Zittesj

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Zittesj. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

't Zittesj is de taal van de sjtad Zitterd in de gemeinte Zitterd-Gelaen. Óndanks dat Zitterd al jaore mit Gelaen aaneingegruid is en sins 2001 ouch in dezelfde gemeinte lik, zeen de dialekte van bei sjtae absoluut neit geliek, kiek ouch Gelaens. 't Meis liek 't Zittesj nog op de dialekte die sjus euver de grens mit Dutsjlandj, in de Zelfkantj, gesjpraoke waere, en op 't plat van Herkeboesj. Veur de res is 't e typisch euvergangsdialek van de Midde-Limburgse dialekte, wie 't Remuns, nao de Zuud-Limburgse dialekte van 't Heuvellandj.

Kènmerke

E veurnaam kènmerk wo in 't Zittesj zich aansjlut bie Midde-Limburg is de mouillering, al kump dit versjiensel neit meer in alle weurd veur wo me ze in 't Remunjs nog aantröf. Zittert en Gelaen zeen óngeveier de zudelikste plaatsje wo me dees mouillering heurt. Get typisch zudelèks is de -sj in e woordènd, wo me in noordeliker dialekte -s of -rs haet. Dat zuut me al aan 't woord Zittesj en dat wurt ouch dudelik in flesj, minsj en beusj. Waat 't Zittesj mit zowaal 't midde es 't zuide gemein haet en 't aafsjeit van 't noorde, van 't Mesjtreichs en van de Belsj-Limburgse dialekte is dat 't te zuudooste van de Panninger Linie lik. Dit kènmerk sjpeelt 'n rol in 'n zeker rivaliteit die besjteit tösje Zittert en Mesjtreich.

't Belangriekste kènmerk van 't Zittesj vuntj me de Zittesje diftongeiering. Die besjteit dao-oet dat wen in de dialekte te noorde van Zittert 'n ee, oo of eu in e woord optraet, en dae vocaol haet dao de sjtoottoon, dat er dan gebraoke wurt tot 'ne diftong: ei, ou of ui. Vergliek:

neet - neit
blood - bloud
zeuke - zuike

Dit kènmerk haet es verspreiingsgebied behawve Zitterd traditioneel de Zelfkantj en Herkeboesj, wie baove besjreve is, mer boete Zittert kump 't versjiensel allewiele koum of neit meë veur. 't Moug dan ouch neit meë door jederein in Zittert zelf in eer gehouwte waere, toch zuut me sjus dit kènmerk es de kwintesens van 't Zittesj, zodat väöl sjpraekesj toch waal draan vashouwte.

De typisch Zittesje diftongeiering woort veur de eesjte maol besjreve door Willy Dols in zien dissertatie oet 1944.

'n Anger typisch Limburgs kènmerk det ouch in 't Zittersj veurkump is de verangering van 't diminutieve suffix -ke in -ske nao -ch, -k en -ng; bouk-buikske, sjpang-sjpèngske, baoch-bäöchske.

Literatuur

Zittesje leidjes woorte gezónge door de jónkgesjtorve Jo Erens, en later incidenteel door Toon Hermans. Bekènde dichtesj waore Felix Rutten, Arthur Laudy en Hein Bovendeaard . Veldeke haet 'ne krink in Zittert. Name van noe zeen Albaer Sluis, Phil Schaeken en John Hertogh.

Extern links

Zittesj woordebouk (PDF-besjtand)
Sjpelling van 't Zittesj in 't kort
zittesj.wordpress.com
Loestere.nl, Nederlandstalige website mit ingesjpraoke Zittesje tekste

==Brónne==

Brón(ne):

Pierre Bakkes, Taal in stad en land: Venloos, Roermonds en Sittards, ISBN 90-12-09014-8.
P.J.G.Schelberg, Woordenboek van het Sittards dialect, ISBN 90-6203-632-5