Limbörgs in 't oonderwies
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De Limbörgse taol weurt in 't oonderwies miestens neet gebruuk. De cultuurtaole in 't Limbörgs taolgebeed zien Nederlands en Hoegduits. Veural in Nederland evels, boe e belaankriek deil vaan de kinder en joongere nog Limbörgs praot, heet de taol 'n besjeie rol in versjèllende vörm vaan oonderwies. De lèste jaore weurt die rol groeter; me deit meujte um 't Limbörgs in 't oonderwies nog mie ruimte te geve.
Umtot me hei in Nederland väöl mie aon deit es op 't Belsj of in Duitsland, zal dit artikel veural euver de situatie in Nederlands-Limbörg goon.
Peuteropvaank
bewirkOp de peuterspäölzaol en op 't kinderdaagverblief is vaanajds Nederlands de ierste taol. Limbörgs weurt wel gebruuk tösse Limbörgs sprekende begeleiers en kinder, meh de ganse gróp weurt in 't Nederlands touwgesproke.[1] In 'n twietaolege umgeving, wie Limbörg dat allewijl is, beteikent dit tot kinder dèks hei al oetsjeie mèt Limbörgs te praote, umtot de sociaolen umgaank mèt aander kinder in 't Nederlands weurt aongelierd.
Vaanoet de provincie en diverse organisaties weurt daorum drop aongedroonge tot peuterspäölzaole 't gebruuk vaan 't Limbörgs bemeujege.[2] Hei en dao gebäört dat intösse al.[3]
Basisoonderwies
bewirkTwietaoleg oonderwies wie in Friesland mèt 't Fries gief 't in Limbörg neet. Vaanajds had 't Limbörgs op de basissjaol allein tege en mèt de vastelaovend 'n rol.[1]. In 't begin vaan d'n einentwintigsten iew woort evels de liergaank Dien eige taal oontwikkeld, boevaan 't versies veur versjèllende deile vaan de provincie gief. Dit book riech ziech veural op attitudevörming en minder op 't liere vaan de taol zelf.
Veurstanders vaan oonderwies in 't Limbörgs wieze drop tot dit kinder neet allein beter Limbörgs deit liere, meh tot 't ouch hun Nederlands beter maak: door dujelek te make wat Limbörgs is en wat Nederlands zal hun Nederlands ouch minder Limbörgse interferentie höbbe.[4]
Middelbaar oonderwies
bewirkOp middelbaar sjaole weurt neet väöl aon of in 't Limbörgs gedoon. Väöl hingk aof vaan eige initiatief.
'ne Sjoleer oet Broensem had in 2023 de primeur mèt e profielwerkstök in 't plat.[5]
Hoeger oonderwies
bewirkNederlands Limbörg heet ein universiteit, de Universiteit Mestreech. Colleesj weurt gegeve in 't Nederlands, of ummer dèkser 't Ingels, en väöl studente koume neet oet Limbörg. 'n Studie Limbörgs is (nog) neet besjikbaar; anno 2023 beujt de studie Nederlands ouch gein cursusse aon die dao-euver goon.[6]
In 't jaor 2003/04 woort op de Hogesjool Zitterd 'ne Liergank Limburgs aongeboje.
Volksoonderwies
bewirkCursusse wie de Liergank Limburgs ligke in 't verlèngde vaan aovendcursusse die al jaore in Limbörg weure aongeboje, veural in de stei. Die zien zoewel gemeind veur nuikoumers vaan boete es veur inheimse lui die opgegreujd zien mèt 't Nederlands of meine tot ze 'n te vernederlandsde vörm vaan 't plat praote. They Bovens begós dao beveurbeeld in 1986 in Mestreech al mèt.[7]
In 2023 begós de cursus Leef Limburgs, gebaseerd op de dialekte vaan Midde-Limbörg.[8] Deze cursus haolde de provinciaol media, zeker wie gouverneur Emile Roemer ('ne gebore Braobander) de cursus góng volge.[9]
Bronne
bewirk- ↑ 1,0 1,1 Pierre Bakkes, Taal in stad en land: Venloos, Roermonds en Sittards. Sdu uitgevers, D'n Haag, 2002: p. 22
- ↑ RTL Nieuws - Limburgse peuters moeten dialect leren op de crèche: 'Zo houd je het Limburgs levend'
- ↑ NOS.nl - Kinderen in Limburgse opvang kunnen voortaan 'plat kalle'
- ↑ Ben Salemans en Flor Aarts, Taal in stad en land: Maastrichts. Sdu uitgevers, D'n Haag, 2002: pp. 91-2
- ↑ RTL Nieuws - Een 10 voor werkstuk in plat Limburgs, Finn vecht voor zijn dialect
- ↑ Maastricht University - Overige cursussen
- ↑ Salemans en Aarts (2002): p. 93
- ↑ Bibliorura - Leef Limburgs
- ↑ De Limburger - Gouverneur Emile Roemer leert Limburgs