oonsuccesvolle campagnetied door in 't zuie vaan Limburg.[40]
- 31 mei
Op Brightlands Greenport Venlo haet de Universiteit van Mestreech twieë niej ónderzeukscentra en 'n laboratorium in gebroek genaome. Heej wuurt ónderzeuk gedaon nao de gezóndheid en veiligheid van aeteswaar.[41]
- 22 april
Professer Arjen Versloot maak de vónds bekèndj van e zeventienden-iews gedich in 't Wes-Fries, 't dan al bekans oetgesjtorve Fries dialek van Naord-Hollandj. Tot zowied waore in die taal allein glosse bekèndj.[42]
- 5 april
Kórtbie Wel weure crematiereste oet d'n Iezertied gevónje. 't Geit volges arsjeologe óm 'n zeldzaam vónds.[43]
- 2 april
De Chinese ruumdesjtatie Tiangong-1 vergeit baove de Groete Oceaan in d'n atmosfeer. 't Tuug haet van 2011 tot 2016 deens gedaon.[44]
- 14 miert
De Britse natuurkondige Stephen Hawking hiemelt op 76-jaorige laeftied.[45]
- 8 miert
In Broensem weure 85.000 jaore aaj sjpäör van de Neanderthaler óntdèk. 't Geit óm vuursjteine veurwerpe, e sjtökske verglaas houtskaol en get oker. De lètste vóndste zeen tamelik zeldzaam.[46]
- 26 jannewarie
In 'n grot op de berg Karmel in Israël waere minstens 177.000 jaor auw fossiele van Homo sapiens gevónge. Ieder naom me aan dat de moderne minsj pas hoegoet 120.000 jaor geleie oet Afrika waor vertrokke.[47]
- 6 jannewarie
Apollo-astronaut John Young is op 87-jäörige laeftied euverleje.[48]
- 5 jannewarie
Weitesjappers vanne NASA óntdèkke det 't laok inne ozonlaog significant kleinder is es in 2016.[49]
2017
bewirk- 20 oktober
De asteroïed ʻOumuamua weurt waorgenome. Nao óngerzeuk bliek 't te gaon óm 'n interstellair objek, wat 't Zonnesjtèlsel bezeuk meh noets óm de Zon haet gedrejd.
- 13 oktober
't Venlose bedrief Mito Medical Products haet 'n nuuj methode óntwikkeld óm bórskanker in 'n nog vreuger sjtadium óp 't sjpaore, es wies huuj meugelik waor.[50]
- 9 oktober
De Nobelpries in de economie geit nao d'n Amerikaan Richard H. Thaler "óm zien biedrage aan de behavioristische economie."[51]
- 4 oktober
De Nobelpries in de sjeikónde geit nao de Zjwister Jacques Dubochet, de Pruus Joachim Frank en de Brit Richard Henderson "óm de óntwikkeling van cryo-elektronemiscroscopie veur 't in hoeg resolutie waornumme van opgelosde biomolecule".[52]
- 3 oktober
De Nobelpries in de natuurkónde geit nao Rainer Weiß, Barry C. Barish en Kip S. Thorne "óm hun doorsjlaaggaevende biedrage aan de LIGO-detector en de waornumming van zjwuurtekrachsgolve".[53]
- 2 oktober
De Nobelpries in de genaeskónde geit nao de Amerikane Jeffrey C. Hall, Michael Rosbash en Michael W. Young "óm hun óntdèkking van de moleculair percesse achter de biologische klok".[54]
- 15 september
De NASA beènjig de Cassini-Huygensmissie daor de Cassini-sonj in d'n atmosfeer van Saturnus te doon verbrenne.[55]
- 1 augustus
In de Israelische huidsjtad Jeruzalem höbbe archeologe sjpaore óntdèk van de Babylonische verweusting van 586 veur Christus. Dees datering löp geliek mit 't Biebelse verhaol euvere verweusting vanne Juudse sjtad.[56]
- 14 juli
De Iraanse wiskóndige Maryam Mirzakhani sjtörf op 40-jäörige laeftied.
- 7 juni
In Marokko weure 'ne sjedel en kieze gevónje van d'n Homo sapiens. Dees fossiele zien tösje de 280.000 en 350.000 jaore aad en daomit óngevaer 100.000 jaore ajer es de knaokereste van d'n Ethiopische Homo sapiens, dae wies de óntdekking van de Marokkaanse homo sapiens gool es d'n aads bekinde minsj.[57]
- 23 april
De Nederlands-Limburgse sjterrekónjige en tv-perseunlikheid Chriet Titulaer sjtörf op 73-jäörige laeftied.[58]
- 22 miert
De Franse wiskóndige Yves Myer óntvingt de Noorse Abelpries veur zien óngerzeuk nao de wavelet.[59]
- 22 fibberwarie
E team van veural Belzje weitesjappers kunjig de óntdèkking van 'n oetgebreid planetesjtèlsel róndje broenen dwerg TRAPPIST-1 aan. Van de zaeve óntdèkde planete ligke 'rs nao sjatting drie in de bewoenbaar zaone.
- 16 jannewarie
Gene Cernan, de lèste minsj op de Maon, sjtörf op 82-jäörige laeftied.[60]
- 14 jannewarie
De Chinese linguist Zhou Youguang, d'n óntwerper van 't Hanyu pinyin, sjtörf op 111-jäörige laeftied.
2016
bewirk- 5 oktober
De Nobelpries in de Sjeikónde geit nao de Nederlanjer Ben Feringa, de Fransoos Jean-Pierre Sauvage en de Brit Fraser Stoddart "óm 't óntwerp en de synthees vaan moleculair machiene".
- 4 oktober
De Nobelpries in de Natuurkónde geit nao de Britse Amerikane David J. Thouless, F. Duncan M. Haldane en John M. Kosterlitz "óm hun theoretische óntdèkkinge van topologische fase-euvergeng en topologische sjtaote van materie".
- 3 oktober
De Nobelpries in de Genaeskónde geit nao de Japanees Yoshinori Ohsumi "óm zien óntdèkkinge van mechanismes veur otofagie."
- 30 september
't Ruumdetuug Rosetta ènjig zien missie mit 'ne gecontroleerden insjlaag op komeet 67P/Choerjoemov-Gerasimenko.
- 5 juli
De Amerikaanse ruumdesonj Juno kump in 'n baan óm Jupiter. 't Tuug mót de kómmende jaore van zier kortbie óngerzeuk gaon doon nao de planeet en häör maone.
- 14 miert
ExoMars, 'n Róssisch-Europese missie nao Mars weurt op de Bajkonoer-basis in Kazachstan gelanceerd óm in 2017 aan te kómme.[61]
- 13 miert
De Nederlandsen historicus Cees Fasseur sjtörf op 77-jäörige laeftied.[62]
- 11 fibberwarie
'n Internationaal team van natuurkónjige melt de waornumming van zjwuurdekrachgolve wie veursjpaeld in de relativiteitstheorie van Einstein.
- 24 jannewarie
D'n Amerikaansen informaticus Marvin Minsky sjtörf op 88-jäörige laeftied.[63]
2015
bewirk- 7 oktober
De Nobelpries in de sjeikónde geit nao de Zjwaed Tomas Lindahl, d'n Amerikaan Paul Modrich en d'n Turk Aziz Sancar "veur [hun] mechanische studies nao dna-ripperatie.[64]
- 6 oktober
De Japanees Takaaki Kajita en de Canadees Arthur B. McDonald winne de Nobelpries veur natuurkónde "óm de óntdèkking van neutrinosjógkelinge, die tuint dat neutrino's massa höbbe".[65]
- 5 oktober
De Nobelpries in de Genaeskónde weurt toegekèndj aan d'n Amerikaan William C. Campbell en de Japanees Satoshi Omura "óm häör óntdèkkinge ómtrèntj 'n nuuj behanjeling van infecties daor parasitair róndjwörm", zoewie aan de Chinese Youyou Tu "óm häör óntdèkking ómtrèntj 'n nuuj behanjeling taege malaria."[66]
- 28 september
De NASA kunjig aan dat ouch noe nog water (pekelwater wat hiel zaut is) op Mars kan sjtruime, en dat ze versjteit wie dat meugelik is.[67]
- 30 augustus
De Britse neuroloog Oliver Sachs, oteur van diverse populair-weitesjappelike beuk euver de harre, sjtörf op 82-jäörige laeftied.
- 14 juli
De ruumdesonde New Horizons vluug veurbie Pluto en zien maon Charon.
- 18 juni
De ESA melt, op basis van data oet de Venus Express, bewies veur recènt völkanisme op Venus. Bis noe waor neet dudelik of de völkane op de planeet nog wirkde.[68]
- 24 mei
D'n Amerikaanse wiskóndige John Nash kump op 86-jäörige laeftied óm in 'n auto-óngelök.[69]
- 30 april
't Ruumdetuug MESSENGER, saer 2011 in 'n baon óm Mercurius, sjleit kepot op 't oppervlak van de planeet.
- 20 miert
In Naord-Europa vèntj 'n totaal zonsverduustering plaats. In väöl anger sjtrieke, wo-ónger Nederlandj en 't Belsj, is de zonsverduustering gedeiltelik; daor de dichte bewolking is dao aevel in de mieste deile van die lenj niks te zeen.
- 13 miert
De Nederlandse filosoof René Gude sjtörf op 58-jäörige laeftied aan de gevolge van knokekaanker.
2014
bewirk- 12 november
't Ruumdetuug Rosetta deit 'ne lanjer aafdaole op 't oppervlak van komeet 67P/Tsjerjoemov–Gerasimenko óm sjemische samesjtèlling te óngerzeuke. Dit is 'ne weitesjappelike primeur.
- 13 oktober
De Nobelpries veur economie weurt oetgereik aan de Fransoos Jean Tirole 'óm zien analyse van de mach van de merret en regulering'.[70]
- 8 oktober
De Nobelpries in de Sjemie weurt toegekèndj aan d'n Amerikaan Eric Betzig, d'n Duitse Roemeen Stefan W. Hell en d'n Amerikaan William E. Moerner, óm hun óntdèkkinge die nanoscopie mèt conventioneel leechmicroscope meugelek make.[71]
- 7 oktober
De Nobelpries in de Natuurkónde geit nao de Japaneze Isamu Akasaki, Hiroshi Amano en Shuji Nakamura óm hun oetvènjing van blauw (en daomit ouch witte) leds.[72]
- 6 oktober
De Nobelpries in de Genaeskónde weurt oetgereik aan d'n Amerikaan John O'Keefe, de Naorse May-Britt Moser en de Naor Edvard I. Moser óm hun óntdèkking van harrecelle die bie 't richtingsgeveul betrokke zeen.[73]
- 25 augustus
De Universiteit Mestreech zuut nao oetgebreide proteste vaan biesterechteactiviste veurluipeg aof vaan experiminte mèt hun.[74]
- 6 augustus
't Ruumdetuug Rosetta bereik zie doel, de komeet 67P/Churyumov–Gerasimenko.
- 19 juni
In de Atacamaweuste in Chili weurt begós mit de boew van de E-ELT, 'ne zier groeten Europesen telescoop daem ziene sjpegel 'nen diameter van 37 maeter mót kriege.[75]
- 17 mei
De Nederlandsen astronaut Wubbo Ockels sjtörf op 68-jäörige laeftied.[76]
2013
bewirk- 19 december
In de mergelkojl bij Mestreech weurt 't fossiel vaan Ganopristis leptodon, 'n zeegvès, oontdèk.[77]
- 5 augustus
Mark Post, professor fysiologie aon de Universiteit vaan Mestreech, presenteert in Londe veur 't iers 'nen hamburger gekweek oet stamcelle vaan 'n kooj.[78]
- 29 mei
E team van Chinese, Britse, Italiaanse en Belzje weitesjappers publiceert de besjrieving van 'ne fossiele vogel, Aurornis xiu. Hae zouw 10 mieljoen jaor awwer zeen as d'n Archaeopteryx en daomit vanaaf noe de awdste bekèndje vogel zeen.[79]
- 4 mei
Biosjemicus Christian de Duve, winner van de Nobelpries veur Genaeskónde in 1974, sjtörf op 95-jäörige laeftied.[80]
- 1 mei
De Nederlandse, veural in Vlaondere bekènde taalkóndige P.C. Paardekooper sjtörf op 92-jäörige laeftied.[81]
- 17 april
In de Munsterkirk van Remunj waere relieke van de 11.000 maagde van Ursula gevónge.[82]
- 11 jannewarie
Astronome kunjige de óntdèkking vaan de Large Quasar Group aan, 'nen enorme quasarcluster van 4 mieljard leechjaor in daorsjnaej.[83]
2012
bewirk- 30 december
De Italiaanse neurologin Rita Levi-Montalcini winneres van de Nobelpries in de Genaeskónde in 1986, sjtörf op 103-jäörige laeftied.
- 10 oktober
De Nobelpries in de Sjemie weurt toegekèndj aan de Amerikaanse biosjemici Robert J. Lefkowitz en Brian K. Kobilka, 'óm hun óngerzeuk nao G-eiwitgekoppelde receptore', die 'n rol sjpaele bie sjrikreacties.[84]
- 9 oktober
De Nobelpries in de Natuurkónde weurt toegekèndj aan de Fransoos Serge Haroche en d'n Amerikaan David J. Wineland 'óm hun grensverlègkende experimenteel methodes die 't maete en manipulere van individueel kwantumsysteme meugelik make.'[85]
- 8 oktober
De Nobelpries in de Genaeskónde weurt toegekèndj aan John B. Gurdon en Shinya Yamanaka 'óm de óntdèkking dat volgreujde celle kènne waere herprogrammeerd tot pluripotente'.[86]
- 25 augustus
D'n Amerikaansen astronaut Neil Armstrong, d'n ierste man op de maon, sjtörf op 82-jäörige laeftied.[87]
- 4 juli
't CERN in Genève kunjig op 'n paersconferentie aan dat 't 't zoegenaomp Higgsdeilke allezelaeve haet gevónge.[88]
- 26 april
Naorse biologe kómme tot de conclusie dat de Collodictyon, 'n eincellig waeze dat ze twintig jaor ieder hadde óntdèk, tot e gans eige riek binne de eukaryote huurt, en zich zoe'n miljard jaor geleie van alle anger laevende dinger mót höbbe aafgesjplete.[89]
- 1 april
De Amerikaanse kènjerdokter Leila Denmark, oetvènster van 't kiekhósvaccin en ein van de awdste luuj op aerd, sjtörf op 114-jäörige laeftied.[90]
- 5 fibberwarie
Russische weitesjappers baore door 4 kilometer dik ies op 't Vostokmeer, Antarctica, in d'n haop 't saer miljónne jaore geïsoleerd ecosysteem te kónne besjtudere.
- 2 fibberwarie
Dokters aan de Universiteit van Hasselt make bekèndj dat ze, veur 't iers op de waereld, 'nen titanium-kunskaok gemaak door 'nen 3D-printer höbbe geïmplanteerd.[91]
2011
bewirk- 12 december
't Wereldnatuurfónds maak bekèndj dat 'n expeditie nao de Mekongdelta 208 nuuj deersaorte haet opgelieverd.[92]
- 8 november
'n Planetoïed mèt doorsnei vaan zoe'n 400 meter geneump 2005 YU55 vluig roond 23:30 Nederlandsen tied langs de Eerd, op 'nen aofstand vaan minder es d'n aofstand vaan de Eerd tot de Maon.[93]
- 17 oktober
Bij Se-Gietere weure archeologische voondste gedoon vaan tösse 70.000 en 100.000 jaor aajd, die aon Neanderthalers kinne weure touwgesjreve.[94]
- 5 oktober
De Nobelpries in de sjemie weurt toegekèndj aan d'n Israëliër Daniel Shechtman, óm zien óntdèkking van quasikristalle.[95]
- 4 oktober
De Nobielpries in de natuurkónde weurt toegekèndj aan Saul Perlmutter, Brian P. Schmidt en Adam G. Riess veur hun óngerzeuk nao de oetzètting van 't universum aan de handj van supernova's.[96]
- 3 oktober
De Nobelpries in de genaeskónde weurt toegekèndj aan d'n Amerikaan Bruce Beutler, de Luxemburger Jules Hoffmann en de Canadees Ralph Steinman, veur hun óngerzeuk nao 't immuunsysteem.[97] Steinman bliek aevel zjus te zeen gesjtorve; nao de raegele van 't Comité maag de Nobelpries neet postuum waere toegekèndj.[98]
- 23 september
Bie 't CERN in Genève, Zjwitserlandj, maak me bekèndj dat me in 'n experimèntj mit neutrino's sjnelhede haet gemaete hoeger as de sjnelheid van 't leech. As de maetinge richtig zeen, beteikentj dees anomalie 'n revolutie in de natuurkónde.[99]
- 15 september
Biologe ómsjrieve 'n nuuj dolfienesaort, besjtaonde oet dere die veurhaer veur gewoen toemelaere waorte aangezeen. De saort krieg de naom Burrunandolfien (Tursiops australis).[100]
- 9 september
In Zuud-Afrika zeen reste gevónge van 'n aapminsesaort die me Australopithecus sediba neump. De boew van de saort is taege d'n achtergróndj van anger aapminse anomaal.[101]
- 21 juli
Mit de lanjing van de Atlantis (STS-135) löp nao dertig jaor 't Spaceshuttleprogram aaf.[102]
- 4 miert
Kernfysicus Simon van der Meer, dae in 1984 de Nobelpries in de natuurkónde haet gewonne, sjtörf op 85-jäörige laeftied.[103]
- 10 jannewarie
Astronome oet 't Kepler-projek oontdèkke veur 't iers 'n rotsechtege planeet, Kepler-10b mèt 1,4 eerdgroetdes de kleinste exoplaneet oets gevoonde.[104]
2010
bewirk- 1 december
De Nederlandsen astronoom Adriaan Blaauw sjtörf op 96-jäörige laeftied.[105]
- 11 oktober
De Nobelpries veur economie geit nao de Amerikane Peter A. Diamond en Dale T. Mortensen en de Britse Cyprioot Christopher A. Pissarides, óm hun óngerzeuk nao merretfrictie.[106]
- 6 oktober
- De Nobelpries veur sjemie weurt vergaeve aan d'n Amerikaan Richard F. Heck en de Japanners Ei-ichi Negishi en Akira Suzuki, óm hun óngerzeuk in organische synthese.[107]
- 5 oktober
- De Nederlanjer André Geim en de Rus Konstantin Novoselov wènne de Nobelpries in de natuurkónde óm hun experimènte mit grafeen.[108]
- In India is 'n nuuj Tibeto-Burmaanse taal óntdèk, 't Koro.[109]
- 4 oktober
Robert G. Edwards, óntwikkelaer van de reageertuubbevröchting, krieg de Nobelpries veur Genaeskónde 2010 toegekèndj.[110]
- 29 september
De óntdèkking van exoplaneet Gliese 581g weurt aangekunjig. 't Is 'n zoegenaamde 'Goudlökskeplaneet', die zjus binne de bewoenbaar zaone van zien sjter lik.[111]
- 18 augustus
De Universiteit vaan Mestreech geit e professoraot instèlle veur taolcultuur in Limbörg.[112]
- 17 augustus
E team van paleontologe vèntj in Zuud-Australië sjponsechtige fossiele die gedateerd waere op 640 tot 650 miljón jaor. De sjponze, en daomit de dere in 't algemein, blieke daomit óngevaer hónjerd miljón jaor awwer as gedach.[113]
- 11 mei
De Braziliaanse blinde kerpezalm (Stygichthys typhlops), 'ne vis dee in 1962 besjreve is en daonao noets mie gezeen woort, is obbenuits gevoonde.[114]
- 5 april
Gelierde aan de Zuud-Afrikaanse Universiteit van Witwatersrand kunjige de óntdèkking van e compleet geraemde van 'n nuuj minsesaort aan, die Australopithecus sediba weurt geduip. De saort liek 'ne missing link te zeen tösje d'n Australopithecus africanus en de väöl hoeger óntwikkelde Homo habilis.[115]
- 24 miert
De óntdèkking van 'n nuuj minsjesaort in Siberië weurt bekèndj gemaak. De zoegenaomde minsj van Denisova mót höbbe samegelaef mit de Neanderthaler en de moderne minsj.
2009
bewirk- 3 november
In Paries ies op 100 jaorige laeftied de in Brussel gebore Claude Lévi-Straus gesjtorve. Hae waor 'ne bekènde filosoof en antropoloog.
- 29 oktober
40 jaor geleie woorte de ierste twie knouppunte vaan wat noe 't Internet hèt aoneingeknuip.
- 19 september
Roeland van Hout väörzitter van d'r Raod veur 't Limburgs makt in 't L1 cultuurprogramma bekaand dat an de Universiteet Mesjtreech 'ne lieërsjtool Taal en Cultuur keumt. Gedeputeerde Odile Wolfs gief aon tot nog niks beslote is.[116]
- 20 augustus
't Raampalarm vör 't waer wert geregionalisseerd. Vör Limburg wert bie 't aafrope van 'n alarm vör 't waer in vervólg d'r Euregionale context es maotsjtaf genaome.
- 27 mei
D'r Belsje astronaut Frank de Winne is via Soyoez TMA-15 nao ISS gelanceerd. E geet óp de ISS es örsjte Europeaan 't commando veure.
- 19 mei
- In New York is Darwinius masillae, e 47 miljoen jaor aajd fossiel getuind, wat meugelek 'ne 'missing link' is, naomelek de gezameleke veurawwer vaan alle ape.[117]
- Geoloog Sjeuf Felder is gesjtórve.[118]
Referenties
bewirk- ↑ Nu.nl - Iconische Arecibo-radiotelescoop in Puerto Rico niet meer te repareren
- ↑ The Guardian - Covid-19 vaccine candidate is 90% effective, says Pfizer
- ↑ Nobel Prize.org - The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 2020
- ↑ Nobel Prize.org - Livestream
- ↑ Nobel Prize.org - The Nobel Prize in Physics 2020
- ↑ Nobel Prize.org - The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2020
- ↑ De Standaard - Eerste persoon die genas van hiv sterft op 54-jarige leeftijd
- ↑ Nu.nl - WHO: Afrika officieel vrij van wild poliovirus
- ↑ NASA.gov - Mars 2020
- ↑ CNN.com - The UAE has successfully launched the Arab world's first Mars mission
- ↑ Universiteit Utrecht - Oudste pissebed van Nederland gevonden
- ↑ TNO - TNO brengt dode vulkaan tot leven
- ↑ Nu.nl - Econoom en schrijver Arnold Heertje (86) overleden
- ↑ Nature - Late Cretaceous neornithine from Europe illuminates the origins of crown birds
- ↑ NASA - NASA Remembers Apollo 15 Astronaut Al Worden
- ↑ NASA - Katherine Johnson Biography
- ↑ De Standaard - Oudste paddenstoel ter wereld gevonden in rots AfricaMuseum
- ↑ USRA - Scientists Find Evidence that Venus has Active Volcanoes
- ↑ Nobel Prize.org - Paersberich
- ↑ Nobel Prize.org - Paersberich
- ↑ Nobel Prize.org - Paersberich
- ↑ De Standaard - UHasselt ontslaat professor Lode Vereeck
- ↑ Nu.nl - 'Twee onderzoekers universiteit Maastricht kwamen weg met fraude'
- ↑ Nu.nl - Astronomen maken voor het eerst foto van zwart gat
- ↑ Nature - Unknown human relative discovered in Philippine cave
- ↑ Abel Prize - The Abel Prize Laureate 2019
- ↑ NOS - Waarom zebra's strepen hebben (en hoe een paard in een zebrapak dat aantoont)
- ↑ NRC Handelsblad - Neptunus’ kleinste maantje is mogelijk brok van zijn buur
- ↑ De Standaard - Belgische ‘Eddy Merckx’ van de wiskunde (64) is overleden
- ↑ NASA's InSight Mars Lander - NASA InSight Lander Arrives on Martian Surface
- ↑ De Standaard - ‘Eerste genetisch verbeterde baby geboren’
- ↑ Algemeen Dagblad - Nieuw in Nederland: bochelvliegen en paddenstoelmuggen
- ↑ Nu.nl - Japanse Nobelprijswinnaar Shimomura (90) overleden
- ↑ ESA - BepiColombo blasts off to investigate Mercury's mysteries
- ↑ NobelPrize.org - Paersberich
- ↑ NobelPrize.org - The Nobel Prize in Chemistry 2018
- ↑ NobelPrize.org - The Nobel Prize in Physics 2018
- ↑ Dagblad de Limburger - Weens onderzoek naar vuursteenmijn Rijckholt
- ↑ Trouw - Eindelijk: vloeibaar water gevonden op Mars
- ↑ De Limburger - 'Julius Caesar leed zijn grootste nederlaag bij Maastricht'
- ↑ 1limburg - Nieuwe onderzoekscentra op Brightlands Greenport Venlo
- ↑ NRC.nl - Oud erotisch lied in ‘Noord-Hollands’ Fries ontdekt
- ↑ 1limburg - Grafresten uit IJzertijd gevonden bij Well
- ↑ Nu.nl - Chinees ruimtelaboratorium Tiangong-1 verbrand boven Grote Oceaan
- ↑ Britse natuurkundige Stephen Hawking (76) overleden
- ↑ 1limburg - Moderne Neanderthalers in Brunssum
- ↑ Science - The earliest modern humans outside Africa
- ↑ NRC Handelsblad - Apollo-astronaut John Young (87) overleden
- ↑ Newsweek - NASA: HOLE IN EARTH'S OZONE LAYER FINALLY CLOSING UP BECAUSE HUMANS DID SOMETHING ABOUT IT
- ↑ 1limburg.com - Nieuwe methode voor opsporen borstkanker uit Venlo
- ↑ NobelPrize.org - The Prize in Economic Sciences 2017
- ↑ NobelPrize.org - Press Release: The Nobel Prize in Chemistry 2017
- ↑ NobelPrize.org - Press Release: The Nobel Prize in Physics 2017
- ↑ NobelPrize.org - The 2017 Nobel Prize in Physiology or Medicine - Press release
- ↑ NASA.gov - NASA’s Cassini Spacecraft Ends Its Historic Exploration of Saturn
- ↑ Deredactie.be - De Bijbel heeft gelijk: archeologen vinden sporen van Babylonische verwoesting van Jeruzalem
- ↑ http://www.ad.nl/wetenschap/homo-sapiens-ruim-100-000-jaar-ouder-dan-gedacht~aa0f27fd/ AD - Homo sapiens ruim 100.000 jaar ouder dan gedacht]
- ↑ Dagblad De Limburger - Sterrenkundige en tv-persoonlijkheid Chriet Titulaer overleden
- ↑ The Guardian - Abel Prize 2017: Yves Meyer wins 'maths Nobel' for work on wavelets
- ↑ Universe Today - Last man on the moon, Gene Cernan, has died
- ↑ ESA.int - ExoMars launch updates
- ↑ NOS.nl - Historicus Cees Fasseur overleden
- ↑ Nu.nl - Grondlegger kunstmatige intelligentie Marvin Minsky (88) overleden
- ↑ NobelPrize.org - The Nobel Prize in Chemistry 2015
- ↑ NobelPrize.org - The Nobel Prize in Physics 2015
- ↑ NobelPrize.org - The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2015
- ↑ Livestream NASA, haaf zès Nederlandsen tied
- ↑ ESA - Hot lava flows discovered on Venus
- ↑ CNN.com - 'Beautiful Mind' mathematician John Nash, wife killed in car crash
- ↑ Nobel Prize.org - The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 2014
- ↑ Nobel Prize.org - The Nobel Prize in Chemistry 2014
- ↑ Nobel Prize.org - The Nobel Prize in Physics 2014 (Paersjberich)
- ↑ Nobel Prize.org - The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2014 (Paersjberich)
- ↑ Dagblad De Limburger - UM schort onderzoek met labradors op
- ↑ ESO.org - Groundbreaking for the E-ELT
- ↑ Nu.nl - Oud-astronaut Wubbo Ockels (68) overleden
- ↑ Nu.nl - Fossiel van zaagvis gevonden in Limburgse groeve
- ↑ Dagblad De Limburger - Hoogleraar presenteert gekweekte hamburger
- ↑ De Standaard Online - Belg ontdekt meest primitieve vogel
- ↑ RTBF - Christian de Duve, prix Nobel belge et grand nom de la science, est décédé
- ↑ NOS.nl - Taalgoeroe Paardekooper dood
- ↑ Nu.nl - Grote reliekenschat gevonden in kerk Roermond
- ↑ Royal Astronomical Society - Astronomers discover the largest structure in the universe
- ↑ Nobelprize.org - The Nobel Prize in Chemistry 2012
- ↑ Nobelprize.org - The Nobel Prize in Physics 2012
- ↑ Nobelprize.org - The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2012
- ↑ CNN.com - Neil Armstrong, first man on the moon, dies
- ↑ CERN Press Release - CERN experiments observe particle consistent with long-sought Higgs boson
- ↑ Nu.nl - 'Verste verwant van de mens ontdekt'
- ↑ Online Athens.com - Leila Denmark, beloved doctor, dies at 114
- ↑ Het Belang van Limburg - Hasselt - Wereldprimeur voor UHasselt met inplanting van titanium onderkaak
- ↑ WWF.org - More Than 200 New Species Discovered in Mekong
- ↑ First Movie of Asteroid 2005 YU55′s Flyby
- ↑ Nu.nl - Werktuigen Neanderthalers gevonden in Limburg
- ↑ NobelPrize.org - Paersberich
- ↑ NobelPrize.org, oetzenjing in live streaming
- ↑ NobelPrize.org - Paersberich
- ↑ CNN.com - Nobel winner died days before award announced
- ↑ CERN - OPERA experiment reports anomaly in flight time of neutrinos from CERN to Gran Sasso
- ↑ PLoS ONE - A New Dolphin Species, the Burrunan Dolphin Tursiops australis sp. nov., Endemic to Southern Australian Coastal Waters
- ↑ Science - Special Collection: Australopithecus sediba
- ↑ NASA - Space Shuttle Era Ends with Atlantis Landing
- ↑ De Volkskrant - Grondlegger deeltjesversneller en Nobelprijswinnaar Van der Meer overleden
- ↑ NASA - NASA's Kepler mission discovers its first rocky planet
- ↑ Nu.nl - Nederlandse astronoom Adriaan Blaauw overleden
- ↑ Nobelpries - The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 2010 (paersberich)
- ↑ Nobelpries - The Nobel Prize in Chemistry 2010 (paersberich)
- ↑ Nobelpries - The Nobel Prize in Physics 2010 (paersberich)
- ↑ BBC News - Indian language is new to science
- ↑ Nobelpries - The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2010 (paersberich)
- ↑ The Lick-Carnegie Exoplanet Survey: A 3.1 M_Earth Planet in the Habitable Zone of the Nearby M3V Star Gliese 581
- ↑ Dagblad De Limburger - Klokke versjterke de bandj
- ↑ Nature - Possible animal-body fossils in pre-Marinoan limestones from South Australia
- ↑ BBC News - Rare subterranean fish rediscovered in Brazil
- ↑ http://www.timesonline.co.uk/tol/news/science/biology_evolution/article7087670.ece
- ↑ Lieërsjtool Taal en Cultuur
- ↑ https://web.archive.org/web/20090521182346/http://www.revealingthelink.com/
- ↑ https://web.archive.org/web/20090521121520/http://www.l1.nl/L1NWS/_pid/links4/_rp_links4_firstElementId/1_3767065/_rp_links4_hasclickpage/1_1013
Nuujsarchieve
bewirkAwwer versies van dit blaad
bewirk1 april 2005 -
30 mei 2005 -
1 augustus 2005 -
12 december 2005 -
2 februari 2006 -
11 april 2006 -
27 december 2006 -
24 juni 2007 -
19 april 2008
_pictogram.svg){kind=small}
