IJsselmonde (Rotterdam)

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

IJsselmonde Gewaeze gemeinte in Nederlandj
Gevörmp	?
Opgehaeve	1941
Opgegange in	Rotterdam, Barendrecht
Provincie	Holland, Zuid-Holland
Hoofplaats	IJsselmonde
Opperflaakde (bie opluffing)	10,59 km²
– daovan water:	0,26 km²
Inwoeners (kort veur opluffing)	6.100 (1930)
– deechde:	590,5/km²
Lies van börgemeisters

IJsselmonde is e stadsdeil vaan de Nederlandse gemeinte Rotterdam, deil vaan Rotterdam-Zuid, die stadsdeile vaan Rotterdam die op de linkerkant (zuidkant) vaan de Nui Maos ligke. 't Is voortgekoume oet de veurmaolege gemeinte mèt dezelfde naom, die in 1941 woort geannexeerd. Neve 't aajd dörp kint 't huieg stadsdeil versjèllende nuibouwwieke. IJsselmonde is ouch de naom vaan de ganse waard (reviere-eiland) boe de plaots op ligk.

Historie

IJsselmonde is geneump nao de revier d'n Hollandsen IJssel, dee tegeneuver 't dörp oetmund in de Nui Maos. Dees revier leit nao 't achterland en vreuger (ietot ze bij IJsselstein woort aofgedamp) ouch tot in de buurt vaan Utrech. In dezen tied had de bisjop vaan Utrech nog de mach euver groete deile vaan 't huieg Holland. Heer leet hei roond 1064 'n versterking bouwe um de'n touwgaank tot d'n IJssel vrij te hawwe. In 1072 kump de naom Isslemunda veur 't iers veur. De oontwikkeling vaan e dörpkje begint pas nao de inpoldering vaan 't achterland; die weurt versneld t'r haand genome nao de Sint-Elizabethsvlood vaan 1421. Iewelaank oontwikkelt ziech 't dörp laankzaam meh gestiedeg. 't Bestoont oet drei hierlekhede: Oos-IJsselmonde (boe 't dörp in laog), Wes-IJsselmonde (Varkenoord en Smeetsland) en Lombardijen (einen inkelen hiereboerenhoof mèt bijbehure, gans in 't zuidweste). In de negentienden iew umvat de gemeinte 15,95 km². Industrie kump in 1825 mèt de vesteging vaan sjeepswerf Fijenoord op 't gelieknaomeg eilendsje in 't noorde.

In 1895 moot IJsselmonde 't noordelek deil vaan zie groondgebeed (inclusief de sjeepswerf) aofstaan aon Rotterdam, die tegeliek ouch gans de naobergemeinte Charlois (en Kralingen, en e deil vaan Overschie) annexeert en de zuidkant vaan de Maos begint te bebouwe. IJsselmonde zelf versteidelek in dezen tied nog neet ech, al nump de bevolking zeker touw. In 1941 weurt gans IJsselmonde (tegeliek mèt Hillegersberg, Overschie en Schiebroek) bij Rotterdam geveug. Veural nao d'n Twiede Wereldoorlog weurt de groond gans bebouwd. De bebouwing vaan IJsselmonde geit noe naojeloes euver in die vaan Bolnes, wat oonder naobergemeinte Ridderkerk vèlt. Ouch 'n ingriepende verandering is d'n aonlègk vaan d'n A16 mèt de Van Brienenoordbrug in 1965. De brögk kump dweers euver 't aajd dörp te ligke. Daobij verdwijnt nao iewe de poont euver de Nui Maos nao Kralingse Veer, umtot de brögk 't euverbojeg heet gemaak.

Historische inwoenertalle

Jaor Aontal Greuj (gans Z-Holland) 1795 1.070 -- 1830 1.740 +62,6% 1840 2.350 +35,1% (+9,6%) 1849 2.282 -2,9% (+7,1%) 1859 2.672 +17,1% (+9,5%) 1869 2.744 +2,7% (+11,5%)

Jaor Aontal Greuj (gans Z-Holland) 1879 2.924 +6,6% (+16,8%) 1889 3.369 +15,2% (+18,2%) 1899 3.730 +10,7% (+20,5%) 1909 4.755 +27,5% (+21,5%) 1920 5.351 +12,5% (+20,7%) 1930 6.100 +14,0% (+16,6%)

Opmerkinge

• In 1795 had Oos-IJsselmonde 861 inwoeners en Wes-IJsselmonde 201. Lombardijen is neet apaart opgenome; 't kin oonder Wes-IJsselmonde zien gerekend.
• Genormaliseerd nao 'nen tied vaan 10 jaor kumpo de greuj tösse 1795 en 1830 oet op 14,9%.
• In 1895, dus tösse de tèllinge vaan 1889 en 1899, stoont IJsselmonde e stök groond aon Rotterdam aof (zuug bove). E merkbaar effek op 't bevolkinsciefer heet dat sjijns neet gehad.

Rillatief oontwikkeling vaan 1830 tot 1930

(v₁₈₃₀=100)

Greun: Gemeinte IJsselmonde
Blauw: Provincie Zuid-Holland

Opbouw

Aajd-IJsselmonde vaan euver de Nui Maos.

't Stadsdeil IJsselmonde umvat versjèllende wieke daan wel buurte.

Aajd-IJsselmonde

't Aajd dörp. Dit ligk in lintbebouwing aon de Nui Maos, gooddeils oostelek vaan d'n A16. Veurnaomste verkiersaore zien d'n Oostdijk, de Bovenstraat en de Benedenstraat/Benedenrijweg. 't Vreuger Wes-IJsselmonde huurt neet bij dees stadswiek; dit is allewijl zoe good wie verdwene in d'n oonder geneumde nuibouw.

Groet-IJsselmonde

De stadswieke tösse d'n A16 en 't spoor vaan Rotterdam nao Dordrecht. Hei-oonder valle:

Groenenhagen-Tuinhoven

Kort neve d'n A16, 'n gemingde wiek mèt rijkeshoezer en väöl middebouw.

Hordijkerveld

'n Wiek in 't zuie, neet wied vaan 't spoor en 't Maasstadhospitaol. Gerealiseerd tösse 1958 en 1963.

Kreekhuizen

Noordwestelek vaan 't Hordijkerveld, pal aon de spoorweeg. Gebouwd vaanaof ind jaore 1950.

Reyeroord

Oostelek vaan Hordijkerveld, tege d'n A16, mèt 'ne geliekaardegen opbouw.

Sportdorp

Noordelek vaan Kreekhuizen. Besteit oet 't Stadion Feijenoord en umgeving. Umvat neve 't stadion nog Varkenoord, 't sportcomplex vaan Feyenoord (geneump nao de polder boe 't in ligk) en 'n besjeie woenwiek.

De Veranda

Aon de Nui Maos, westelek vaan Aajd-IJsselmonde. Dit stökske Rotterdam is diechbebouwd en heet versjèllende woencomplexe. Ouch vint me hei 'ne Pathé-bioscoop. Wijer ligk hei in de revier 't eilendsje Van Brienenoord (boe de brögk nao is verneump), mèt zien volkstuinekes en bosechtege beplanting.

Zomerland

E buurtsje in 't noorde, in de riechting vaan d'n A16. Zoe geneump umtot 't vreuger in de uterweerde laog, die bij winters hoegwater oonderlepe.

Beverwaard

D'n IJsselmondse nuibouw oostelek vaan d'n A16, te zuie vaan 't aajd dörp. Es lèste gerealiseerd, vaanaof 1978. Sinds de bouw vaan dees wiek grens de Rotterdamse bebouwing aon die vaan Ridderkerk (Bolnes).

Lombardijen

De wieke gerealiseerd westelek vaan 't spoor. Geneump (wie bove al opgemerk) nao de hiereboerderij die me hei voont.

Homerusbuurt

In 't ooste vaan Lombardijen, kort neve 't spoor. De wiek kint väöl middebouw; de straote zien geneump nao klassieke en middeliewse sjrievers.

Karl Marxbuurt

In 't noordweste vaan Lombardijen. 'n Gevarieerde buurt; de straote heite nao modern filosofe.

Molièrebuurt

In 't zuie, neet wied vaan d'n A15 en de grens mèt Barendrecht. De straote höbbe naome vaan sjrievers oet de Vreugmodernen Tied.

Smeetsland

Eigelek de naom veur de ganse polder boe Lombardijen (en nog mie bebouwing) in ligk, meh in 't bezunder veur 't noeddörp wat hei in d'n Twiede Wereldoorlog is gebouwd. De typische witte huiskes waore neet gemaak veur te blieve stoon, meh bleve oetindelek nog mie es viefenzesteg jaor euverind. Ind jaore 2000 is de woeningbouwvereineging begós mèt ze te slope.

Zenobuurt

Noordelek vaan de Homerusbuurt en oostelek vaan de Karl Marxbuurt. De straote drage baome vaan klassieke filosofe. Me vint hei väöl hoegbouw.

Aonzien en karakter

Wie oet de bovestoonde teks bliek, besteit IJsselmonde veur 't groetste deil oet nao-oorlogse wieke mèt e maoteg volks, veur Rotterdamse begrippe welgestèld karakter. In Aajd-IJsselmonde gief 't 3 rieksmonuminte, in de res vaan 't stadsdeil gief 't allein gemeinteleke monuminte. 't Belaankriekste monumint vaan IJsselmonde is de laat-gotische (vieftienden en zèstienden iew) dörpskèrk. Neet vaan rieksweeg besjermp is 't kojtshoes vaan Kestiel IJsselmonde oet 1662. 't Bijbehurend kestiel woort in 1899 gesloop.

't Al geneump Stadion Feijenoord, in de volksmoond beter bekind es De Kuip, geneet besjerming es gemeintelek monumint.

Verkier

De geneumden A16 heet in IJsselmonde, bij 't aajd dörp en neet wied eweg vaan de Van Brienenoordbrögk, 'nen aofslaag. Kort oonder 't stadsdeil door löp ouch d'n A15, dee evels ummer op Barendrechts en Ridderkerks groondgebeed blijf. De stadsweeg s105, s106, s125 en s126 doen IJsselmonde aon.

D'n ouch al geneumde spoorweeg vaan Rotterdam nao Dordrech heet in IJsselmonde 'n statie, Rotterdam Lombardijen. Ouch neve De Kuip is 'n statie, Rotterdam Stadion, meh dao stop d'n trein allein es 't dao voetbalmatches of aander eveneminte gief.

De metro kump neet in IJsselmonde, meh 't stadsdeil weurt wel door versjèllende trams aongedoon.

Bevolking

IJsselmonde kint 'n klein 60.000 inwoeners, vaan wee ing d'n hèlf in Groet-IJsselmonde woent.

Etnische samestèlling

IJsselmonde heet zier zeker 'n gemêleerde bevolking; 't aondeil vaan allochtone kump oongeveer euverein mèt 't stadsgemiddelde. In 2012 gaof 't hei 55% otochtone, 9% westerse allochtone en 36% neet-westerse allochtone, vaan wee 4%pt. Marokkaons, 6%pt. Antilliaons, 11%pt. Surinaams, 6%pt. Turks en 10%pt. vaan aander aofkoms waor. Vaan de veer wieke had Aajd-IJsselmonde de minste allochtone (evels nog ummer 34%) en Beverwaard de mieste (56%).

Taol

't Oersprunkelek dialek vaan IJsselmonde huurt of hoort bij 't Oos-IJsselmonds, wat wèlt zègke tot 't zier väöl liekent op de dialekte vaan Charlois, Ridderkerk, Barendrecht, Zwijndrecht. Sprekers vaan dees taol liekent evels oonvindbaar; te dinke vèlt tot ze al in e vreug stadium oonder Rotterdamsen invlood is gekoume.

Politiek

Wie de aander Rotterdamse stadsdeil waor IJsselmonde tot 2014 'n deilgemeinte mèt 'nen eige deilraod en 'n eige colleesj. In dat jaor woort de otonomie gereduceerd tot 'n distriksraod mèt minder take. De oetsleeg vaan de raodsverkezinge in recinte jaore waore:

Partij	2006	2010	2014
Leefbaar Rotterdam	8	10	7
PvdA	10	8	-
PvdA/GL	-	-	2
CDA	2	2	2
SP	-	-	2
Lijst Necat Kaya	-	-	1
VVD	1	1	-
GroenLinks	1	1	-
D66	-	1	1
CU/SGP	1	1	-
Huurdersvereniging IJsselmonde	-	1	-
Totaol	25	25	15

In 2006 gaof 't e colleesj vaan PvdA, CDA, GroenLinks en ChristenUnie/SGP. In 2010 vörmde Leefbaar Rotterdam, CDA en klein-christelek 't colleesj.

Waope

Op 24 juli 1816 kraog de gemeinte IJsselmonde vaan d'n Hoege Raod vaan Adel 't volgend waope touwgekind:

Vaan lazuur (blauw), belaoje mèt twie sjuinsbelk vaan keel (roed) daotösse vergezèld vaan 'ne gekroende bever vaan goud.

Oonder 't ancien regime waor dit waope in gebruuk bij de hiere vaan Oos-IJsselmonde. Boe de bever, gein alledaogs waopebies, vaandan kump, is neet dudelek; me kin dinke aon 't geslach Van Beveren, meh die waore hiere vaan Wes-IJsselmonde, neet vaan Oos-IJsselmonde en Lombardijen, en zij droge zjus weer 'n aander waope (e sjèld mèt drei päöl). 't Manuscrip Belaerts van Blokland neump e geverendeild waope mèt zoewel de drei päöl es de bever veur Wes-IJsselmonde. Wie dat perceis gegaange is, blijf oondudelek.

Bronne

Dit artikel is deils gebaseerd op, meh neet vertaold oet, de Nederlandstaolege artikele euver IJsselmonde (in dees versie) en Aajd-IJsselmonde (in dees versie); wijer koume bittekes informatie vaan de artikele euver de versjèllende wieke.

Extern links

• Website vaan 't stadsdeil