Centraol-Afrikaanse Rippubliek

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Centraol Afrika République centrafricaine Ködörösêse tî Bêafrîka
Basisgegaevens
Officieel taal	Frans, Sango
Huidsjtad	Bangui
Sjtaotsvörm	Rippebliek
Sjtaotshoof (lies)	Faustin Archanga Toudéra
premier	Félix Moloua
[[{{{titelhoofregering1}}}]]	{{{naomhoofregering1}}}
[[{{{titelhoofregering2}}}]]	{{{naomhoofregering2}}}
[[{{{titelhoofregering3}}}]]	{{{naomhoofregering3}}}
Religie	{{{religie}}}
Opperflaakde – % water	622.984 km² 0%
Inwoeners – Deechde:	5.990.855 (sjatting 2020) 10/km²
Biekómmende gegaeves
Munteinheid	CFA-frank (XAF)
Tiedzaone	UTC +1
Nationale fiesdaag	1 december
Vouksleed	La Renaissance (E Zingo),
Web | Code | Tel.	.cf | CAF | +236

De Centraol-Afrikaanse Republiek (Frans (officieel): République centrafricaine, ouch wèl: Centrafrique; Sango: Ködörösêse tî Bêafrîka) is e land in Afrika ten zuie vaan de Sahara. 't Grens aon Tsjaad, Soedan, Zuud-Soedan, Kongo (Kinshasa), Kongo (Brazzaville) en Kameroen. Hoofstad is Bangui, wat wiedoet de groetste stad vaan allemaol is.

Bestuurleke indeiling

Centraol Afrika is verdeild in veertien prefecture, twie zoegenaomde economische prefecture en ein otonoom gemeinte. De hoofstad Bangui.

Prefecture

Bamingui-Bangoran Basse-Konto Haute-Konto Haut-Mbomou Kémo Lobaye Mambéré-Kadéï

Mbomou Nana-Mambéré Ombella-Mpoko Ouaka Ouham Ouham-Pendé Vakaga

Otonoom prefecture

• Nana-Grébizi
• Sangha-Mbaéré

De prefecture zien wijer oonderverdeild in 71 oonderprefecture.

Demografie

De Centraol-Afrikaanse Republiek heet 'n bevolking die besteit oet mie es tachteg versjèllende bevolkingsgrópe, ingedeild nao taol. De veurnaomste gróppe daovaan zien de Baya (33%), de Banda (volk) (27%), de Mandjia (13%), de Sara (10%), de Mboum (7%), M'baka (4%) en de Yakoma (4%). Zoen 2% behuurt tot e anger vólk. De lingua franca veur 't volk is 't Sango; 't Frans is in gebruuk bij de elite.

Aafhankelik vaan de sjatting is 50 tot 80 procent christelek, daovaan is zeker 25%pt. katheliek en 25%pt. protestants. 15% islamitisch en 35% hingk nog traditioneel religies aon. De traditioneel religie heet 'ne groeten invlood op 't christelek geluif en vermeudelek hingk de christeleke mierderheid e syncretisch geluif aon. D'n islam weurt veural in 't noorde gepraktiseerd.

De bevolking is sinds 1960 verdreivoudeg.

Historie

Uterlek 't ierste millennium nao Christus vestegde de Adamawa-Ubangi-volker ziech in 't gebeed vaan de Centraol-Afrikaanse Republiek, en in beperkde maote ouch ander grópe volker: Bantoes (zuidweste; de meiste trokke wijer nao 't zuie) en Centraol-Soedaneze (binneland). Gedurende de Middeliewe kaome dao Arabische en andere handelere oet noordelek Afrika binne, zoonder tot d'n islamtische cultuur ziech werkelek verspreide in 't land. Pas in de negentiende iew drónge slaovehandelere en imams door tot in de oerbosse vaan Centraol Afrika. Door zien ligking wied vaan de kös zouw 't ouch hendeg lang dore tot 'n Europese koloniaol mach 't land zouw bezètte. Dit land woort Fraankriek, wat vaanoet Frans Kongo tösse 1889 en 1899 't gebeed ten noorde vaan Belsj Kongo bezat. De kolonie góng Ubangi-Shari heite. De ierste twinteg jaore daonao hele de Franse legers ziech veural bezeg mèt 't neersloon vaan opstande en 't beïndege vaan de slaovehandel nao Arabië. Vaanaof de jaore twinteg begóste de Franse 'n infrastructuur aon te lègke en koffie en ketoen te verbouwe. Ouch de mijnbouw (goud en diamante) kaom op gaank. Tijens d'n Twiede Wereldoorlog stoont 't land oonder leiing vaan 'n Gaullistische regering - 't Fraankriek vaan Vichy had hei geinen invlood. Nao 'n herduip in Centraol-Afrikaanse Republiek en 't verkriege vaan otonomie in 1958 woort 't land in 1960 gans oonaofhenkelek. De politicus David Dacko waor vaanaof 't begin hiel invloodriek en regeerde sinds 1962 es dictator, tot heer in 1965 door kolonel Jean-Bédel Bokassa aofgezat woort. Bokassa leet ziech in 1972 tot president veur 't leve beneume en in 1977 tot "Keizer Bokassa I" in 'n door de res vaan de wereld es belachelek geneumpde ceremonie. In 1979 kaom Dacko weer aon de mach mèt 'ne staotsgreep gesteund door de Franse regering; in 1981 evels kaom de generaol André Kolingba aon 't bewind; oonder zien dictatuur bleef 't land e paar jaor relatief stabiel. In de jaore negeteg kaom 'n democratiseringsbeweging op gaank, boedoor Kolingba in 1993 vrij verkezinge mós oetsjrieve. Die woorte gewonne door Ange-Félix Patassé. Väöl lui woare wieneg content euver zien regering en in 2003 woort 'r aofgezat door generaol François Bozizé. Verkezinge gehawwe in 2005 bevestegde zien status es president.

Sinds 2012 verkiert 't land in 'ne continuen burgeroorlog. De christene en moslims leve op zier gespanne voot mitein en mierder kiere gaof 't slachpartije. Frankrijk heet venaof 2013, nao de aofzètting vaan president Bozizé door islamitische Séléka-militante, 1.600 militaire nao 't naoberland Kameroen gesjik um venoet dat land de vrei te herstèlle en 'n genocide te veurkoume.

Brón

• www.cia.gov -> library -> publications -> the world factbook