Wikipedia

Lies van sjtaotshuie van Róslandj en de Sovjet-Unie

Wikimedia-lies
(Doorverweze van Lies van Sjtaotshuie van Róslandj en de Sovjet-Unie)

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't AGL. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.


De Lies van Sjtaotshuie van Róslandj en de Sovjet-Unie hild in: alle prinse van Novgorod, van 't Kievs Rus of Kievs Riek, prinze van 't Vorstedóm Vladimir-Soezdal, prinze van Moskou, tsare van Róslandj, keizers van Róslandj, leijers van de Sovjet-Unie es auch leijers van de óngerdanige Róssise Soviet Fideratieve Sósjelistise Rippebliek en oetènteliks de prizzedente van de Róssise Fidderasie.

Novgorod (862-912)

bewirk

De ierste huidsjtad van Rus waor Novgorod. In daen tied heesj 't Prinsdóm evels nog neet Rus. Waal weurt Rurik, d'n ierste leier van Novgorod, gezeen es de polletieke paer van Róslandj.

Kievs Rus (842/862-1169)

bewirk

Kyi-Dynastie

bewirk

Rurik-kinjer

bewirk

In 1169 nomme de sjtruipe van 't Prinsdóm Vladimir-Soezdal de sjtad Kiev euver, wat de óngergank inloejde van de polletieke wichtigheid van Kiev. Vanaaf dat jaor woort Rus geleijd vanoet Vladimir.

Vorstedóm Vladimir-Soezdal

bewirk

Alle prinse van Vladimir waore Rurik-kinjer.

Nao 1331 woort de titel "Groetprins vaan Vladimir" euvergedrage aan de Prins van Moskou.

Groetvorstedóm Moskou

bewirk

Aleksandr Nevskij, Groetprins van Vladimir, droog ziene zoon Daniel van Moskou op tot de leijer van zie Moskous landj. Daniel richde de sjtaot Moskou op. Ziene zoon Ivan d'n Ierste waor d'n driede leier van Moskou, es d'n opvolger van ziene broor (Daniels angere zoon) Ûrij van Moskou, en waor d'n ierste leier dae ziech neet allein Prins van Moskou neumde mer ouch Groetprins van Vladimir. Zoen iew later zou Ivan d'n Driede 't groetse paart van de Róssise sjtaote inkriege en waerde 't Mongoolse Riek aaf. Ziene zoon Vasilij d'n Driede kleerde 't wirk van ziene pap en voogde èntelings alle euvergesjete ónaafhenkelikke sjtaote van Róssis Europa bie 't Groetvorstedóm Moskou. De nuuj sittewasie woort offesjeel ingeloejd door Ivan de Versjrikkelikke wie hae ziechzelf umduipde tot Tsaar van alle Roes in 1547.

Tsaardóm Róslandj

bewirk

Saer Ivan d'n Driede waor 't Groetvorstedóm Moskou effektief d'n dominante Róssise sjtaot door 't versjlaon van de Gouwe Horde, 't biejeinkemme van alle angere Róssise sjtaote en 't verovere van landj wiet boete de sjeit van de sjtad Moskou. Wiewaal Ivan d'n Driede es ierste regeerde euver gans Róslandj woort dit neet offesjeel biegegaeve pès ziene kleinzoon Ivan de Veerde (ofwaal Ivan de Sjrikkelikke) de titel Tsaar prizzemeerde en de sjtaot van Róslandj formeel woort gesjtif.

De lèste Rurik-kinjer

bewirk

Tied van de Troebele

bewirk

Es gevolg van de doed van Fëdor d'n Ierste, dae de zoon van Ivan de Sjrikkelikke én 't lèste laevende Rurik-kindj waor, veel Róslandj in 'n krizis, wiel 't noe neet dudelik waor wae Fëdor moos opvolge. Fëdor leet geine zoon achter dus de Zemskij Sobor ('t feodaal parlemint) orgenezeerde zich 'n sjtömming woa-in Fëdor ziene sjwieger Boris Godunov tsaar woort verklaard, dae in praktiek al dèks de leijing haw tiedes Fëdors regeerperjood (Fëdor sjtong d'r um bekènd min interesse te höbbe in de polletik). Gedomineerd door hóngersnoed veel Róslandj al gauw in anarchie tiejes Boris' hiersjap. Versjillende oplichters prittendeerde de lang gehiemelde broor van Fëdor te zin. Eine vaan hun, Dmitrij Ivanovič, lukde 't inderdaad efkes tsaar te zin (van 1605 pès 1606) doortot hae sjtiep kroog van Pole-Litouwe. Ónger dees perjood sjtong de sjtaot van Róslandj onger groete boetelandjse invlood, veural dat van de Wasa-femilie (beveurbeeld onger Sigismund d'n Driede van Pole en Wladislaus de Veerde) die in dae tied regeerde euver Zwede, Pole en Litouwe. Euver 't algemein weurt de kezinge van Michael Romanov es nuuje tsaar gezeen es 't ènj van de Tied van de Troebele.

Hoes van Romanov

bewirk

Róssis Keizerriek

bewirk

't Keizerriek Róslandj waor opgeriech door Peter de Groete in 1721. Officieel zou Róslandj weure geregeerd door de Romanov-femilie pès de Róssise Rivvelutie van 1917. Direk mannelek naogesjlag van Michaël Romanov heelt evels op in 1730 mèt de doed van Peter d'n Twiede, 'ne kleinzoon van Peter de Groete. De troen woort euvergedrage aan Anna van Róslandj, e nisjeke van Peter de Groete. Nao de korte regeerperiood van 't zeunke van Anna's nisjeke, Ivan de Zèsde van Róslandj ('t waor nog meh 'ne lótsjer van twie maond aud), greep Elisabeth van Róslandj de mach, 'n dochter van Peter de Groete. Elisabeth zou de lèste direkde Romanov zien dee euver Róslandj regeerde. Elisabeth verklaarde häöre fetter Peter d'n Driede van Róslandj kalde min Róssis, hae waor naemelik iers 'nen Duutsje prins gewaes van de femilie Holstein-Gottorp veurdat hae arriveerde in Róslandj um de Keizerlike titel aantenumme. Hae en zien Duutsje vrouw Sofia verangerde hun naam in Romanov wiel zie de troen euvernomme. Peter waor evels neet geleef en binne zès maonde waor hae al gemassekreerd, in 'ne coup georgeneseerd door zien eige vrouw, die daomit Keizerin in her eige rech woort en regeeerde onger de naam Katharina de Groete. Nao dees riej verwórde troenopvolginge van Peter de Groetes naogesjlech, sómmige perfors, angere via fetters en nisjekes, maakde Katharina's zoon klaore wètte van primogenituur karakter (daomit meint me, d'n ierste zoon, neet de twiede noch de dochter, nömp 't keizerssjap euver). Dees wètte bleve intak pès de óngergank van 't Róssis Keizerriek in 1917.

Es niks sjteit aangegaeve is d'n aanbelange persoen lid van de Romanov-femilie. In anger gevalle sjteit 't tösje häökskes aangegaeve. Vanaaf Peter d'n Driede heisj de Romanov-femilie offesjeel de Holstein-Gottorp-Romanov-femilie.

Nominale Keizer van Róslandj, 1922

bewirk

Nikolaj Nikolaevič (6 november 1856 - 5 jannewarie 1929): regeerde van 8 augustus - 25 oktober 1922. Hae waor de kleinzoon van Nikkela d'n Ierste en waor beneump es Keizer van Róslandj door de Zemsky Sobor, die nao de Róssise Rivvelutie allein nog erkind woort door de Royaliste. Hae regeerde op dat memint allein Priamoerie, noe bekind onger de naam Oblas Amoer, in 't Wieje Oeste, aan de Sjinese grens. Zien regerende perjood kaom pès 'n ind wie de Oblas woort binnegedronge door de communiste. Hae maakde ziech op tied eweg en vlöchde nao Italië. Hae hiemelde in Antibes, in 't Frans departemint Alpes-Maritimes.

De Róssise Soviet Rippebliek en de Sovjet-Unie

bewirk

De Róssise Sovjet Rippebliek, of sömpelweeg Sovjet Róslandj, waor 'ne sovereine sjtaot van 1917 pès 1922. Daonao góng 't deil oetmake van de Sovjet-Unie es de groetse, mies bevolkde en ikkenomis mies óntwikkelde regio. Van 1990 pès 1991 woort Róslandj e soverein deil van binne de Sovjet-Unie mèt zien eige wètte.

Soverein Róslandj

bewirk

Veurzitters van ’t Róssis exekutief comité:

Róslandj onger de Sovjet-Unie

bewirk

Partieleijersj vanne Communistische Partie vanne Sovjet-Unie

Róssise Fidderasie

bewirk

Nao de val van de Berliense Moer in 1989 begooste de kómmenistise regimes euveral in Europa te desjtabilisere. De invlooj van de Kómmenistise Partie begoos ouch in de Sovjet-Unie aaf te brokkele en nasjenalisme begoes in bekans alle rippeblieke van de Unie ’t pebliek debat te dominere. De nuuje prizzedent van de Róssise Sovereine Rippebliek binne de Sovjet-Unie, Boris Jeltsin, maakde hie good gebruuk van en weurt allewiel gezeen es eine van de huidrolle in ’t aafkemme van de Sovjet-Unie en ’t sjtifte van de Róssise Fidderasie. Jeltsin woort (of bleef) dan auch d’n ierste prizzedent van Róslandj, wie Gorbatsjov in 1991 onger drök van Jeltsin de Sovjet-Unie óntbènjde naodat iers de Baltise Sjtaote, daonao Georgië en oetèntelik zelfs Oekraïne (es finale sjmak veur de Sovjet-Unie) hun ónaafhenkelikheje hawwe oetgerope. Hie-onger sjtaon de prizzedente van de Róssise Fidderasie:

Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/w/index.php?title=Lies_van_sjtaotshuie_van_Róslandj_en_de_Sovjet-Unie&oldid=474910"