Zeventiende iew

(Doorverweze van Zeventienden iew)
zèstiende iew -- zeventiende iew -- achtiende iew

De zeventiende iew vaan de christeleke jaortèlling leep vaan 1601 t/m 1700. Dees iew maak deil oet vaan de Vreugmodernen Tied. De ierste hèlf vaan de iew woort gekinmerk door hel religieus oorloge in Europa, 't gevolg vaan oontwikkelinge in d'n iew daoveur. Aon d'n aandere kant waor 't d'n tied tot in Europa de kunste en wetensjappe ziech hel oontwikkelde (barok) en boe-in de kolonisatie vaan de Nuie Wereld doorgóng. In Nederland kint me dezen tied es de gouwen iew, veural door de zier groete bleuj vaan Nederlandse kuns, wetensjap en militair mach in deen tied.

Groete gebäörtenisse

bewirk
 
Kèrkrewien in Jamestown, de ierste geslaogde Ingelse kolonie in Amerika.
 
Nederlandse en Spaonse oonderhandelere teikene hun deil vaan de Vrei vaan Munster. Sjèlderij vaan Gerard Terborch.
 
Oonderhandelinge veur de Vrei vaan Karlowitz, die de mach vaan 't Osmaans Riek sterk trökdroong.
Zuug ouch: Tachtegjaoregen Oorlog

Wetensjap

bewirk

Oontdèkkingsreize

bewirk
 
'ne Replica vaan de Duyfken, 't sjeep boemèt in 1606 Australië woort oontdèk.

De groetste oontdèkkinge waore al in de vieftiende en zèstienden iew gedoon, meh de wereldkaart vertuinde nog väöl witte vlekke. Australië woort oontdèk, zoewel bij touwval es in 'n zeuktoch nao 't Zuidland. Oonderwijl verkóste en koloniseerde de Russe Siberië. N.B.: Alle oontdèkkinge zien vaanoet Europees perspecief.

Natuurwetensjappe

bewirk
 
Galileo Galilei, oontdèkker vaan maone bij Jupiter en aonhenger vaan 't heliocentrisch wereldbeeld.

Wiskunde

bewirk

Minswetensjappe

bewirk

Filosofie

bewirk

Oetvindinge

bewirk

Religie

bewirk
 
Titelblaad vaan de Staotevertaoling.

Kunste

bewirk

Wat veer sport neume bestoont in de zeventienden iew koelek. Sommege speule die v'r noe es groete sporte kinne, woorte toen evels al gedoon.

  • 1611: D'n ierste bekinde cricketmatch tösse twie dörper weurt gespäöld.
  • 1689: D'n Turksen hings Byerley Turk weurt veur 't iers in Britse bronne geneump. Heer is de ajdste vaan de drei oosterse peerd die aon de basis vaan 't Ingels volblood en de Britse peerdsrentraditie stoon.
  • 1697: In Sussex vint 'ne cricketmatch plaots tösse twie èlftalle mèt goodbetaolde speulers.

Persoenelekhede

bewirk
 
Lowie XIV, de keuning dee Fraankriek in de zeventienden iew mechteger es oets maakde.
 
Christiaan Huygens, 'ne väölzijege natuurwetensjapper.
 
Peter Paul Rubens (zelfportrèt).

Politici

bewirk

Wetensjappers en filosofe

bewirk

Kunstenere

bewirk
Jaore 1600 1601 1602 1603 1604 1605 1606 1607 1608 1609 1610
Jaore 1610 1611 1612 1613 1614 1615 1616 1617 1618 1619 1620
Jaore 1620 1621 1622 1623 1624 1625 1626 1627 1628 1629 1630
Jaore 1630 1631 1632 1633 1634 1635 1636 1637 1638 1639 1640
Jaore 1640 1641 1642 1643 1644 1645 1646 1647 1648 1649 1650
Jaore 1650 1651 1652 1653 1654 1655 1656 1657 1658 1659 1660
Jaore 1660 1661 1662 1663 1664 1665 1666 1667 1668 1669 1670
Jaore 1670 1671 1672 1673 1674 1675 1676 1677 1678 1679 1680
Jaore 1680 1681 1682 1683 1684 1685 1686 1687 1688 1689 1690
Jaore 1690 1691 1692 1693 1694 1695 1696 1697 1698 1699 1700
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/w/index.php?title=Zeventiende_iew&oldid=458540"