2005

2002 - 2003 - 2004 - 2005 - 2006 - 2007 - 2008

2005 (MMV) waor e gewoen jaor wat begós op 'ne zaoterdig op de Gregoriaanse kalender. In de Chinese astrologie waor 't e Jaor van de Haon.

Gebäörtenisse

Jannewarie

• 1 - Luxemburg weurt veurzitter vaan de EU.
• 9 - In de Palestiense Autoriteit weure presidentsverkezinge gehawwe. Ze weure gewonne door Mahmud Abbas.
• 20 - George W. Bush weurt ingezwore veur zien twiede regeerperiood.
• 23 - Viktor Joesjtsjenko weurt beëdeg es president vaan de Oekraïne.
• 31 - In Irak vinde de ierste parlemintsverkezinge sins 't bewind vaan Saddam Hoessein plaots.

Fibberwarie

• 7 - In D'n Haog begint 't percès tege de zoegenaomde Hofstadgróp, e terroristisch verboond.
• 14 - De Libanesen ex-premier Rafiq Hariri weurt vermaord mèt 'nen otobom.
• 14 - De videowebsite YouTube weurt gelanceerd.
• 16 - 't Protocol vaan Kyoto treujt in wèrking.

Miert

• 2 - 't Noorde vaan Nederland weurt getróffe door oetzónderlike snieval.
• 12 - Karolos Papoulias weurt prizzedent vaan Griekeland.
• 26 - Bij 'nen attentaat 'n christelike wiek in de Libanees houfstad Beirut, de derde deze maond, koume vief minse um en weurt e febrik is de as gelègk. Syrië weurt devaan besjöldeg opdrach te höbbe gegeve.
• 28 - 'n nui ziebeving veur de kös vaan Sumatra zörg veur groete angs veur 'n nui vloodgolf, die evels oetblijf.
• 31 - De Amerikaanse comapatiënte Terri Schiavo, boe-euver twie weke laank e debat tösse conservatieve en progressieve heet geweujd, stèrf.

April

• 2 - 't Partijcongrès vaan D'66 ratificeert 't Paosakkoord boemèt 't Kabinet-Balkenende II blijf bestoon.
• 6 - De sjtudent Tom van Erp oet Houblierik, dae saer eine daag woort vermies, ies doad gevónge in Berg (Sint-Odiliënberg). Euver de doadsoorzaak ies nog nieks bekènd.
• 6 - De Koerd Jalal Talabani weurt door 't parlemint tot president vaan Irak beneump.
• 8 - Paus Johannes Paulus II weurt begrave.
• 8 - Leon Frissen weurt door de vertrouwescommissie van Provinciaal Sjtaote veurgedrage es opvolger van gouvernäör Berend-Jan van Voorst tot Voorst.
• 9 - Prins Charles van Groat-Brittannië trouwt in Windsor mèt Camilla Parker Bowles.
• 19 - D'n Duitse kardinaal Joseph Ratzinger weurt beneump tot Paus Benedictus XVI
• 23 - In Kèrkraoj eupent 't GaiaPark, d'n ierste Limburgse zoo, zien deure.

Mei

• 8 - De Amerikaanse president George W. Bush gedènk op 't Amerikaans kèrkh'f in Mergraote 't ing van de Twiède Waereldoorlog in Europa, 60 jaor geleje.
• 21 - Naotot bij verkezinge in Noordrien-Wesfale de SPD veur de zoeväölste kier achterein verslaoge is kondeg d'n Duitse boondskanseleer Gerhard Schröder veur 't naojaor vaan 2005 nui verkezinge aon.
• 24 - Keuningin Beatrix bezeuk in 't kader van häör 25-jaorig regeringsjubileum de provincie Hollesj Limburg en deit daobie Mestreech, Sumpelveld en Kèrkrao aan.
• 25 - 't Weurt bekènd dat Steve Stevaert de nuje gouverneur van Belsj Limburg zal were. Hae volg Hilde Houben-Bertrand op.
• 29 - De Franse bevolking verwèrp in e referendum de Europese Constitutie.

Juni

• 1 - 't Nederlands volk verwèrp in e referendum mèt e mierderheid vaan 61,6% 't Tractaat veur de Europese Constitutie.
• 14 - Popstaar Michael Jackson weurt vrijgesproke vaan aonranding vaan kinder.
• 20 - In Libanon weure de parlemintselecties door de anti-Syrische partije gewónne.
• 23 - De sociaol nuitssite Reddit geit vaan start.

Juli

• 2 - Popartieste vaan naom confrontere de G8-top in Edinburgh mèt neuge concerte euver de ganse wereld, die oonder de naom Live 8, 'n verwiezing nao Live Aid in de jaore tachteg, weure gehawwe. 't Is de groetste popmanifestatie oets.
• 7 - 't Centrum van Londe weurt getroffe door 'n serie terreuraansjlaeg, woabie explosies in metrosjtasies plaatsvinge en 'n dubbeldekbus óntplof. De aansjlaeg zouwe zin opgeëis door 'n aan Al-Qaedah gelieerde organisatie.
• 9 - Sjutterie St. Catharina oet Rooj wint 't OLS ("d'n Aoje Limburger") in Wèssem.
• 10 - In Kirgizië vinge presidentsverkezinge plaats. Volges peilinge zou interim-president Kurmanbek Bakijev, dae aantraoj naodat president Askar Akajev in mièrt in 'n revolutie waor verjaag, mèt 'n groate mièrderheid gewonne höbbe.
• 12 - 't Otoconcern NedCar in Bor kundeg aon 668 amplojees te goon oontsloon.
• Prins Albert II bestieg d'n troen vaan Monaco.
• 16 - Bie 'ne zelfmaordaansjlaag in de buurt van 'ne moskee in Moussayeb (Irak) kómme minstes 90 luuj um.
• 16 - 't Zesde deil vaan J.K. Rowling häören Harry Potter-cyclus versjijnt.
• 18 - De Fanfaar Eensgezindheid oet Brach prolongeert häöre waereldtitel in de Concertaafdeiling op 't Waereld Muziek Concours in Kèrkrao.
• 21 - In Londe veende obbenuits attentaote op de metro plaots. Deeskier valle gein doeje.
• 23 - In de Egyptische baadplaots Sjarm-al-Sjaich valle bij nachtelike attentaote tientalle doeje.
• 24 - D'n Amerikaanse fietsrenner Lance Armstrong wint veur de zevende kièr de Runde van Frankriek.
• 26 - Mohammed B. weurt door de rechbank in Amsterdam veroordeild tot leveslang gevangenissjtraof vanwege de maord op cineas en columnis Theo van Gogh.
• 29 - D'n in 2003 oontedekden iesdwerg 2003 UB₃₁₃ bliek groeter te zien es Pluto en telt daomèt es de tiende planeet vaan 't Zonnestèlsel.
• 29 - In de Nederlandse provincie Limburg zörg ónwaer en zjwoare rege veur väöl euverlas.

Augustus

• 3 - De Surinaamse president Ronald Venetiaan weurt obbenuits tot president gekoze.
• 11 - De Zittertse polsstokhoegspringer Rens Blom springk euver 5 meter 80 en wint daomèt goud op de Wereldsjampioensjappe atletiek in Helsinki.
• 23 - 't Oontruime vaan de Gazastroek door Israël löp op z'n ind.
• 23 - Nao heftege regeval in de Alpelen kump dao 'n oongekinde watereuverlas op geng.
• 29 - D'n extremen Orkaon Kathrina riech in en um New Orleans enorm sjaoj aon.
• 29 - De ierste aoflievering vaan Prison Break weurt op FOX oetgezoonde.

September

• 7 - D'n Haogsen tribbenaol verbeit 't sjikke vaan subsidie aon de strèng-christelike SGP, umtot häör statute vrouwlui es volwierdeg lid oetslete.
• 10 - Tennisster Kim Clijsters wint heur ieste Grand Slam tittel. Ze versluit de Franse Mary Pierce inne fenaal vanne US Open.
• 18 - In Duitsland weure verkezinge gehawwe, die de regierende partije wel verleze, meh de CDU-CSU laank neet zoe'n groete wins geve es verwach; 'n regiering vaan CDU-CSU mèt de FDP is neet meugelik.
• 20 - In de Troenreej vaan 2005 kundeg 't Kabinet-Balkenende II o.m. lasteverleechting t.b.v. veural de midde-inkoumes aon.
• 24 - De nuien orkaan Rita riech neet de sjaoj aon, die väöl lui gevreis hadde, nao orkaan Kathrina. Wel löp New Orleans obbenuits oonder.
• 24 - Op Aroeba weure de verkezinge gewónne door de regerende MEP.
• 26 - De Nederlandse baank ABN-Amro nump häören Italiaanse bransjgenoet Banco Antonveneta veur 8 miljard euro euver.

Oktober

• 4 - De EU besluut de oonderhandelinge mèt Törkije euver touwtrejjing te beginne.
• 5 - De Nederlandse minister vaan Boetelandse Zake Ben Bot gif touw tot de invasie vaan Irak in 2003 e verkierd besluut waor.
• 7 - Naotot hun club is umgeduip in Red Bull Salzburg riechte koej voetbalfans SV Austria Salzburg obbenuits op.
• 8 - 'n Eerdbeving vaan 7,6 op de Sjaol vaan Richter riech in noordelik India en Pakistan enorm sjaoj aon en veroorzaak doezende doeje.
• 10 - Angela Merkel geit 'n coalitie vaan CDU en SPD leie en weurt daomèt de ierste vruiwlike kanseleerse vaan Duitsland.
• 19 - 't Precès tege de veurmaolegen Iraaksen dictator Saddam Hoessein begint in Bagdad.
• 22 - Orkaon Wilma kump in Mexico aon land.
• 27 - Bie 'ne brand in 'n gevangenis op Sjiphol kómme 11 gevangene um.
• 27 - 't Weurt bekènd dat op 4 juli 2006 'n etappe van de Tour de France zal finishe in Valkeberg.
• 29 - Bij 'n serie attentaote in Delhi, India, valle 70 doeje.

November

• 2 - Twie daog nao de maord op de verdachten avvekaot Evert Hingst weurt noe ouch de crimineel John Mieremet geliquideerd.
• 7 - Nao daog vaan relle in Franse veurstei stèlt de Franse premier Dominique de Villepin 'nen aovendklok in.
• 9 - In de Jordaonse hoofstad Amman weure drei suïciedaonvalle gepleeg, mèt 57 doeje tot gevolg.
• 9 - De ESA-ruumdesonde Venus Express weurt gelanceerd. Ze zal de dampkrink vaan Venus goon oonderzeuke.
• 15 - Israël en de Palestijnse Autoriteit höbbe 'n akkaoërd bereikt uvver 't äöpene van de grens tusje d'r Gazastrook en Egypte vör goedere- en personeverkieër.
• 21 - D'n Israëlische premier Ariel Sharon brik mèt zien partij, de Likud-partij, veur 'n eige partij op te riechte, en beit bij de president 't oontslaog vaan de regering aon.
• 22 - Angela Merkel weurt ingezwore es bóndskanseleerse vaan Duitsland. Ze weurt de ierste vrouw en mèt 51 jaor bovedeen de jóngste persoen oets in die positie.
• 25 - In Limburg en groete ander deile vaan Vlaandere en Nederland zörg aonzeenlike snieval veur 'ne groete chaos in 't opebaar leve, wie verstopde weeg en gehinderd treinverkier.
• 26 - De Nederlandsen turner Yuri van Gelder weurt in Melbourne wereldkampioen turne; heer is d'n ierste Nederlander in 102 jaor dee dat presteert.

December

• 10 - De Limburgse wiskóndige Ingrid Daubechies óntvungk de Gouwe Penning van de Keuninklike Vlaomse Academie van Bèlsj veur Weitesjappe veur heur biedraag tot de wavelet theorie.
• 10 - Wouter Bos, leismaan vaan de Partij van de Arbeid, maak op 't partijcongrès bekind tot heer premier wèlt weure.
• 11 - In 't Brits stedsje Hemel Hempstead te noorde vaan Londe vluig door 'n explosie 'n oliedepot in brand, wat 'nen enormen brand tot gevolg heet.
• 16 - De EU bereik e veurluipeg akkoord euver de begroeting.
• 23 - De Nederlandse zakemaan Frans van Anraat weurt weges levering vaan gifgaas aon Saddam Hoessein tot 15 jaor gevaangenis veroordeild.
• 24 - 'n Breuk in 'n wermwaterleiing zörg in Rotterdam veur groete chaos.
• 25 - Tsjaad verklaort Soedaan d'n oorlog, umtot Soedaan rebelle in Tsjaad zouw steune.

Nobelprieze

• Natuurkunde:
  • Roy J. Glauber "um zien bijdraag aon de kwantumtheorie vaan optische coherentie."
  • John L. Hall en Theodor W. Hänsch "um hun bijdrage aon de oontwikkeling vaan lasergebaseerde percisiespectroscopie, boe-oonder de optische frequentiekamtechniek."
• Sjemie: Yves Chauvin, Robert R. Grubbs en Richard R. Schrock "um de oontwikkeling vaan de metathesemethode in de organische synthese."
• Geneeskunde: Barry Marshall en Robin Warren "um hun ontdèkkng vaan de bacterie Heliobacter pylori en häör rol in gastritis en maogzweer."
• Literatuur: Harold Pinter "dee in zien speule de aofgroond oonder daogelekse wawwel oonthölt en doorgaank door de geslote deure vaan de oonderdrökking aofdwingk."
• Vrei: 't Internationaol Atoomergieagentsjap (IAEA) en Mohammed ElBaradei "um hun inspanninge um te veurkoume tot kernenergie weurt gebruuk veur militair doele en um te zörge tot kernenergie veur vreidzaam doele op de veilegs meugeleke meneer weurt gebruuk."
• Economie: Robert Aumann en Thomas Schelling "veur 't oetbreie vaan us begrip vaan conflik en samewèrking door speultheorieanalyse."

Persoen vaan 't Jaor

De Gooj Samaritaone (Bono, Bill Gates en Melinda Gates)

Films

• Brokeback Mountain

Gebore

• 26 juni - Alexia van Oranje-Nassau, prinses vaan de Nederlen

Gesjtorve

• 14 fibberwarie - Rafiq Hariri, Libanese politicus (90, otobom)
• 15 miert - Lou de Jong, Nederlandsen historicus (90)
• 2 april - Paus Johannes Paulus II (84)
• 6 april - Prins Rainier III van Monaco (81)
• 26 juni - Jan Notten, Valkebergsen dialectoloog (70)
• 27 juli - Marten Toonder, Nederlandse (sjtrip-)sjriever en illustrator (93)
• 31 juli - Wim Duisenberg, Nederlandsen econoom (70)
• 1 augustus - Fahd bin Abdul Aziz, keuning van Saoedi-Arabië (83-84)
• 16 augustus - Frère Roger, Frans-Zjwitserse geistelike (90)
• 22 augustus - Robert Moog, Amerikaansen oetvènjer van de synthesizer (71)
• 30 augustus - Hendrikje van Andel-Schipper, awdste mins (115)
• 20 september - Simon Wiesenthal, Oosterieks-Juudse nazi-jaeger (96)
• 27 september - Ronald Golias, Braziliaansen acteur (76)

Jubilea

• De sjtad Nimwege vierde häör 2000-jäöreg bestoon
• De Zjwitserse Gard vierde häör 500-jäöreg jubileum
• 4 oktober - De Belzje oonaofhenkelikheid (175-jäöreg jublieum)
• 25 november - De Surinaamse ónaafhenkelikheid (30-jäöreg jubileum)
• 16 december - Sjleting van de koele in Nederlands Limburg (40-jäörege gedinkdag)