13 jannewarie

Gebeurtenisse

Gebore

Gestorve

13 jannewarie is 'ne daag op de Gregoriaanse en de Juliaanse kalender. 't Is d'n daartienden daag vaan 't jaor; in e gewoen jaor koume daan nog 352 daog, in e sjrikkeljaor 323. 13 jannewarie is in de Roems-Kathelieke Kèrk de fiesdaag vaan Remigius (Sintermies).

532 - De Nika-revolte, die 'n week laank doed en verderf zal zejje, begint in Constantinopel mèt supportersrelle bij de waogerenne.
1435 - Paus Eugenius IV verbeujt in zien pauseleke böl Sicut dudum veur de Guanches (de oersprunkeleke bewoeners vaan de Canarische Eilen) tot slaof te make.
1797 - Napoleontische Oorloge: Twie Britse fregatte zètte e Frans liniesjeep aon de groond. Mie es 900 marineers koume um.
1822 - Griekeland nump zien ierste veendel aon.
1830 - De Groete Brand vaan New Orleans begint.
1847 - Mexico sjteit mit 't Verdraag van Cahuenga Californië aaf aan de Vereinigde Sjtaote.
1895 - De slaag bij Coatit, d'n ierste veldslaag in d'n Iersten Italiaans-Ethiopischen Oorlog, vint plaots. Italië is euverwinner.
1898 - Émile Zola zie pamflèt J'accuse versjijnt, begin Dreyfus-affair.
1910 - Vaanoet de Metropolitan in New York kump de ierste peblieke radio-oetzending oets. Te hure vèlt e konzèr mèt de opera's Cavalleria rusticana en Pagliacci.
1915 - 'nen Eerdsjok mèt 'n krach vaan 6,7 op de Memint-Magnitudesjaol en XI op de sjaol vaan Mercalli raak midde-Italië. Zoe'n 30.000 lui koume um.
1916 (deils ouch 14 jannewarie) - Watersjnoadramp róndj de Zuiderzeë. Väöl dieke braeke door wodoor väöl plaatsje en landj ónger water kump te sjtaon. Deze ramp zouw leije tot de Zuiderzeëwèt van 1918, diekverzjwaoring, en oetentelik tot de aanlègk van de Ziederzeëwerke.
1932 - Ein groate sjtuuwdam in de Indus besjtömp veur de irrigatie en woaan 10 jaor is gewirk, wirt voltoajd.
1935 - In e rifferendum keus 90,3% vaan de bevolking vaan Saarland deveur um bij Duitsland te koume.
1942 - D'n ierste sjeetstool weurt geperbeerd. 'r Is ingebouwd in 'nen Henkel He 280.
1951 - De slaag bij Vĩnh Yên tösse Fraankriek en Vietnamese opstandelinge begint.
1953 - Maarsjalk Tito wirt gekaoze tot president van Joegoslavië.
1953 - 'n Artikel in de Pravda besjölding talloes dokters, veural joede, vaan e complot.
1957 - 't Sjpeelgoodbedrijf Wham-O produceert de eësjte frisbee.
1963 - President Sylvanus Olympio vaan Togo weurt in 'ne staotsgreep vermaord.
1966 - Robert C. Weaver weurt d'n ierste zwarte staotssecretair in de Vereinegde Staote.
1968 - De Standing Naval Force Atlantic van de NAVO is ein feit.
1968 - Johnny Cash gief e konzèr in Folsom State Prison.
1985 - In Ethiopië vèlt 'nen trein 't revijn in. 428 lui koume um; heimèt is dit de doejelekste treinramp vaan gans Afrika.
1985 - Ónger bar ómsjtendigheje wirt de Egmondloup biej de mansluuj gewónne door Peter Rusman, en biej de vrouwluuj door zien vrouw Wilma Rusman.
1986 - In Aden, hoofstad vaan Zuid-Jeme, beginne maondelang relle die aon doezende 't leve zalle koste.
1988 - Mèt d'n doed vaan Chiang Ching-kuo weurt Lee Teng-hui es ierste geboren Taiwanees president vaan de Rippubliek China.
1990 - Douglas Wilder weurt d'n ierste zwarten Amerikaanse gouvernäör; heer is gekoze in Virginia.
1991 - Sovjettróppe valle in Vilnius demonstrante veur de Litouwse oonaofhenkelekheid aon.
2001 - In El Salvador vint 'nen eerdsjok mèt 'n krach vaan 7,6 plaots.
2012 - 't Cruisesjeep Costa Concordia löp vas bie 't Italiaans eilandj Giglio en kapseis; 't gief 32 doeje en hóngerde gewónje. Kaptein Francesco Schettino weurt verantjwäördelik gehawwe.
2018 - Bie Bóggetj weurt 'ne wouf gezeen; 't is d'n ierste dae zich in 100 jaor in Vlaandere vertuint.

5 v.Chr. - Keizer Guanghu vaan China (gestorve 57)
915 - Al-Hakam II, kalief vaan Cordoba (gestorve 976)
1334 - Hendrik II vaan Castilië (gestorve 1379)
1596 - Jan van Goyen, Nederlandse sjèlder (gestorve 1656)
1683 - Johann Graupner, Duitse componis en klavecinis (gestorve 1760)
1810 - Ernestine Rose, Amerikaanse activiste (gestorve 1892)
1845 - Félix Tisserand, Fransen astronoom (gestorve 1896)
1857 - J.L.A. Brandes, Nederlandjse filoloog en awtheidkundige (gesjtórve 1905)
1858 - Oskar Minkowski, Duitse fysioloog (gestorve 1931)
1859 - Kostis Palamas, Grieksen diechter (gestorve 1943)
1861 - Max Nonne, Duitse neuroloog (gestorve 1951)
1864 - Wilhelm Wien, Duitse natuurkunde, Nobelpries in de Natuurkunde 1911 (gestorve 1928)
1872 - George Gurdjieff, Grieks-Armeense mysticus (gesjtórve 1949)
1880 - Herbert Brenon, Ierse filmregisseur (gesjtórve 1958)
1882 - Alois Hitler jr., Oasteriekse haufbroor van Adolf Hitler (gesjtórve 1956)
1882 - Pierre Visschers, Nederlands-Limbörgsen dialekoteur (gestorve 1936)
1884 - Joseph Rock, Amerikaans-Oasteriekse antropoloog, botanicus, filmer, fotograaf, taalkunjige, óntdèkkingsreiziger en auteur (gesjtórve 1962)
1886 - Sophie Tucker, Russisch-Amerikaanse actries en zengeres (gestorve 1966)
1906 - Zhou Youguang, Chinesen taolkundege (gestorve 2017)
1924 - Paul Feyerabend, Oosterieks-Zwitserse filosoof (gestorve 1994)
1925 - Rosemary Murphy, Amerikaanse actries (gestorve 1914)
1926 - Melba Liston, Amerikaanse jazzmuzikante (gestorve 1999)
1927 - Sydney Brenner, Zuid-Afrikaanse bioloog, Nobelpries in de Geneeskunde 2002
1929 - Joe Pass, Amerikaanse jazzgitaris (gesjtorve 1994)
1947 - Carles Rexach, Spaanse voetballer en voetbaltrainer
1960 - Eric Betzig, Amerikaanse natuur- en sjeikundege, Nobelpries in de Sjemie 2014
1966 - Leo Visser, Nederlandse sjaatser
1968 - Gianni Morbidelli, Italiaanse autocoureur
1977 - Orlando Bloom, Britsen acteur

dec - jannewarie - feb

86 v.Chr. - Gaius Marius, Romeinse generaol en staotsmaan (ca. 70)
533 - Remigius, Frankische bisjop en heilege (ca. 95)
614 - Mungo, Ingels-Sjotse bisjop en heilege
703 - Keizerin Jitō vaan Japan (ca. 57)
858 - Æthelwulf, keuning vaan Wessex
888 - Sjarel d'n Dikke, Frankische keuning en keizer (48)
927 - Berno vaan Cluny, Franse monnek, ierste ab vaan Cluny
1330 - Frederik de Sjoene, Duitsen edelmaan en roems-keuning (40)
1599 - Edmund Spenser, Ingelsen diechter (ca. 46)
1625 - Jan Brueghel d'n Awwere, Loense sjèlder (ca. 56)
1691 - George Fox, Ingelsen theoloog, stiechter vaan de Quakers (66)
1717 - Maria Sibylla Merian, Duits-Nederlandse biologe en kunstenares (69)
1805 - Franz Anton Ernst, Boheemse componis (59)
1832 - Thomas Lord, Britse cricketer, stiechter vaan Lord's Cricket Ground (76)
1838 - Ferdinand Ries, Duitse pianis en componis (53)
1864 - Stephen Foster, Amerikaanse songsjriever (37)
1882 - Wilhelm Mauser, Duitsen oontwerper en zakemaan (47)
1885 - Schuyler Colfax, Amerikaanse politicus, 17e vice-president vaan de Vereinegde Staote (61)
1906 - Alexander Stepanovitsj Popov, Russische natuurkundege en inzjenieur (46)
1923 - Alexandre Ribot, Franse politicus (80)
1924 - Georg Hermann Quincke, Duitse natuurkundege (89)
1930 - Sebastian Ziani de Ferranti, Britse elektrotechnicus en oetvènjer (65)
1931 - Kálmán Kandó, Hongaarse elektrotechnicus en oetvènjer (61)
1932 - Sophie, widvrouw van keuning Konstantijn I van Griekelandj (61)
1934 - Rudolf Kuyper, Nederlandjse marxistische socioloog (59)
1941 - James Joyce, Iersen Ingelstaolege sjriever (58)
1943 - Sophie Taeuber-Arp, Zwitserse kunsteneres (53)
1963 - Sylvanus Olympio, Togolese zakemaan en politicus (60)
1978 - Maurice Carême, Belzje Franstalige dichter (78)
1986 - Abdul Fattah Ismail, Zuid-Jemenitische politicus (46)
1988 - Chiang Ching-kuo, Chinese daan wel Taiwanese politicus (77)
1993 - Camargo Guarnieri, Braziliaanse componis (85)
1998 - Piet Vroon, Nederlandse psycholoog (58)
2011 - Albert-Jan Evenhuis, Nederlandse politicus en sjtaatssecretaris (69)
2011 - Albert Heijn, Nederlandse óngernummer (83)
2012 - Rauf Denktaş, Noord-Cypriotische politicus (87)
2013 - Leo Nelissen, Nederlandse prizzentator (91)
2017 - Antony Amstrong-Jones, Britse fotograaf, filmmaeker en prins-gemaol (86)