1919
1919 (MCMXIX) waor e gewoen jaor wat begós op 'ne goonsdag op de Gregoriaanse kalender.
Gebäörtenisse
bewirk
- 3 jannewarie - Ernest Rutherford sjlaag d'r in ein atoom te sjplitse.
- 5 jannewarie - In Berlien bruk de Spartacusopsjtand oet, dae blojig wirt neergesjlage.
- 15 jannewarie - Rosa Luxemburg en Karl Liebknecht waere in Berlien vermaord door leje van ein vriejkorps.
- 25 jannewarie - De Pariese vredesconferentie besjlut op häör tweëde zitting tot de oprichting van de Volkebóndj.
- 5 fibberwarie - De eësjte Duutsje passagiersverbènjing door de lóch geit van sjtart mèt ein dagelikse vluch tösje Berlien en Weimar. Dees vluch wirt oetgeveurd door de Deutsche Luft-Reederei.
- 11 fibberwarie - De Duutsje Nationale vergadering in Weimar keus Friedrich Ebert es president van de Duutsjlandj.
- 2 miert - In Moskou begint 't oprichtingscongres van de Derde Internationale (Komintern).
- 9 miert - In Cairo bruk eine opsjtand oet taenge de verbanning door de Èngelsje van 4 leijers van de Wafd, ónger wae Saad Zaghlul.
- 21 miert - In Weimar rich de architect Walter Gropius 't Bauhaus op. Dees sjoal veur vormgaeving haet groate invloed op 't 20e-eëuwse design.
- 23 miert - Benito Mussolini rich in Milaan de fascistische sjtriedbóndj op (fasci di combattimento).
- 12 april - In Èngelandj wirt de 48-oerige wirkwaek ingeveurd.
- 13 mei - De stèlle film Broken Blossoms kump oet in de VS.
Nobelprieze
bewirk- Natuurkunde: Johannes Stark "um de oontdèkking vaan 't dopplereffek bij kenaalstraole en de splitsing vaan spectraollijne in elektrische velder."
- Sjemie: neet touwgekind
- Geneeskunde: Jules Bordet "um zien oontdèkkinge umtrint immuniteit."
- Literatuur: Carl Spitteler, "in 't bezunder in waardering veur zien epos Olympischer Frühling.
- Vrei: Woodrow Wilson "um zien sleutelrol bij de opriechting vaan de Volkerboond" (e jaor later oetgereik).
Gebore
bewirk- 1 jannewarie - J.D. Salinger, Amerikaanse sjriever
- 3 jannewarie - Henk Sprenger, Nederlandse sjtripteikenaer (gesjtorve 2005)
- 22 jannewarie - Peter Bernstein, Amerikaans econoom, financieel historicus en beleggingsspecialist (gesjtorve 2009)
- 23 jannewarie - Jan Derksen, Nederlandse fitserenner
- 26 jannewarie - Beppie Nooij jr., Nederlandse actrice (gesjtorve 1979)
- 13 miert - Klazien Rotstein-van den Brink, Nederlandse krujevrouw (Klazien uut Zalk) (gesjtorve 1997)
- 17 miert - Nat King Cole, Amerikaanse jazzmuzikant en zenger (gesjtorve 1965)
- 8 april - Ian Smith, Rhodesische politicus (gesjtorve 2007)
- 3 mei - Pete Seeger, Amerikaanse folk- en protestzenger
- 7 mei - Eva Perón, Argentijnse First Lady (gesjtorve 1952)
- 17 juni - Ton Lutz, Nederlandse acteur (gesjtorve 2009)
- 2 juli - Alois Lemmerling, Nederlandse sjriever euver volkscultureel en natuurónderwerpe (gesjtorve 2003)
- 14 juli - Ferdi Kübler, Zjwitserse fitserenner
- 5 augustus - Mary Servaes, alias Zangeres Zonder Naam, Nederlandse zangeres (gesjtorve 1998)
- 9 augustus - Joop den Uyl, Nederlandse politicus en minister-president (gesjtorve 1987)
- 24 augustus - Drs. P, Nederlandse leedjessjriever, zenger en taalkunstenaer
- 7 september - Briek Schotte, Belzje fitserenner (gesjtorve 2004)
- 10 september - Lex van Delden, Nederlandse componist (gesjtorve 1988)
- 15 september - Fausto Coppi, Italiaanse fitserenner (gesjtorve 1960)
- 27 oktober - Herman Kuiphof, Nederlandse sjportversjlaaggaever (gesjtorve 2008)
- 4 november - Peter Schilperoort, Nederlandse jazzmusicus en bandleijer (gesjtorve 1990)
- 16 december - Manke Nelis, Nederlandse muzikant (gesjtorve 1993)
Gesjtorve
bewirk- 6 jannewarie - Theodore Roosevelt (60), 26e president van de Verenigde Sjtate en winnaer Nobelpries veur de Vreje
- 15 jannewarie - Rosa Luxemburg (47) en Karl Liebknecht (47), marxistische revolutionaire
- 3 fibberwarie - Edward Charles Pickering (73), Amerikaanse sjterrekundige
- 10 april - Emiliano Zapata (39), Mexicaanse revolutionair
- 11 augustus - Andrew Carnegie (83), Amerikaanse indusjtrieel
- 18 november - Ferdinand Domela Nieuwenhuis (72), Nederlandse politicus en sociaal-anarchist
- 3 december - Pierre-Auguste Renoir (78), Franse kunssjilder