Demerkempes

Dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs. Ómdat 't plaatsgebónge is, maogs doe 't ómzètte nao 't Hessels, es te dit dialek sjpriks.

---

't Demerkempes is e Limbörgs subdialek in de indeiling vaan 't Woordenboek van de Limburgse Dialecten. 't Weurt gesproke in 't weste vaan Belsj Limbörg. 't Demerkempes weurt gerekend tot de Wes-Limbörgse dialekte. 't Groetste en bekindste dialek in dees gróp is 't Hessels, gans in 't zuie vaan 't gebeed, meh dit dialek is in väöl dinger neet typisch veur de ganse Demerkempese gróp.

Umvaank

Tot 't Demerkempes gebeed weure de volgende plaotse daan wel tongvel gerekend:

Berbroek Bokrèk Bókt/Heikant Bolleberg Donk bè Hasselt Godschei Hasselt (Hessels) Haotele

Helichtre Heuze Kermt Kieringe Kiewit Koersel Leume Schakkebroek

Schiele Spalbeek Stal Stevoort Stokrooi Zolder Zoneve

Kinmerke

't Demerkempes huurt tot de Wes-Limbörgse dialekte. Dit hèlt in tot me hei schaop, schoeën en schat zeet in plaots vaan sjaop, sjoen en sjat (wie in beveurbeeld in 't Maoskempes). Ouch beteikent dit tot me hei gein doe of dich zeet, mèt oetzundering vaan de vocatief (doe aoë gek!). In plaots daovaan zeet me gi-j of dzjieë. Dat lèste woord huurt me vaan de bovestaonde plaotse allein in Hasselt en umgeving; dit is mie e zuielek woord (beveurbeeld in 't Loeënerlands gezag).

In 't Demerkempes weurt nog wel gezag vaan ich. 't Gebeed ligk oostelek vaan de Uerdinger Linie; westelek daovaan zeet me ik en höbbe v'r mèt Braobantse dialekte te make. Ouch höbbe dees dialekte 't typisch Limbörg versjèl tösse sleip- en stoettoen (beveurbeeld gaa.s 'gaas' - gaas 'gajs' (de vogel)). E hemfelke dialekte roond Berringe ('t Berringerlands) gebruuk wel ich meh kint gei toenversjèl.

't Demerkempes versjèlt vaan ziene noordeleke naober 't Dommellands doortot 't de Braobantse expansie completer heet doorgeveurd. Boe me in 't Dommellands nog zeet vaan hoes, ies en kruus is dat in 't Demerkempes haus, ijs en kruis (of kreis).

Versjèlle mèt 't Loeënerlands, de zuieleke naober, zien de minder zwoer produkte vaan de aw aa. In 't Demerkempes zeet me euver 't algemein neet vaan looëte of zelfs loeëte, meh vaan laote. Ouch weurt hei make gezag, wat in 't Demerkempes maoke is. Ouch de stijgende diftonge in klinkers die veur 'n historische -r- stoon huurt me hei euver 't algemein neet. Concreet gezag: me zeet peerd en neet pjèd of pjaad. E wijer kinmerk is tot me gi-j zeet in plaots vaan zuieleker dzjieë. Wie gezag deit Hasselt dao neet aon mèt.

Oontrunding kump in de minderheid vaan de Demerkempese dialekte veur, um perceis te zien gans in 't zuie. Belsj-Limbörgs oontrundingsgebeed heet bij Hasselt 'nen oetluiper nao 't weste. Daorum zeet me hei dèrp en din veur dörp en dun.