Monaco
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Monaco | |||
| |||
Basisgegaevens | |||
Officieel taal | Frans | ||
Huidsjtad | Monaco | ||
Sjtaotsvörm | Constitutioneel monarchie | ||
Sjtaotshoof (lies) | Albert II | ||
minister vaan staot | Pierre Dartout | ||
[[{{{titelhoofregering1}}}]] | {{{naomhoofregering1}}} | ||
[[{{{titelhoofregering2}}}]] | {{{naomhoofregering2}}} | ||
[[{{{titelhoofregering3}}}]] | {{{naomhoofregering3}}} | ||
Religie | {{{religie}}} | ||
Opperflaakde – % water |
1.95 km² -% | ||
Inwoeners – Deechde: |
37.800 (2014) 18.713/km² | ||
Biekómmende gegaeves | |||
Munteinheid | Euro (EUR of € )
| ||
Tiedzaone | UTC +1 | ||
Nationale fiesdaag | 19 november | ||
Vouksleed | Hymne Monégasque | ||
Web | Code | Tel. | .mc | MON | +377 |
Monaco is e stadsstäötsje aon de Middellandse Zie, gaans umslote door Fraankriek. Nao Vaticaanstad is 't 't kleinste land op de wereld en 't is 't diechs bevolkde vaan al, umtot 't gans gebeed is volgebouwd. 't Is in trèk es deur toeristenoord en es belastingparadies.
Indeiling
bewirkMonaco is 'ne compleet unitaire staot: de regering is veur alle beleid verantwoordelek, ouch plaotselek beleid. Allein tösse 1911 en 1917 gaof 't drei gemeintes. Veur doele vaan stadsplanning deilt me 't prinsdom in diverse wieke in:
- Veurmaolege gemeinte Monaco-stad
- Monaco-stad
De aw stad vaan Monaco, ietot me ze ind negentienden iew góng oetbouwe. Ze ligk op 'nen oetstekende punt in 't westelek deil. Hei vint me oonder mie 't prinselek pelies, de kathedraol en 't oceanografisch museum. In Monaco-stad woene mer oongeveer doezend lui.
- Veurmaolege gemeinte La Condamine
- La Condamine
De jachhave vaan Monaco en de daomèt geassocieerde wiek, alles noordelek vaan Monaco-stad. Hei vint me väöl exclusieven horeca.
- La Colle
't Westelekste punt. Veural gebeed veur liechten industrie, minder veur toerisme. Ouch 't hospitaol vaan Monaco vint me hei.
- Les Révoires
Met 9 hectaar de kleinste wiek vaan de stadsstaot. Gebouwd tege steil berg. Hei ligk oonder mie de Jardin exotique.
- Les Moneghetti
Dit deil vaan Monaco bereik me door vaanoet La Condamine de berg op te goon. E belaankriek woengebeed, oondaanks tot de steile groond lesteg te bebouwe bleek.
- Veurmaolege gemeinte Monte-Carlo
- Monte-Carlo
In de negentienden iew gebouwd, noordoostelek vaan de have. Bekind en beröch um zie casino. Wijer vint me hei d'n opera en get zier deur hotels. Ouch woent hei e groet deil vaan de bevolking, en wel 't riekste deil.
- La Rousse of Saint-Roman
Woengebeed noordelek vaan Monte-Carlo.
- Larvotto
Feitelek 't verlengde vaan Monte-Carlo in ooswaartse riechting. De insegste plaots boe me nog e strand vint. Hei woene zoe'n 5.000 lui, die ouch weer tot de riekste vaan 't prinsdom hure.
- Saint Michel
Woengebeed westelek vaan Monte-Carlo.
- Nui gebeed
- Fontvieille
Opgespote gebeed zuielek vaan La Colle. Hei vint me oonder mie 't stadion vaan AS Monaco.
- Le Portier
Nui gebeed wat me in de jaore 2010 is goon aonlègke t'r huugde vaan Monte Carlo en Larvotto.
Euro
bewirkMonaco is ein vaan de drei staote, neve San Marino en Vaticaanstad, die gein lid is vaan de EU, mer wel de Euro gebruuk. Monaco had naomelek, op groond vaan zienen umvaank, al laank 'n munteinheid mèt Fraankriek, en gebruukde veur 2002 de Franse franc (mèt es variant Monegaskische frank). Monaco liet ouch eige euro's sloon; Monegaskische euro's zien zeldzaam en deur verzaomelobjekte.
Taole
bewirk't Frans, door de mierderheid gesproke, is de officieel taol; de hèlf vaan de bevolking heet de Franse nationaliteit. De awwer generatie vaan inheimse Monegaske sprik nog Monegaskisch, e dialek vaan 't Ligurisch. 't Italiaans is ouch in gebruuk. De euverheid heet sinds de jaore 1970 väöl meujte gedoon um 't Monegaskisch veur oetsterve te beheuje; zoe mote kinder 't op sjaol liere.
Historie
bewirkIn de zèsden iew veur Christus woort hei in de buurt 'n Griekse kolonie, Monoikos ('inkel hoes'), gestiech. In de loup vaan d'n tied verdween de plaots, tot ze in 1215 nui gestiech woort es veurpos vaan Genua. In 1297 naom Francisco Grimaldi de börch, verkleid es Franciscaner monnek, in; de dynastie bleef tot op d'n daag vaan vaandaog aon de mach mèt oetzundering vaan 1793 tot 1814, wie 't land oonder Frans bestuur kaom. Nao 't Congres vaan Wene woort 't e protectoraat vaan 't Keuninkriek Sardinië en in 1861 erkós me de ónaofhenkelekheid. Ind negentienden iew kaom 't lendsje op de kaart te stoon es bestumming veur de rieke, oonder mie door de stiechting vaan 't casino. Oonder prins Rainier III, dee in 1949 aon de mach kaom, trok de stadsstaod ummer mie belastingvlöchtelinge aon; ouch wis heer door zie showbizhouwelek mèt Grace Kelly de aondach op ziech te vestege. In 1962 woort de constitutie gemoderniseerd. E verdraag oet 2002 garandeert tot Frankriek 't land, es de dynastie tot 'n eind kump neet zal inlijve. In 2005 störf prins Rainier op 81-jaorege leeftied. Ziene zoon Albert volg häöm op.
Lenj in Europa |
---|
Albanië · Andorra · Armenië¹ · Azerbeidzjan¹ · Belsj · Bosnië en Herzegovina · Bulgarieë · Cyprus¹ · Daenemarke · Duutsjlandj · Eslandj · Finlandj · Frankriek · Georgië¹ · Griekelandj · Hongarieë · Ierlandj · Ieslandj · Italië · Kroatië · Letlandj · Liechtenstein · Litouwe · Luxemburg · Malta · Moldavië · Monaco · Montenegro · Nederlandj · Noord-Macedonië · Noorwege · Oekraïne · Oesteriek · Pole · Portugal · Roemenië · Ruslandj¹ · San Marino · Servië · Sjlovenië · Sjlowakieë · Sjpanje · Tsjechië · Turkieë¹ · Vaticaansjtad · Vereineg Keuninkriek · Wit-Ruslandj · Zjwaede · Zjwitserland |
Betwis of neet-erkèndj: Abchazië¹ · Hoeg-Karabach¹ · Kosovo · Naord-Cyprus¹ · Transnistrië · Zuud-Ossetië¹ |
1. Dit landj lik gedeiltelik of gans in Azië meh weurt óm cultureel en historische raejes ouch bie Europa ingedeild. |