Ursula von der Leyen

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Ursula Gertrud von der Leyen-Albrecht (8 oktoeaber 1958, Brössel, Belsj) is 'n Duutsje politica enne saer 2019 d'n ieëste vrouwelike prizzendènt vanne Europese Commissie, wat zie euvernom van Jean-Claude Juncker. Van 2013 toet 2019 waas zie minister van Defensie van Duutsjlandj. Von der Leyen is lid van de CDU, wat op 't niveau vanne Europese Unie (EU) deil is vanne christendemocratische Europese Voukspartie (wie ouch de Nederlandse CDA en ChristenUnie, de Vlaamse CD&V en de Waolse CDH). Zie woort op 16 juli 2019 door 't Europees Parlemènt verkaoze toet nuje veurzitter vanaaf 1 november 2019.

Zie haet economie studeerdj ane universiteite van Göttingen en Münster, aevenes medicienen in Hannover. Von der Leyen troedje in 1986 mit ziene miens Heiko von der Leyen; same höbbe zie zeve kinjer.

De volgende sectie van dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs.

Opleiing

Nao häör middelbaar sjaol studeerde Von der Leyen ikkenemie aon de universiteit vaan Göttinge en Münster. In 1978 studeeerde ze in Londe. Later studeerde ze ouch nog geneeskunde in Hannover, boe-aon ze aofstudeerde in 1987. In 1991 sjreef zie häör dissertatie um doctor (allewijl meistes PhD geneump) genaomp "C-reaktives Protein als diagnostischer Parameter zur Erfassung eines Amnioninfektionssyndroms bei vorzeitigem Blasensprung und therapeutischem Entspannungsbad in der Geburtsvorbereitung" (euver 't vreugtijeg breke vaan vlieze en therapeutisch oontspanning in 't kinderbèd. Vaan 1992 bis 1996 kraog ze 'n specialiste-opleiing in de Vereinegde Staote. Wie ze trök waor gekierd nao Pruusje waor ze bis 2002 weitesjappelek wèrker in Hannover. Dao haolde ze in 2001 ouch de "Master of Public Health", boe-in de rillatie tösse gezoondheid, krenkde, de mins en de maotsjappij weurt bestudeerd ('t is daomèt 'n studie die ziech situeert tösse de geneeskunde, psychologie en sociologie).

Polletiek carrière

Von der Leyen in 2006 bij e bezeuk aon Frankfurt am Main

Sinds 1990 is Von der Leyen lid vaan de CDU. Vaan 1996 tot 1997 waor zie lid vaan 't rezjionaal comité sociaol beleid vaan de deilstaot Nedersakse. Vaan 2001 tot 2004 behuurde Von der Leyen tot de gemeinteraod vaan de Nedersaksische gemeinte Sehnde, boe zie ouch de CDU-fractieveurzitter waor. Daobij waor zie ouch nog veurzitter vaan 't comité Gezoondheid en Hospitaole.

Op 4 miert 2003 woort zie de Nedersaksische minister vaan Sociaol Zake, Vrowlui, Femilie en Volksgezoondheid, oonder leiing vaan minister-president Christian Wulff. Zie veel landelek op umtot zie op felle oppositie kos rekene vaanoet versjèllende maotsjappeleke organisaties, oonder aandere veur 't aofsjaffe vaan 't "blindegeld".

Op 22 november 2005 woort Von der Leyen in 't ierste kabinèt vaan boondskanselier Angela Merkel d'n Duitse minister vaan Femilie, Seniore, Vrowlui en Jäög.

Bij de verkezinge vaan 2009 bleef Von der Leyen dezelfde ministerpositie behawwe, mer nao 't aoftreie vaan Franz Josef Jung woort zie minister vaan Wèrk en Sociaol Zake.

In 2010 goof 't versjèllende geruchte tot Von der Leyen de President vaan Duitsland kos weure, nao 't aoftreie vaan Horst Köhler. 't Presidentssjap góng evels oetindelek nao Christian Wulff. Wie Wulff aoftrooj goof 't obbenuits dezelfde geruchte in de media, mer ouch toen woort Von der Leyen 't neet.

Von der Leyen sprik mèt Bundeswehrsoldaote in Sommerreise

Nao de verkiezinge vaan 2013 en de rizzelterende oonderhandelinge tösse de CDU/CSU en SPD, woort Von der Leyen d'n ierste vrouweleke minister vaan Defensie in 't daarde kabinèt vaan Merkel. Op 14 miert 2018 kraog ze obbenuits die positie in Merkels veerde kabinèt.

Op 2 juli 2019 woort zie door d'n Europese Raod veurgestèld es hunne kandidaot-president vaan de Europees Kemissie. Mèt 'n hendeg kleine mierderheid vaan 383 stömme (zjus nege stömme genog) woort ze op 16 juli 2019 verkoze tot President vaan de Europees Kemissie, de belaangriekste positie binne de EU. 14 Parlemintslede nomme neet deil aon de stömming, 22 stömde blanco en ein stöm woort oongeldeg verklaord.

President vaan de Europees Kemissie, 2019-allewijl

Verkezinge nao 't Presidentssjap touw

In de 2019 verkezinge vaan 't Europees Parlemint, die plaots voonde vaan 23 bis 26 mei (2019), kromp de christendemocratische Europese Volkspartij (EVP), boe Von der Leyen deil vaan oetmaak, aonzienlek. Toch wiste ze de groetste partij te blieve. De groete concurrerende sociaaldemocratische S&D (die twiedes kaom) mooste zelfs mie zetels inlevere. De ecologische Greune en de liberaole Renew Europe (veurheer ALDE) greuide evels gans sterk mer te wieneg um hun toch al besjeie positie binne 't Parlemint kortbij die vaan de EVP te bringe. 't Zoog d'r dus al nao oet tot allein de EVP kans maakde um 'ne President nao veure te sjuive.

Nominatie door de Raod

In de 2014 verkezinge had nog de Spitzenkandidat (de liestrèkker of presidentskandidaot) vaan de EVP, naomelek Jean-Claude Juncker, 't Presidentssjap gekrege. Deze kier waor de EVP-Spitzenkandidat Manfred Weber. Dee kraog oetindelek de positie neet, umtot d'n Europese Raod ('t liechaom vaan nationaol leiers vaan de EU-lidstaote), en neet allein 't Europees Parlemint, 't d'r euver eins motte weure wee de Kemissie-president weurt. In de Raod goof 't evels te väöl protes contra Weber. Veural Emmanuel Macrons Fraankriek sjijnt wieneg hoop te höbbe gehad in Weber.

Oetindelek kaom, oet 't niks, Ursula von der Leyen nao veure. Opvallend waor tot häör thoesland, Duitsland, en häör aw collega Angela Merkel 't neet eins waore mèt dit besleet. Von der Leyen woort oetindelek toch genomineerd door d'n Europese Raod es hunne gepriffereerde kandidaot. Zie sjijnt veural väöl steun te höbbe gekrege door de Visegrád-len (Hongarije, Pole, Slowakije en Tsjechië).

Stömming binne 't Europees Parlemeint

't Europees Parlemint heet Von der Leyen zjus verkoze tot d'n ierste vrouweleke President vaan de Europees Kemissie

't Goof väöl kritiek binne 't Europees Parlemint euver de geng vaan affaires roontelum de nominatie vaan Von der Leyen. Zoe woort gestèld tot Von der Leyen gaaroet gein legitimiteit had um president te weure umtot zie neet had mètgedaon aon de verkezinge.

Toch stömde oetindelek 383 Europarlemintariërs véúr tijes de stömming op 16 juli 2019. 'n Mierderheid vaan 374 vaan de 747 Europarlemintariërs waor nudeg, dus de mierderheid waor filterdun. 327 stömde tege, 22 waore aofwezeg en 1 stöm woort oongèldeg verklaord.

Coalitievörming

Betrach Kemissie-Von der Leyen veur 't hoofartikel euver dit óngerwerp.

De coalitie vaan Von der Leyens Europees Kemissie - de Kemissie-Von der Leyen - woort gevörmp op basis vaan dees stömming. Von der Leyens "regiering" besteit heidoor oet drei volweerdege Europese polletieke gróppe, naomelek: de Europese Volkspartij (christendemocratie), de S&D (sociaaldemocratie) en Renew Europe (liberalisme). Daoneve goof 't steun vaan welgetèld ein nationaol partije die, integendeil tot häöre Europese gróp, wel veur Von der Leyen koos. Dit waor de Poolse regieringspartij PiS (integendeil tot de res vaan de ECR). Ten slotte kraog 't ouch steun vaan de oonaofhaankeleke Italiaonse regieringspartij 5-Starebeweging. In de oppositie ginge de volgende gróppe zitte: Identiteit & Democratie (extreemrechs nationalisme), de Greune (ecologisme), de ECR (conservatisme en mild-Euroscepticisme) min de Poolse regieringspartij PiS, de GUE/NGL (extreemlinks en Marxisme) en de oonaofhaankeleke nationaol partije minus de Italiaonse regieringspartij 5-starebeweging.

Von der Leyen-Kemissie

De Von der Leyen-Kemissie woort oetindelek goodgekäörd mer neet veurtot meh leefs drei Eurokemissaris-kandidaote weurte weggestömp door 't Europees Parlemint (Sylvie Goulard veur interne merret; László Trócsányi veur Oetbreiing; en Rovana Plumb veur transport).

Op 10 september 2019 prizzenteerde Von der Leyen de nuie Von der Leyen-Kemissie, die door häör 'n geopolletieke kemmisie woort geneump. Versjèllende Eurocommissarisse (de "ministers") woorte nui naome gegeve um informeler en mie doel-geriech te klinke. Vaan die nui naome waor de meis controversiële de Commissaris veur 't "Besjerme vaan de Europese Meneer vaan Leve", dee verantwoordelek zaw weure veur zoewel migratiebeleid es oonderwies, beveiliging en wèrkgelegeheid. De positie kraog hiel väöl kritiek; sommege Europarlementariërs voonde de titel 'n xenofobische boodsjap höbbe door de "Europese Meneer vaan Leve" te linke mèt migratie. Wat ouch oonverwach waor, waor 't feit tot dees belaangrieke positie gegeve woort aon de Griekse christendemocraat (EVP) Valdis Dombrovskis en tot Dombrovskis ouch nog 's vice-president zaw weure same mèt twie väöl bekindere EU-figure: de Limbörger Frans Timmermans en de Deense Margrethe Vestager.

Polletiek pesities

Femilie-standpönte

Von der Leyen stoond es d'n Duitse minister vaan Femilie-affaires (2005-2009) bekènd um häör rigoreuze financiële steun veur femilies in de midde- en liegerklasse. Es deil vaan de nao links neigende "sociaalchristeleke" vleugel vaan de CDU, introduceerde Von der Leyen wètgeving wie de Kinderförderungsgesetz" - 'n pot vaan 4,3 mieljaar euro gemeind um crèches in 't ganse land op te riechte - en de Elternzeit (pesitiekonzjee)^[1]. Radikaol veur deen tied, en uniek in Europa boete Scandinavië, waor tot Von der Leyen neet allein zörgde veur 'n beleid boebij neet allein bestèlde vrouwlui 'n lang periood vrij kriege mer ouch manslui veur twie maond op verlof mage (de Vätermonate) in 't geval vaan 'n bestèlde partnerse.

Von der Leyen kraog hendeg väöl kritiek veur dees beslte, veural binne häör partij goof 't väöl politici die häör versjèllende beleidsplanne oonnudeg voonde. Mèt naome 't plan vaan de Vätermonate (vajermaond) oontving väöl kritiek. Wijers raakde Von der Leyen in opspraok veur 't gebruuke vaan 3 mieljoon euro aon pebliek geld um de maotsjappeleke meining roontelum häör femilie-standpönte te veraandere. Häör campagne woort evels es 'n groet succes gezien^[2].

Blokkere vaan kinderpornografie

Von der Leyen poogde in 2009 'n censuur op te lègke op kinderpornografie binne 't internèt wat via Duitsland woort bereik. Oetindelek is dit wel gelök, al waor 't mèt de nudege controversies en proteste. Von der Leyen woort Zensursela geneump door demonstrante en ze kaom in opsraok naotot ze, inkorrek, had gestèld tot kinderpornografie legaol is in India.^[3]

Vrouwlui-quota

In 2013 perbeerde Von der Leyen d'r veur te zörge tot bedrieve genog vrouwlui aonnömme zoetot op z'n mins 20% vaan de wèrknömmers binne 't beleidsmakende team vrouwlui zien. Dit idee woort evels neet aongenomme^[4].

Boetelands beleid

Von der Leyen waor es Duitse minister vaan defensie 'ne groete veurstender veur mie Duitse assertiviteit - get wat in Duitsland geveuleg lègk^[5]. Ze waor 't Duits regieringskopstök wat de felste hawwing aonnaom contra Rösland, veur mie oetgaaf nao NAVO touw en veur wijere NAVO-verdeideginge in de Baltische Staote nao de Krim-annexatie vaan Rösland.

't Goof kritiek binneslands tege häör wie zie besloot wijere veleigheidssamewèrking oet te breie mèt Saoedi-Arabië. Duitse oppositiepartije weze häör d'r op tot dat land de minserechde geweld aondeit in eige land mer ouch in Jeme^[6]^[7].

Von der Leyen kroog te make mèt fel kritiek oet Pole, veural vaan de Poolse conservatieve media en de regieringspartij PiS, naotot ze stèlde in 2017 tot d'r mie steun mot weure geuit veur 't "gezoond democratisch verzèt vaan de jongere ginneratie". Dit woort door 't Pools ministerie veur Boetelandse Affaires gezien es 'n Duitse inmenging in de Poolse polletiek en 'n "Pruusje toon vaan de Ode an die Freude"^[8].

EU-hawwing

Von der Leyen zag al in 2011 in Der Spiegel tot ze 'ne groete veurstender is vaan 'n "Vereinegde Staote vaan Europa". Ouch sprook zie es minister vaan defentie häör steun oet veur 'n Europees leger. In miert 2015 organiseerde zie same mèt Fraankriek en Pole 'n meeting vaan de zoegenaomde Weimar-dreihook; 'n losse samewèrking vaan Duitsland, Fraankriek en Pole um tot sterkere militaire samewèrking te komme.

Es gevolg vaan 't Brexit-referendum in 2016, klaagde Von der Leyen pebliekelek dèks euver de historisch Eurosceptische hawwing vaan 't Vereineg Keuninkriek. In 'n interview mèt The Guardian besjreef ze de Brexit es 'n "zwake bubbel mèt leeg beloftes".

Wie Von der Leyen Prizzedint vaan de Europees Kemissie woort in 2019 stèlde zie tot d'r gein ruimte zaw komme veur de Britte um 'n nuie deal te slete die neet waor gebaseerd op de ierdere deal die gemaak waor tösse de veurmaolege Britse premier Theresa May en de Brexit-onderhandeleer naomes de EU, Michel Barnier.

Es Prizzedint vin Von der Leyen tot de EU häör boetelands beleid mot prioritisere en tot 't budget daoveur mèt 1/3e umhoeg zou motte gaon. Zie labelde häör Europees Kemissie de "geopolletiek kemissie".

Homohuwelek

Wie 't Fidderaol Hoeggerechtshof vaan Duitsland in 2013 concludeerde tot homoseksuele koppels dezelfde belastingrechde motte genete es heteroseksuele koppels, sprook Von der Leyen oet tot homoseksuele ouch dezelfde rechde motte kriege wat betröf adoptie: "'t Gief gein inkel studie die iech kin die stèlt tot kinder die opgreuie binne homoseksueel partnersjappe aanders terech komme es kinder die opgreuie binne heteroseksueel huweleke of partnersjappe".

In juni 2017 stömde Von der Leyen véúr 't homohuwelek in Duitsland. 't Goof 'n klein mierderheid in de Bundestag daoveur, boenao de wèt woort goodgekäörd. Evels zoot Von der Leyen, es veurstömmer, binne 'n partijsminderheid vaan de CDU. De meiste christendemocrate hadde inderdaad tége 't homohuwelek gestömp.