Ernest Rutherford
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Ernest Rutherford (30 augustus 1871 - 19 oktoeaber 1937) waas 'ne Nuuj-Zieëlandjsen netuurkóndige. Hae wuuertj ouch waal de vader vanne nucleair fysica geneump en pioneerdje de baantheorie van 't atoeam dore óntdèkking vanne verstruijing van Rutherford.
Rutherford woort gebaoren in Nelson, Nuuj-Zieëlandj. Hae studeerdje aaf ane Canterbury College die allewiel de Universiteit van Canterbury hètj. 'n Replica van zie laboratorium steitj in 't Christchurch Arts Centre in Christchurch. Nao zien studie reisdje d'r nao Ingelandj veur e promotieóngerzeuk. Hae woort hoeaglieërer ane Universiteit van Manchester.
Rutherford óntdèkdje in 1898 det de straoling van radioaktief matterjaal oet twieë saorte besteitj, die d'r alpha en beta neumdje. Veer jaor daonao koom d'r mitte theorie det dees straoling wuuertj veroearzaak door verangeringen in 't atoeam. In 1911 stalj d'r 't ieëste model van 'n atoeam op, det volges dem besting oet 'n hieël klein positief-gelaje kern mit daorónjelóm 't cirkelendj elektron.
In 1911 veugdje Niels Bohr zich bie 'm in Manchester, dae de theorie van 't atoeam kómbineerdje mitte kwantumtheorie van Max Planck en zoea de gróndjslaag vörmdje veure modern kernfysica.
Vief jaor daonao, in 1917, tuuendje Rutherford aan det stikstof in zoerstof kan waere verangerdj door 't te bestraole mit alfastraoling. In 1920 veurspèldje d'r 't bestaon van e neutraal kerndeilke. Det, 't neutron, woort in 1932 óntdèk door James Chadwick.
Rutherford óntvóng in 1908 de Nobelpries veure Sjemie veur zien óngerzeuk nao 't oetereinvalle van elementen enne sjemie van radioaktieve substansjes.
Trivia
bewirk- 't Sjemisch element rutherfordium is nao 'm verneump gewaore.
- Hae woort in Nuuj-Zieëlandj innen aedelstandj verhóffen en moogdje zich Lord Rutherford of Nelson neume.
- Hae steitj oppe hóngerdj-dollarbiljette van Nuuj-Zieëlandj mit e deil van zien laboratoriumoetrösting oppen achtergróndj.