Tóngere

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Tungers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Gemeinte Tóngere
Geografie
Gewes	Vlaondere
Provincie	Limburg
Arrendissemint	Tóngere
Geografische coördinate	51°08' N.B. 5°44' O.L.
Oppervlak	54,76 km²
Deilgemeinte	Tóngere Bedui Berg Eldere Eur Euveriëpe Henes Kunsem Low Nerem Niërepe Piringe Ritsinge Rutte Slauze Vriëre
Bevolking (Bron : NIS)
Inwuners (01/01/2005)	29.635
Mansluj Vrouwluj	14.533 15.102
Diechheid	338,45/km²

Tóngere (officieel Tongeren) és een stàd én een gëmeintë én Bélgisch-Lïmbürg én de hoofplàk van 't arrondissëmènt mét dëzélfdë nôom én lik tën zuidë van Hassëlt en tën westë van Mëstrïch. Tóngërë és een klein stàd mèt bëkàns 30.000 énwôonërs én zê és dê àtstë stàd van Bélgiek. Tóngërë lik op dë grens van Dreuch en Vochtïg Haspëgouw.

Stadsfuncties

't Limburgs Hof van Assisë of hët trïbbënôol steut én Tóngërë. Tóngërë és ouk dë zètël van zowôol 't gerèchtërlëk as 't bestuurlëk arrôndissëmént. Sins dë jùore sèstich hèt zich iet of wat éndëstrie én dë stad gevéstich. Veul énwonërs wérkë én Laaik of Brússëlt. Mét zain mèërt én as stad mét veul sjuò'lë és Tóngërë ë rézjëonôol céntrëm. Van grotë beteikënis és 't Gallo-Romeins Museum. Allë zeevë juòr geit dë Krónéngsprëssèssë aut. Dë volgëndë keer es én 2023.

Stadsgeziech

Slevrouwebasiliek

In Tóngërë stèit dë Slïvvroubasëlïk, mèt stómpë tuôn, dè dë bénnëstad dómmënièrt. Nauwër és dë barokkë Sintsjan-d'n-Duipër. Verdër vént zjie dó restaantë van aa müur, nie ëllein van dë middëleewsë (in de veurm van tyùn), mè ouk van dë Romeinsë moer stún nog stúkkë rèëch. Tóngërë hèt ën aat bëgainëf, mèt 'n vrüg-gotische kèrk én renaissancehùskës. Fél Bëkaant és hët standbeild van Ambiorix.

Historie

Tóngërë és prëbôbël dë adstë stàd van Bélgiek; zë wös én dën aa taid 't bestuurlëk céntrëm van dë Tóngere, gëlègë ôn dë heirwèeg Bavai-Kjúllë, en hoet én 't Latain Atuatuca Tungrorum. Sint Sërvôos wôs bisjöp van Tóngërë én doomèt dë ièstë bisjöp én dë Nedërlaan. Rond 390 wuônt dë stad vërnielt dúr dë Salischë Frankë, en én 450 nog éns dúr dë Hunnë. En dë Middëleewë wôs 't 'n veurnômë handëlsstad en ein van dë Goei Stèjë van 't Prinsbisdom Laaik. Dë lôokë-éndëstrie blaajdë haai ouk,jús wai én Eupë én al wôs 't nie zoveul waai én Brabant. Tôt 1831 wôs dó gein échtë bëhüftë ôn ënë stàdsdrùkkër. Dë stad wôs régëlmuôtich 't toneel van ôrlôch en wuônt dodúr ién heur groei bëlémmërd. Tot 1794 beheurdë dë stad tot 't Prinsbisdöm. En 1971 wuônt dë stad mèt 'n ôntäl plattëlandsgëmeintës autgëbreid.

Stadsdrùkkër

In 1829 kôom dë ieustë stàdsdrùkkër én Tóngërë. Jan Billen, Alkënèr, bléef énkël twee juòr én verhaaisdë nuo Hàssëlt. Een bïtsjë tërnuò deug dë Frànsmàn Allognier ën drùkkërai én Tóngërë uòpë én drùkdë ein vàn de ieustë wèekbleur 'La Vedette du Limbourg'.

Gebore in Tóngere

• Ambiorix, keunéng van dë Ebúrónë

• Jules Frère (19 juni 1881 - 6 óggüstës 1937) wôs ënë Túngërsë dichter, sjraivër, zjüusj én folklëris. Bëkaant és Frère gëwuoinë mèt ënë eigë dichbúndël, 't Druvig Bukske, gepublicièerd in 1917, hélëmuoil én hët Túngërs dialek gësjéëvë.

• André Stevens (1913 - 2001) wôs ënë dialéktoloog. Nuô zain stuuzjës én Liúvë wuônt tër prëféssër én dën attënné mè hè bleef gëentërésjièrd én de bëstudjièréng van tôol én dialék. Hè sjréef de Túngërsë dïksjënêer én 1986. Op dóndërdôg 8 jüni 2001 stôrf tër én Tóngërë. Hè és 88 jeur gëwuônë.

• Ludovic Jean Joseph Grootaers (9 óggüstës 1885 - Liùvë, 12 oktober 1956). Nuô zain ümmannëtaitë én het slïvvròukëlléezjë én Tongërë én hët klein sïmmënôore én Sïnt-Traië goenk tër én 1903 ôn dë ünnëvérsëtait van Liùvë Germaanse filologie stüdjièrë. Hè prommëvièrdë tot doctor én de waisbëgèerte én léttërë én 1907 op hët proefschrif "Het dialect van Tongeren"

• Robert Cailliau (26 januari 1947) ein van dë autvéndërs van hët WWW....[ôfkôtténg van het world wide web dat gëbrùk wiènt veur hët dèil van éntërnèt ôn të duidë dat djiè mét ënë "Webbrowser" kônt bëkiekë.] Het World Wide Web és ën grótë vërzôomëlplak van énfêrmôosë, kômmënïkôosë, van bïldsjës, mëziek én films enzóvôts. Dat wô iedërë këmpjoetêrgëbraikër én de wêrd vëndôog gëbrùk.

• Valentinus Paquay (17 november 1828 — Hàssëlt, 1 januari 1905), ouk bëkaant às hët heilig Pôtërkë van Hàssëlt és ënë Vlômsë rooms-kàtëliekë zôolëgë.

Externe link

• Website vaan de gemeinte Tóngere