Fossiel
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
'n Fossiel is 'n uvverbliefsel va prehistorische plaante, dere of luuj, die in versjtèngde vurm of es aafdruk op gesjtèngdes voonde werre.
Van sómmige fossiele is 't lestig te zègke wat 't precies mót veursjtèlle, e vuurbild hieva is Dickinsonia.
Fossiele in ozze sjtrieëk
bewirk
- Donderpele of belemniete: vuursjtènge of mergele aafdrukke van d'r binnekaant van 'ne eenkvisjsjtoets dae 70 miljoeën jaor gelaeje in de sub-tropische Krietzieë laefde, die zich doe hie bevong. Donderpele werre hie uvveraal voonde oeë 't kriet an de oppervlakte keumt mae vöral in de mergelskoele of oeë mergel in miene gedolve waoërd en wert.
- Dondersjtèng of zieë-iegele: kaome oet d'r èègeste tied es de donderpele en zeunt vuursjtènge of mergele aafdrukke van d'r binnekaant van 't hael gedeelte van 'ne zieë-iegel.
- Mosasaurus: Ooch d'r Mosasaurus laefde in de Krietzieë. 'n Replica is te zieë in 't Natuurhistorisch Museum in Mestreech. 't Origineel haat Napoleon in d'r Fraanse Tied nao Paries laote uvverbrènge, oeë 't noe nog is. In maart 2009 is dis origineel vóndst ènige tied in 't Natuurhistorisch Museum va Mestreech te bekieke.
- Bèr: 'n deel van d'r kop van 'ne Mosasaurus, ooch te zieë in 't Natuurhistorisch Museum in Mestreech.
- Versjtèngd hoot: voonde in d'r Aokense Zaand, 'n laog oonder d'r Vaolzer Greunzaand, oet d'r tied dat zich hie 't sjtraand van de Krietzieë bevong.
- Aafdrukke va plaante en dere op kaol: voonde in de miene oeë me kaol won. De plaante en dere laefde in 't Carboon, 'ne tied dat v'r hie 'n tropisch klimaat howwe.
- Reste van d'r Homo erectus, voonde op Java dör Eugène Dubois.
- Reste van d'r Homo neanderthalensis (of Homo sapiens neanderthalensis) voonde in 't Neandertal, bie Düsseldorf en in 't Welzje Spy dör Marcel De Puydt.
Aander betekenisse van fossiel
bewirk
- Fossiel braandsjtoffe besjteunt oet gefossilleerde organismen, zoewie kaol, gaas en aoëlie.
- Laevend fossiel
- Fossiele va mörge: dere en plaante die mèt oetsjterve bedreigd zeunt.
- Fossiel soorte: plaante- en deresoorte die oetgesjtorve zeunt.
- 'n Miensj of 'n traditie mèt hieël owwerwètse opvattinge neumt me schertsend 'ne fossiel.
- Gefossilleerd taalgebroek: taalgebroek va klèng groepe gebroekers van 'n taal, in 'n aandersjtalige umgaeving, behilt väöl ow vorme dördat die taal zich neet mie geleidelek aa mit d'r tied mit oontwikkelt. De gebroekers oontwikkele zich dan in de hun umringende taal. Ooch taal in ow gesjrifter wert e-zoe geneumd.