Kleverlands

Dit artikel is in mierder Limburgse dialekte gesjreve. Perbeer estebleef waal mer ei dialek per alinea aan te hauwe.

---

---

De volgende sectie van dit artikel is gesjreve in 't Wels.

---

't Kleāverlands is 'n Nederfrankische dialektgroep gespraoke ien gedéltes van de Nederlandse provinsies Gelderland, Noord-Braobant en Limburg en van de Pruusse délstaot Noordrien-Wesfale. De groep is vernuumd naor de stad Kleāf. De groep greēnst ien 't noorde en noordoeëste an 't Nedersaksisch, ien 't zuuje an 't Limburgs en ien 't wéste an 't Braobants - mìt alledrie dees groeppe het ze raakvlakke en mìt alledrie bestaon oavergangsgebiede.

't Kleverlands volges de Pruusse definitie (zie ônder).

Definitie

De naam Kleāverlands is vurral ien gebruuk bì-j Pruusse taalkundige (Kleverländisch). Nederlandse dialektologe erkenne d'n groēp duk nie of noeme ze ānders. Òk d'n afgreēnzing verschilt per lānd.

Jac. van Ginneken reakende alle Kleāverlandse dialekte, same mìt òk 't Oeëst-Braobants, tot 't Limburgs, en nuumden 't "Geldersch-Limburgsch". '

---

De volgende sectie van dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs.

---

'Limbörgs waor veur häöm alle Nederfrankische dialekte die oosteleke invlood hadde gekind. Jo Daan, die ziech mier mèt 't Hollands bezegheel es mèt de zuidoosteleke dialekte, oonderkós de gróp neet. Zij deilde de Kleverlandse dialekte in Nederland in bij 't Zuid-Gelders en 't Braobants. Dit kump evels neet mèt de taolkundege werkelekheid euverein: de Maos, op de bewöste plaotse de provinciegrens tösse Noord-Braobant en Gelderland, is gein taolgrens. Belaankrieke isoglosse steke zjus de Maos euver, dweers door 't reveregebeed eweg. Bij C. en G. Hoppenbrouwers (2001) kump wel 'n vergeliekbaar indeiling veur. Zij spreke vaan "euvergaanksgebeed tösse Braobants en Limburgs". Zij rekene dao evels neet de verwante gebiede in Gelderland touw, die ze es Braobants aonmerke.

'n Bezunderheid vaan de Duitse indeilinge is tot ze ummer de Uerdinger Linie es zuidgrens gebruke, de ald-oudlijn es noordwesgrens en de einheidsmiervoudslijn es noordoosgrens. Heidoor zouwe o.m. 't Haorsters, Árses en Venloos Kleverlandse en gein Limburgse dialekte zien. Hei weure dees dialekte, die tonaol zien en ouch väöl aander belaankrieke Limbörgse kinmerke drage, es Limbörgs behandeld. (Zuug veur mie details bij dialekte in noordelek Nederlands Limburg). In dezelfde Duitse definitie zouwe 't Nimweegs (in Nimwege), 't Ernems (in Arnhem) en 't Euverbetuws gein Kleverlands meh Braobants zien. Dees dialekte weure hei weer wel behandeld. Liemers vèlt bij zoewel Van Ginneken es bij Duitse gelierde in de Kleverlandse gróp (in dit artikel ouch). 't Maels rekent Van Ginneken al tot 't Oos-Braobants; dit dialek nump evels aon alle kante 'n oetzunderingspositie in.

Historie

't Kleverlands is e Wesnederfrankisch dialek, oondaanks zien geografische ligking in 't ooste. 't Versjèl mèt Oosnederfrankisch (= Limbörgs) weurt naomelek gemaak door 't oontbreke vaan d'n extensieven invlood vaan 't Kölsj, die 't Limbörgs sinds de vreug middeliewe heet gemaak tot wat 't is. 't Gebeed ligk get wijer vaan Kölle, had vaanaajds zelf e paar mechtege stadscentra (zoewie Nijmege) en dreef evegood ouch handel mèt noordeleker streke.

Wat de streektaol wijer vaan 't Limbörgs (en 't Nedersaksisch) vervreemdde, waor de westeleken invlood. Oonder drök vaan 't mechteg Braobant, en later Holland, veurde 't dialek versjèllende typisch westeleke innovaties door. Väöl Kleverlandse dialekte veranderde de Aajdgermaanse û in üü (hoes woort huus) en 't weurdsje doe woort vervaange door gi'j. Toch naom 't gebeed neet gans deil aon de Braobantse expansie: de twieklaanke ij en ui woorte neet euvergenome en 't fonetisch versjèl tösse ald en holt bleef behawwe.

In de twintegsten iew kaom 't dialek get in de verdrökking. In Nijmege en Arnem verbasterde 't mier tot e gekleurd Nederlands, wat allein mer door de oonderlaog vaan de bevolking gesproke bleef weure. Streektaolbeweginge wie veur 't Nedersaksisch en 't Limburgs bleve hei langen tied oet. Ouch in Duitsland raakden 't dialek sterk in verval. Groetste probleem is tot de sprekers gein politieke einheid vörme (ze leve op 't kruuspunt vaan veer landsdeile) en daodoor 't dialek koelek mèt regionaol identiteit geïdentifideerd weurt.

Vuurbeelder kleverlands

---

De volgende sectie van dit artikel is gesjreve in 't Doondersj.

---

(lèt op: ZL sjteet vuur Zuud-Limburgs)

• „Ek heb noch efkes afgewaachd, ob dat, wach’e min seggen wold.“
  • (ZL)„Ich höb nog efkes (aaf)gewach, of dat, watse mich zègke wols."
  • (D)„Ich habe noch kurz abgewartet, was Du mir sagen wolltest.“
  • (NL) „Ik heb nog even afgewacht wat U/je me zeggen wou.“

• „En den Wenter stüwe di drööge Bläär dörr de locht eröm“ (Georg Wenker Satz 1)
  • (ZL)„In de wèntjer sjtuuve die druuëg blaar doeër de loech róntj-en-om / erom."
  • (D) „Im Winter fliegen die trockenen Blätter in der Luft herum.“
  • (NL) „In de winter waaien de droge bladeren rond in de lucht.“

• „Et sall soon üttschaije te shnejje, dann werd et wäär wer bäter.“ (Wenker Satz 2)
  • (ZL)„'T zal zoeë oetsjejje te / mit sjnejje, dan wèrt 't waer waer baeter."
  • (D)„Es hört gleich auf zu schneien, dann wird das Wetter wieder besser.“
  • (NL) „Het zal zo ophouden met sneeuwen, dan wordt het weer weer beter.“

• „Hej es vörr vier of säss wääke gestörwe.“ (Wenker Satz 5)
  • (ZL)„Hae is vuur vaer of zös waeke (truuk) gesjtorve."
  • (D)„Er ist vor vier oder sechs Wochen gestorben.“
  • (NL) „Hij is vier of zes weken geleden gestorven“

• „Het füür was te hätt, die kuuke sinn ja an de onderkant heel schwaort angeschröt.“ (Wenker Satz 6)
  • (ZL)„'T vuur waor te heet, die keuk zènt jao aan den óngerkantj gans zjwart versjruijt/aagebrent."
  • (D)„Das Feuer war zu heiß, die Kuchen sind ja unten ganz schwarz (an)gebrannt.“
  • (NL) „Het vuur was te heet, de koeken zijn aan de onderkant helemaal zwart aangebrand.“

• „Hej dütt die eikes ömmer sonder salt än pääper ääte.“ (Wenker Satz 7)
  • (ZL)„Hae deet die eikes ömmer zónger zout en paeper aete / Hae èt die eikes ömmer zónger zout en paeper."
  • (D)„Er isst die Eier immer ohne Salz und Pfeffer.“
  • (NL) „Hij eet de eitjes altijd zonder zout en peper./ Hij doet de eitjes altijd zonder zout en peper eten.“

De Duisburger Johanniter Johann Wassenberch haet in de 15e en 16e ieëw regelmaotig aatekeningen uuëver plaotselike en weltlikke gebuurtenisse vastgelag, die os inzich gaeve in woe d'r in dae tied in het Kleverlandse gekald woert:

's doenredachs dair nae woerden die twe gericht ende op raeder gesatt. Eyn gemeyn sproeke: 'Dair nae werck, dair nae loen.' Die ander vyf ontleipen ende entquamen dat doch nyet goit en was.

(oe = u, ai = aa, ae = aa)

(ZL)„Donderdichs dao nao woerte die twieë berech/gerich en op rader gezat. Un bekènde sjpraok: 'Zoeë wie 't wèrk, zoeë is 't loeën.' Die angere vief ontlepe en ontkeme, wat toch neet good waor."

(D)„Am Donnerstag danach wurden die zwei gerichtet und auf Räder gesetzt. Ein bekannter Spruch: 'So wie das Werk, so der Lohn.' Die anderen fünf entliefen und entkamen, was nicht gut war.“

(NL)„De volgende donderdag werden de twee veroordeeld en op raderen gezet. Een bekend gezegde: 'Zoals het werk, zo is het loon.' De andere vijf ontliepen [het] en ontkwamen, wat toch niet goed was.“

Klaanklier

---

De volgende sectie van dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs.

---

Vocaole

De Oergermaanse î en û, in 't Standaardnederlands dèks ij en ui zien in 't Kleverlands miestal ie en uu geweure. Zoe is 't gemeinelek ies en huus voor Braobants en standaardtaol ijs en huis en Limbörgs ies en hoes. De vörm hoes kump ouch in sommege allerzuidelekste Kleverlandse dialekte nog veur, beveurbeeld in Amerika. Noordeleker dialekte höbbe de oe nog bewaord in sommege wäörd. Zoe is 't beveurbeeld in Venroj (Venray) boek, neve huus.
 In Mael (Meijel) zien variante vaan de ij en ui te hure (oongeveer ae en äö); daorum is 't Maels ouch ieder e Braobants es e Kleverlands dialek. De grens tösse ie/uu en ij/ui is te zien es de wesgrens vaan 't Kleverlands. Op Braobants groondgebeed löp die grens westelek vaan Ploewwe (Oploo), Wanrooi (Wanroy), Mill en Gaasel (Gassel). Op Gelders groondgebeed löp de grens ten weste vaan Wijchen en Beuningen (westelek daovaan begint 't Land vaan Maos en Waal; 't dialek, 't Maos-en-Waals, is Braobants vaan karakter). Te noorde vaan de Waal löp de grens langs Oosterhout, Elst en Driel; dees en oosteleker dialekte neump me Euverbetuws, ten weste daovaan sprik me vaan Nederbetuws (ouch dees dialekte zien weer mie Braobants).
 In 't Ernems en Nimweegs zien de ie en uu in de loup vaan de twintegsten iew ouch vervaange door ae en äö-echtege klaanke. Sommege wäörd höbbe dao evels de aw klaanke behawwe (beveurbeeld uut). Aon 't ind vaan e woord is de -î euveral in 't gebeed 'nen twieklaank geweure: bij [bɛi], beej [bei], bi'j [bıi] koume alledrei veur.

De ei en ou in wäörd wie teike en boum zien samegevalle in de sjerplang ee resp. oo. In 't zuidelek Kleverlands, veural op Limbörgs grondgebeed, klinke ze allebei es ieë resp. oeë: tieëke en hieër, boeëm en roeës (ouch al in Haors [Horst]). Wijer nao 't noorde verdwijne dees kleng: teke, heer; boom, roos in beveurbeeld Gennep. De zachlang ee klink haos euveral es ae: laeve.

De klinkers in de wäörd neet en good zien nog ee in oo in Amerika en Brokeze (Broekhuizen: neet good), meh daobove weure ze ie en oe, zjus wie in de standaardtaol (nie goed). Dèks zien ze daan wel get laanger.

De korte a weurt in väöl gevalle mie nao veure oetgesproke: bák [bak]. Veur sommege lèttere weurt ze ouch nog verlengk: lând [la:nt]. Dit kinmerk kump ouch väöl in Midde-Nederland veur; zuug Utrechs-Alblasserwaards.

Consonante en combinaties

Belaankriek aon 't Kleverlands is de oetspraok vaan wäörd wie ald 'aajd' en gold 'goud'. In de mieste Limbörgse dialekte is dao de l tot vocaol geweure (awd [en variante] en goud). In de mieste Nedersaksische dialekte is de l blieve stoon, meh zien de twie veurgoonde klinkers samegevalle (old en gold). In de westeleke dialekte is zoewel de l en 't versjèl in vocaole verdwene (oud en goud). Allein de Kleverlandse dialekte höbbe in 't "Nederlands taolgebeed" de oesprunkeleke situatie bewaord: ald en gold. Dees situatie kump trouwes ouch nog veur in 't zuide vaan d'n Achterhook en tot in Venlo (vreuger zelfs tot in Remun). 't Oontbrik in Nijmege, Beuningen en Wijchen (meh neet in de res vaan 't Riek vaan Nijmege), in d'n Euverbetuwe (oetgezunderd Doornenburg), in Westervoort (meh neet in de res vaan de Liemers) en in Arnem. Dao zeet me wie in 't Nederlands oud en goud en dees dialekte kin me zeen es euvergaanksdialekte tösse 't Kleverlands en 't Braobants. In Rheden, Lathum en Giesbeek zègke ze, wie in 't Nedersaksisch, old en gold.

De Oergermaanse sk- is in 't Kleverlands, zjus wie in de standaardtaol, haos euveral sch-, in tegestèlling tot de Limbörgse sj- en de Oos-Braobantse sk-: schaop, schoen. Sch- vint me tot in Venlo en Wiert. Mael deit neet mèt 't Kleverlands en ouch neet mèt 't Oos-Braobants mèt, meh sleet ziech bij de Limbörgse sj- aon.

De -n nao 'ne sjwa vèlt euveral eweg, wie in 't Limbörgs en Braobants. Dit is e dudelek huurbaar versjèl tösse 't Liemers en 't Achterhooks. Bove Rheden begint me de -n oet te spreke.

Sommege Kleverlandse dialekte doen aon t-deletie. Vreem genóg kump dat veural in 't noorde vaan 't gebeed veur (Betuwe, Riek vaan Nijmege) en aamper in Noord-Limbörg, dewijl väöl Limbörgse dialekte zjus ouch aon t-deletie doen. 't Kinmerk löp vaanoet de Betuwe door tot in Utrech.

Prosodie

Wie bove gezag weurt de betoeningslien, de grens tösse wel en gein twietoenegheid, soms genome es grens tösse Limbörgs en Kleverlands. Dees lien löp in Nederland zoe: Árse, Haors, De Kroeënenberg, Zaerem, Keuningslust, Beringe, D'Oospel en Mares (Maarheeze) ligke droonder (wel toenversjèl), De Loj, Brokeze, Zwolge, Tiendere, Kâssele, Amerika, De Pieël, De Grashook, Mael en Leende ligke debove (gei toenversjèl). Dat wèlt evegood neet zègke tot me in 't lèste rijke dörper gein sleiptoene kint. 't Versjèl is allein tot ze in die plaotse in principe neet mèt beteikenisversjèl weure gebruuk. Sleiptoene weure soms aongegeve mèt e puntsje achter de klinker.

Grammair

"'t Sunneke", 'ne kiosk in Nijmege. Ouch dit stadsdialek heet nog altied umlaut in verkleinwäörd.

Naomwäörd

Kleverlandse dialekte oondersjeie euver 't algemein drei woordgeslachte. De geslachte weure behandeld volges Braobantse regels. Dat hèlt 't volgende in:

• Manneleke wäörd kriege es oonbepaold lidwoord 'ne(n). De (n) versjijnt es 't volgend woord begint mèt 'ne vocaol, b, d, h of t. 't Bepaold lidwoord is, volges dezelfde regele, de of d'n. Ouch 't adjectief krijg es oetgaank -en es 't bij manneleke wäörd huurt en de lètter die drop volg vereis 'n -n. Veurbeelde: de mân, 'ne mân, d'n ouwe mân, 'nen boer, 'ne jongen boer.
• Vrouweleke wäörd kriege ummer de lidwäörd 'n (oonbepaold) en de (bepaold). E-apocope, 't ewegvalle vaan de -e bij sommege adjectieve wie in 't Limbörgs, is neet frequint.
• Oonzijege wäörd kriege ummer de lidwäörd 'n en 't. 't Limbörgs lidwoord e is praktisch oonbekind in 't Kleverlands.
• Wäörd in 't miervoud höbbe es lidwoord de. E-apocope is ouch hei, in tegestèlling tot 't Limbörgs, neet de regel.

Verkleinwäörd weure oongeveer volges de Limbörgse regele gevörmp: in principe op -ke, meh ouch op -je es de veurgoonde lètter 'n t of d is. In 't gans Kleverlands taolgebeed kump umlaut in verkleinwäörd veur, ouch in 't sterk vernederlands Nimweegs (zuug heineve).

Umlaut in miervoudsvörm (bal-bel) is ouch frequint. 't Oontbrik allein in d'n Euverbetuwe, 't weste vaan 't Riek vaan Nijmege en 't weste vaan de Liemers.

Persoenleke veurnaomwäörd

't Persoenlek veurnaomwoord veur de ierste persoen inkelvoud is ik, in tegestèlling tot Limbörgs i(e)ch. Ik kump tot in Venlo veur. De grens tösse ik en ich hèt de Uerdinger Linie; wie bove gezag is dit bij Duitse gelierde de grens vaan 't Limbörgs, zoetot ouch 't Venloos nog e Kleverlands dialek zouw zien. De veurwerpsvörm bij ik is meej/mi'j (mie nao 't noorde touw weurt dat mien), tegeneuver Limbörgs mi(e)ch. Mich evels kump ouch nog in (o.m.) Venlo, Árse en Zaerem veur. In Haors en Lottum huurt me wel nog meej. 't Gebeed um Venlo boe me ik neve mich kint neump me 't mich-kerteer.

't Persoenlek veurnaomwoord veur de twiede persoen inkelvoud is geej/gi'j. Doe of dich is oonbekind in 't Kleverlands, meh neet in 't mich-kerteer. Geej is dao gewoen de gebrukeleke vörm veur wat in de mieste Limbörgse dialekte geer is. Objeksvörm bij gi'j etc. is ów, tegeneuver Limbörgs óch/u(u)ch. Óch kump tot in Venlo en Bree veur, meh neet in de res vaan 't mich-kerteer (Zaerem, Grevors, Árse etc.). Dialekte die doe etc. neet kinne, gebruke veur de twiede persoen miervoud gillie, objeksvörm óllie. Mie nao 't noorde huurt me ouch wel gullie. In 't Nimweegs zien gij en gullie gooddeils vervaange door 't Standaardnederlands jij en jullie. Me zouw op groond heivaan 't Nimweegs e Hollands dialek kinne neume; dit is evels neet gebrukelek.

Werkwäörd

De verleien tied vaan zwake Kleverlandse werkwäörd weurt progressief geassimileerd, wie in de westeleke dialekte, en neet regressief wie in 't Limbörgs. Dat beteikent tot dees dialekte ziech, aanders es 't Limbörgs, aon 't kofschip hawwe en dus hae mákte kinne tege Limbörgs heer maakde enz. Umlaut in de derde persoen inkelvoud kump mer in e paar werkwäörd veur (beveurbeeld Venrods hae göt 'heer geit'); bij de mieste sterke werkwäörd oontbrik 't (Venrods hae lopt 'heer löp'). De grens tösse wel en geinen umlaut bij sterke werkwäörd löp oongeveer geliek op mèt de betoeningslien; 't is daan ouch e good demarcatiekinmerk tösse Limbörgs en Kleverlands (in Venlo e.u. kump 't dus wel veur). In 't Achterhooks kump d'n umlaut bij dit soort gevalle weer trök; me zuut daan ouch dudelek tot dit versjijnsel bij 't Kleverlands 'nen drej nao 't ooste maak.

Vocabulair

't Kleverlands vocabulair vertuint zoewel euvereinkómste es ouch opvallende versjèlle mèt de naoberdialekte. Hiel bezunder is 't neet, tot 't dialek väöl minder Rienlandse wäörd heet es 't Limbörgs (wat veur get, woe of hoe veur wie). E woord wie moj/moej 'sjoen' is evels toch wel vreem, aongezeen me dit woord veural mèt 't Hollands en aander westeleke dialekte in verband bringk (in 't aongrenzend Braobants en Limbörgs zeet me evegood skon resp. schoeën). Oondaanks zien grammaticaol euvereinkómste mèt 't Oos-Braobants vint me in 't Kleverlands, inclusief de dialekte vaan 't Land vaan Cuijk, e paar opvallend oon-Braobantse wäörd, wie lucht 'luuch', 'lantere' (in de Meierij lantèrre), stötje 'tiedsje' (Meierijs lutske; vergeliek evels Ziews stuitje), glinte 'aofzètte' (Meierijs vreeje; Ziews gelint 'hèk um börgermaanshoes') en kog 'mot' (Meierijs lampesnutter). Daobij vint me in väöl dialekte, beveurbeeld in 't Riek vaan Nijmege, al wäörd die sterk aon 't noorde, aon 't Nedersaksisch doen dinke, wie ónmundig 'hendeg', 'zier' en krang 'binnesteboete'. Aon d'n Duitse kant vaan de grens valle väöl wäörd op door hun "Nederlands" karakter - dèks geit 't daan um wäörd die in Duitsland nörges aanders veurkoume. Inkel vaan de hiel väöl veurbeelde zien (in de dao gebrukeleke spelling) Beschütt 'besjuut' (tege Duits Zwieback), Klootsack 'kloetzak' (tege Duits Arschloch) en Vernüss 'cuisinière' (vgl. Nederlands fornuis, tege Duits Ofen).

Vitaliteit

De Kleverlandse dialekte höbbe aonzeenlek minder prestiesj es de Limbörgse. 't Dudelekste trejt dat aon 't leech in Arnem en Nijmege, boe de aofgeloupe hoonderd jaor de bove- en middeklasse 't dialek höbbe laote valle en de oonderklas 't sterk heet vernederlands. Dit wijs op 'n associatie vaan 't dialek mèt de boerebevolking. Oonder de nui generatie ligk 't aontal awwers die 't dialek nog aon hun kinder doorgeve ouch väöl lieger es in 't Limbörgs taolgebeed. Toch is 't dialek in wieneg versteilekde gebeie - e groet deil vaan 't Kleverlands taolgebeed vèlt dao-oonder - nog vrij presint. In väöl dörper spraok me tot veur inkel tientalle jaore nog aamper Algemein Nederlands. In Duitsland is de situatie slechter: dao weurt 't dialek irnsteg mèt oetsterve bedreig.

Cultivatie

Al in de negentienden iew woort hei en dao in Kleverlandse dialekte gesjreve en gediech. De traditie begós op de Betuwe bij J.J. Cremer en Bernard van Meurs, die hun werke in gans Nederland bekind raakde. Vaan Van Meurs leus me beveurbeeld dèks 't gediechske 't Is mit heur gedaon. De populariteit vaan dees werkskes is wel te verklaore oet 't feit tot 't Euverbetuws in de oere vaan westerlinge 'ech' dialek is (in tegestèlling tot de taol vaan de Randstad), meh neet oonverstoonbaar wie 't Limbörgs of Gronings.
 In aander gebeie leep me get achter op de Betuwse traditie. In 't Riek vaan Nijmege gief 't Nol Hell oet Millinge, dee ouch dialekcursusse sjreef, in 't Land vaan Cuijk is sinds e paar jaor Mientje Wever oet Boxmeer bekind. Noord-Limbörg weurt veurzeen door de Veldeke-krink Venroj, de mins actieve vaan allemaol. In 't vreuger Veldeke Magazine publiceerde Wilma Bos soms veur deze krink. In Duitsland is 'n vrij oetgebreide traditie mèt sjrieve in 't dialek. In Wezel besteit 'ne vrij actieve dialekkrink.

De bekindste muziek-act in de Kleverlandse dialekte is zeker Rowwen Hèze. Deze band, oersprunkelek 'n blaoskapel, is in gans 't land bekind geweure mèt texmex of alternatieve country in 't dialek vaan Amerika en is, allewel tot zien taol dus gei typisch Limbörgs is, integraol deil goon oetmake vaan 't Limbörgs cultuurgood. Mie plaotselek is de bekindheid vaan Dick van Altena oet Oosterhout, dee sinds inkel jaore in 't Euverbetuws dialek zingk. Umtot 't gebeed (op e paar dörper nao) euverwegend katholiek is, weurt 't dialek ouch te pas gebrach bij vastelaovendsleedsjes.

Bibliografie

Publicaties euver de dialekte vaan Árse, Haors en Venlo zien neet opgenome.

• G. Bedeaux en H. Derksen, 'Huissens woordebükske' in: Huissen zoas 't zing' en täötel'! 2. Huissen, 1977
• J. Berns, Taal in stad en land: Zuid-Gelderse dialecten. D'n Haag, 2002
• G. Cornelissen, P. Honnen, F. Langensiepen (redd.): Das rheinische Platt. Eine Bestandsaufnahme. Handbuch der rheinischen Mundarten Teil 1: Texte. Kölle, 1989
• G. Cornelissen, A. Schaars, T. Sodmann, Dialect à la carte: Dialektatlas West-Münsterland-Achterhoek-Liemers-Niederrhein. Doetinchem/Kölle/Vreden, 1993
• H. Crompvoets, Mééls Woordeboe:k. Mael, 1991
• W. van Dinter c.s. (redd.), Dialectwoordenboek van de gemeente Gennep. Gennep, 1993
• G.G. Driessen, 'Gruusbèks dialect' in: Oud Groesbeek in woord en beeld. Nijmege, 1980: pp. 222-8
• N. Hell, Kuiere ien de Duffelt, woorden, zegswijzen en anecdotes in de streektaal van de Duffelt naar Millingse tongval opgetekend eer het te laat is. Millinge, 1991
• W.H. Jacobs (red.), Gruusbeks Woordeboek. Nijmege, 1987
• W. Janssen (red.), Zeg 't mar op z'n Nimwèègs. Woordenboek van het Nijmeegs dialect. Nijmege, 1987
• A.H.G. Schaars, Boerentermen in Achterhoek en Lijmers. Zutphen, 1977
• W. Schols, en G. Linssen (redd.), Venrays woordenboek. Woordenschat, klankkarakter, systeem, structuur en gebruik van de Venrayse taal. Venroj, 1991
• C. Schuurmans, A. van Tienen, Wa'k zegge woj. Land- van- Cuijks Woordenboek, dialect van Mill. Almere, 2006
• Th. van de Voort, Het dialekt van de gemeente Meerlo-Wanssum. Amsterdam, 1973
• P. Willems, Wanne praot. Groot Wijchens woordenboek met foto's van toen. Z.j., Wijchen
• Th. van Woerkom, Bètuws buukske. Over-Betuws woordenboek en 43 dierenfabels van Jean de la Fontaine in deze streektaal.

Extern links

• Plattsatt.de, oetgebreide Duitse website euver 't Kleverlands

Veurbeeldtekste

• De Gliekenis vaan de Verlore Zoon in 't dialek vaan Zammek (Sambeek, gemeinte Boxmeer)
• 't Winterkeuninkske in 't dialek vaan Kuuk (Cuijk)
• ...in 't Liemers (dialek vaan Pannerden, gemeinte Rijnwaarden)