Renaissance

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

De Renaissance ies ein periode oet de Westerse cultuurgesjiedenis, die volg op de Mieddelièwe. Dees periode begoes in de 14e ièw en doerde tot in de 16e ièw. De letterlike beteikenis van 't woord "renaissance" ies wedergeboorte. Deze naam haet betrèkking op 't weer opnuujts belangriek were van de kuns oet de klassieke oudheid. In Italië neump me de Renaissance Rinascimento, wat 't zelfde beteikent.

Kènmerke

In de Renaissance waor 't humanisme 'n belangrieke levesbesjouwing. Me kièrde truuk nao de leveshouding van de oudheid en heróntdèkde de klassieke cultuur (kuns, literatuur, filosofie). Me kièrde ziech aaf van 't mieddelièwse waereldbeeld woa-in allein god belangriek waor en 't individualisme begoes op te kómme. In sjilderieje is de Renaissance te herkinne aan de volgende versjille met de middeliewe:

d'r sjilder ging zieng wirk ongerteikene: hae waor trots op zieng werk.
men ging anatomisch correct te sjildere
de aafgebeelde scènes waore vaak in bewaeging, d'r werd get oetgebeeld
de ongerwerpe waore nog waal Biebels, mer och werd de Griekse mythologie gebroek veur inspiratie

Óntsjtoon en versjpreijing

De Renaissance óntsjtong in Italië, woa ziech in daen tied belangrieke sjtae houwe óntwiekkeld. Me riechde ziech dao op 'n geïdealiseerd verleje, woa-in Roame de belangriekste sjtad waor. Op dees meneer óntdèkde me de klassieke cultuur opnuujts. Doordat 't economisch good ging in de sjtae, houwe de rieke families 't geld um kunstenaersj te betale. De kuns koes zoa tot groate bleuj kómme.

Vanoet Italië versjpreide de Renaissance ziech euver gans Wes-Europa. Es ièrsjte bereikde zie Frankriek, woa door de keuninge Italiaanse artieste (bieveurbeeld Leonardo da Vinci) woorte ingehuurd öm hun kesjtièle te versere. Van hie-oet kaom de tiedgeis nao de Lièg Leng en Duutsjland en oeteindelik ouch in Ingeland. Door de kolonisatie bereikde de Renaissance ouch de kolonieje in bieveurbeeld Zuid-Amerika.

Maaslandse renaissance

De Maaslandse renaissance ies 'n 17e en 18e ièwse cultuurperiode, in veural de boewsjtiel, die woort toegepas in Zuud Limburg, Belsj Limburg, de Voorsjtreek en 't land van Herf. Bie 't boewe in deze decoratieve en deftige sjtiel, woort gebruuk gemaak van inheemse boewmateriale, zoewie baksjtein, helsjtein (Maaslandse kalksjtein, blauwsjtein, Naamse sjtein of arduin) en mergel.

Bekinde Renaissance-sjilders

Nao de Renaissance

In de 17e ièw ongsjtong de Weitesjappeleke rivvelutie. Dit kin me ofwaal zeen es e rizzeltaat van de Renaissance ofwel es 'n ongerdeil van de Renaisance. Groat versjil mèt de 16e ièw waor dat de bookdrukkuns noe veur ederein besjikbaar begoes te rake en dat de luuj ummer miè kritiek begoeste te geve op de kirk ('t protestantisme is 'n rizzeltaat hievan) meh ouch miè luuj kritisch woorte op de Awgriekse filosofie. Dit waor get nuuts, want in de 16e ièw woort nog gans positief gekald euver de Griekse cultuur.