1894
1894 (MDCCCXCIV) waor e gewoen jaor wat begós op maondag op de Gregoriaanse kalender.
Gebäörtenisse
bewirk
- 5 fibberwarie - Jean Aimé LeRoy geuf in New York de eësjte filmveursjtèlling.
- 25 mieërt-26 mieërt - 't Charter van Quaregnon wirt op 't paosjcongres van de Belzje Wirkluujpartiej goodgekörd.
- 26 mieërt - Jules de Burlet wirt premier van Belsj.
- 9 mei - Beëdiging van 't Kabinèt-Röell.
- 3 juni - Äöpening van de Fruithal en Kaorebeursj in Utrech, op de plaatsj van de awwe Vredenburg.
- 23 juni - Oprichting van 't Internationaal Olympisch Comité.
- 24 juni – In Lyon wirt de Franse president Marie François Sadi Carnot doadgesjtaoke door eine anarchist. Hae wirt opgevolg door Jean-Casimir Périer.
- 23 juli – Japanse soldaote verovere Seoel in Korea.
- 1 augustus - Japan verklaort de aorlog aan China. De viejandelikheje mèt es inzèt de hegemonie euver Korea ware allang eërder begoosj.
- 26 augustus - In Drank- en sjpieslokaal De Atlas aan de Ossemert in Zjwolle wirt de Sociaal Democratische Arbeidersj Partiej (SDAP) opgerich.
- 30 september - Oprichting van de Nederlandse Vegetariërsbóndj.
- 15 oktober – Kapitein Alfred Dreyfus wirt in Frankriek aangeklaag veur hoagverraod.
- 26 oktober - De ANWB plaatsj de eësjte waegwiezers langs de route Rotterdam - Utrech. Ze zint van hout, en verdwiene al sjnel in kachels en fornuze.
- 29 oktober - De gemaotigde Roams-Katholiek Chlodwig zu Hohenlohe-Schillingsfürst wirt Riekskanseleer van Duutsjlandj.
- 21 november – De Japannersj versjlaon de Chineze biej Port Arthur.
- 22 december - Dreyfus wirt veraordeild waeges hoagverraod en verbanne nao ‘t Duvelseilandj in Frans-Guyana.
- zónger datum
- Doordat de Sasaks, de moslim-bewonersj van Lombok biej Nederland klage euver hun behanjeling door de Balineze zuut Nederlandj zien kans sjoan óm op Lombok in te griepe.
- J.L.A. Brandes redt de Kakawin Nagarakretagama oet 't palies in Tjakranagara op Lombok es KNIL soldaote op 't puntj sjtaoan 't geboew in brandj te sjtaeke.
- Ruslandj en Frankriek sjlete 't verdraag Dual Entente, es taengehanger van de Driebóndj.
- De Franse verovere Timboektoe.'
- Otto Lilienthal vundj 't zjweefvleegtuug oet.
- Lord Rayleigh en Sir William Ramsay toane aan dat argon in de lóch veurkump.
- Wilhelm Dörpfeld beëindig zien opgravinge in Troje.
- De boew van de Rieksdaag wirt voltoajd.
- Emanuel Lasker wirt waereldkampioen sjake; hae nump de titel euver van Wilhelm Steinitz.
- 1894-1895: Eësjte Chinees-Japanse aorlog. Korea en Formosa kómme ónger Japanse controle.
- De allereësjte dieselmoter löp veur de periode van ein menuut.
Gebore
bewirk
- 1 jannewarie - Satyendra Nath Bose, Indiase natuurkundige (gesjtórve 1974)
- 8 jannewarie - Maximiliaan Kolbe, Poolse Franciscaans Conventueel, katholieke preester en martelaer (gesjtórve 1941)
- 15 jannewarie - Henk Steeman, Nederlandse voetballer (gesjtórve 1979)
- 30 jannewarie - Boris III, keuning van Bulgarije (gesjtórve 1943)
- 1 fibberwarie - John Ford, Amerikaanse filmregisseur (gesjtórve 1973)
- 25 fibberwarie - Meher Baba Indiase goeroe van Iraanse aafkóms (gesjtórve 1969)
- 3 fibberwarie - Norman Rockwell, Amerikaanse sjilder (gesjtórve 1978)
- 19 fibberwarie - Meinoud Rost van Tonningen, Nederlandse bankeer, collaborateur, journalis, politicus en SS'er (gesjtórve 1945)
- 28 fibberwarie - Wim Schuhmacher, Nederlandse beeldend kunstenaer (gesjtórve 1986)
- 11 mieërt - Otto Grotewohl, Oas-Duutsje politicus (gesjtórve 1964)
- 19 mieërt - Giuseppe Venuti, Italiaans-Amerikaanse jazzmuzicus (gesjtórve 1978)
- 30 mieërt - Thomas Green, Britse sjnelwanjelaer en olympisch kampioen (gesjtórve 1975)
- 2 april - Rudolph Cleveringa, Nederlandse juris (gesjtórve 1980)
- 5 april - Pieter Jacob Six, Nederlandse verzètssjtriejer in WOII (gesjtórve 1986)
- 13 april - Anton Colijn, Nederlandse amateur-bergbeklömmer (gesjtórve 1945)
- 15 april - Bessie Smith, Amerikaanse zangeres (gesjtórve 1937)
- 20 april - Martinus Nijhoff, Nederlandse dichter (gesjtórve 1953)
- 22 april - Bror Hjorth, Zjweedse sjilder en beeldhawwer (gesjtórve 1968)
- 26 april - Rudolf Hess, Duutsje nazi-politicus (gesjtórve 1987)
- 11 mei - Anton Mussert, Nederlandse ingenieur, politicus, oprichter en leijer van de NSB (gesjtórve 1946)
- 11 mei - Martha Graham, Amerikaanse danseres en choreografe (gesjtórve 1991)
- 23 juni - Eduard VIII, De Hertog van Windsor, keuning van 't Verenigd Keuninkriek (1936) (gesjtórve 1972)
- 25 juni - Hermann Oberth, Duutsje ruumdevaartpioneer (gesjtórve 1989)
- 13 juli - Isaak Babel, Russische auteur (gesjtórve 1940)
- 22 juli - Oskar Maria Graf, Duutsje sjriever (gesjtórve 1967)
- 25 juli - Gavrilo Princip, Bosnisch-Servische terroris (gesjtórve 1918)
- 26 juli - Aldous Huxley, Èngelsj-Amerikaanse sjriever, essayis en dichter (gesjtórve 1963)
- 2 augustus - Hendrik Chabot, Nederlandse kunssjilder en beeldhawwer (gesjtórve 1949)
- 19 augustus - André Lefèbvre, Franse autoconsjtructeur (gesjtórve 1963)
- 22 augustus - Willem Arondeus, Nederlandse beeldend kunstenaer, sjriever en verzètsman (gesjtórve 1943)
- 2 september - Joseph Roth, Oasterieks-Hongaarse sjriever en journalis (gesjtórve 1939)
- 3 september - Helmut Richard Niebuhr, Amerikaanse theoloog (gesjtórve 1962)
- 8 september - Willem Pijper, Nederlandse componis (gesjtórve 1947)
- 13 september - J.B. Priestley, Èngelsje sjriever (gesjtórve 1984)
- 23 september - Kornelis Heiko Miskotte, Nederlandse theoloog (gesjtórve 1976)
- 7 oktober - Herman Dooyeweerd, Nederlandse filosoof (gesjtórve 1977)
- 14 oktober - Heinrich Lübke, Duutsje bóndjspresident (gesjtórve 1972)
- 9 november - Mae Marsh, Amerikaans actrice (gesjtórve 1968)
- 26 november - Ivan Papanin, Russische poolóngerzeuker (gesjtórve 1986)
- 26 november - Norbert Wiener, Amerikaanse wiskundige (gesjtórve 1964)
- 28 november - Catherine Hagel, derde awtste persoan ter waereld (gesjtórve 2008)
- 2 december - Georgi Zjoekov, Sovjet-Russische maarsjalk (gesjtórve 1974)
- 8 december - James Thurber, Amerikaanse sjriever (gesjtórve 1961)
- 17 december - Wim Schermerhorn, Nederlandse minister-president (gesjtórve 1977)
- 17 december - Arthur Fiedler, Oasterieks-Amerikaanse dirigent (gesjtórve 1979)
- 17 december - Hans Henny Jahnn, Duutsje sjriever (gesjtórve 1959)
- 17 december - Antonius Nieuwenhuisen, Nederlandse verzètssjtriejer (gesjtórve 1944)
- 18 december - Dick Laan, Nederlandse sjriever van kènjerbeuk (gesjtórve 1973)
- 28 december - André de Meulemeester, Belzje lóchaos in de Eësjte Waereldaorlog (gesjtórve 1973)
Gesjtórve
bewirk
gesjtórve 1 jannewarie
- 1 jannewarie - Heinrich Hertz (36), Duutsje natuurkundige
- 8 jannewarie - Pierre-Joseph van Beneden (84), Belzje paleontoloog en zoöloog
- 19 jannewarie - Piet Paaltjens (58), Nederlandse dichter en predikant
- 4 fibberwarie - Adolphe Sax (79), Belzje meuziekinsjtrumenteboewer, oetvènjer van de saxofoon
- 14 fibberwarie - Eugène Charles Catalan (79), Belzje wiskundige
- 31 mieërt - Pavel Jablotsjkov (46), Russische elektrotechnicus
- 1 april - Charles-Edouard Brown-Séquard (76), Frans-Britse arts en fysioloog
- 13 april - Nikolaj Ge (63), Russische kunssjilder
- 24 mei - Pafnoeti Tsjebysjev (73), Russische wiskundige
- 25 mei - Paulus Jan Bosch van Drakestein (69), Nederlandse Commissaris van de keuning(in) van Noord-Brabant
- 19 juni - Dieudonné Dagnelies (68), Belzje componis en dirigent
- 3 augustus - George Inness (69), Amerikaanse kunssjilder
- 8 september - Hermann von Helmholtz (73), Duutsje arts en natuurkundige
- 7 oktober - Oliver Wendell Holmes, Amerikaanse juris en rechsfilosoof
- 1 november - Tsaar Alexander III van Ruslandj (49)
- 20 november - Anton Rubinstein (64), Russische pianis en componis
- 20 november - Karel August van Sakse-Weimar-Eisenach (50), zoon van groathertog Karel Alexander van Sakse-Weimar-Eisenach en prinses Sophie van Oranje-Nassau
- 3 december - Robert Louis Stevenson (44), Sjotse auteur
- 7 december - Ferdinand de Lesseps (89), Franse ingenieur
- 12 december - Sir John Thompson (49), premier van Canada
- 27 december - Christina Rossetti (64), Èngelsje sjriefster
Meziek
bewirk- In Wene, in 't Theater an der Wien, vundj de première plaatsj van de operette Der Obersteiger van Karl Zeller
- Antonin Dvořák sjrief de Amerikaanse suite Opus 98b
- De Finse componis Jean Sibelius compeneert Lenteleed, Opus 16
- Sergej Rachmaninov compeneert Caprice Bohémien, Opus 12
Literatuur
bewirk- Rudyard Kipling sjrief The Jungle Book
- Knut Hamsun sjrief Pan
- De Russisch-Joadse sjriever Sholom Aleichem (sjoelnaam van Sholem Rabinowitz) publiceert "Tevje de mèlkboer". Dit book zal de basis waere van de musical Anatevka (Fiddler on the roof)
- Louis Couperus sjrief Reis-impressies
Beeldende Kuns
bewirk-
Au Salon de la Rue des Moulins (1894) Henri de Toulouse-Lautrec, Musée Toulouse-Lautrec
_Au_Salon_de_la_rue_des_Moulins_-_Henri_de_Toulouse-Lautrec_1894_MTL.inv181.jpg)
Boewkuns
bewirk-
Tower Bridge, Londe (1894) Horace Jones -
Sjtedelik Museum, Amsterdam (1894) Adriaan Willem Weissman
