Sint-Petersburg

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Oeals. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Waope van Sint-Petersburg

Petrus en Paulus vesting. In 't midde de twee verguldje toresjpitse van'ne Petrus en Paulus kathedraal

Sint Petersburg Rus:Са́нкт-Петербу́рг – Sint-Peterburg, in Ruslandj döks ouch aafgekortj toet Rus:Питер – Piter. Is gesjtichtj in 1703 es Sint-Pieterburch, en kort daonao verangerdj in Sint Petersburg, van 1914 toet 1924 es Petrograd Rus:Петроград, en van 1924 toet 1991 es Leningrad Rus:Ленинград aangeduid. Sint-Petersburg is de zetel van'ne oblast Leningrad, ofsjoon 't d'r zelf gein deil van oetmaak. Bekènde sjrievers wie Dostoevski en weitesjappers wie Igor' Semënovič Kon komme hei vaandan.

De sjtad ligktj aan'ne monjing van'ne rivier de Newa in 't uuterste ooste van'ne Finse Golf in ein deltagebied. 't Aantal inwoners is ongeveer 5 miljoen, en is nao Moskou de tweede sjtad van Ruslandj en ein van'ne grootste sjtaej in Europa. Sint Petersburg is die noordelikste miljoenesjtad ter waereld. 't Is ein belangriek verkeersknouppuntj mit ein zeehave, ein lochhave (Пулково Poelkovo) en toegank toet 't Wolga-Baltische systeem van waterwaeg. De sjtad haetj ein metro (sins 1955). D'r is väöl industrie, onger angere sjtaol, chemie en masjieneboew. De sjtad is de zetel van'ne Russische Academie van Weitensjappe en teltj väöl óngerzeuksinstitute, drie universiteite en ein conservatorium. D'r zeen zo'n 120 musea, wo-onger de Hermitage en 't Russisch Museum, en meer es 50 theaters, wo onger 't Mariinskitheater. De binnesjtad is door de UNESCO toet waereld cultuur erfgoed benumpdj.

De naam van'ne sjtad

Vlag van Sint-Petersburg

Angers es döks weurdj aangenomme haetj tsaar Peter de Grote de sjtad neet nao zichzellef genumpdj, maar nao ziene besjermheilige, de apostel Simon Petrus. Naodet de vesting kortsjtonjig de Nederlandse naam Sint-Pieterburch droog, waerdje de naam al sjnel verduits nao Sint-Petersburg. Nao 't oetbraeke van'ne eerste waereldoorlog waerdje op 18 Augustus 1914 de Duitse naam verangerd in Petrograd – waat letterlik „Petersjtad“ – beteikendj. Naodet Lenin sjtorf in 1924 waerdje de sjtad vanaaf 26 Jannewarie 1924 Leningrad genumpdj. Dit gebeurdje op gezag van 't centraal komitee, volges häör zegke op wunsj van'ne arbeiders die treurdje om Lenin ziene dood.

In'ne volksmondj waerdje aevel ouch nao de herbenumming döks noch gesjpraoke euever Piter (Russisch Питер) es koosnaemke veur de sjtad.

Kuns en cultuur

Musea

De Hermitage in 2012

Sint-Petersburg haetj ein groot aantal musea, wovan de Hermitage verreweg 't bekindste is. De hoofvestiging van'ne Hermitage is gevestigdj in 't veurmalige Wintjerpalies, de belangriekste residentie van'ne Russische tsare. De collectie van'ne Hermitage besjtuitj veural oet West-Europese kuns, en is begos mit de verzameling van Catharina de Grote, wo aan nao de Oktoberrevolutie de bolsjewieke de van'ne gevluchte edele in besjlaag genomme kunswerke toegevoegdj höbbe. De Hermitage haetj ein aantal dependances in Sint-Petersburg, wo onger 't Mensjikovpalies.

't Russisch Museum hoesves en grote verzameling van veural Russische kunstenaers, beginnendj mit icone. Dit museum haetj de op ein nao grootste collectie sjilderieje van'ne sjtruiming van'ne Zjwervers (Peredvizjniki). Verder zitte in'ne collectie ein groot aantal werke van Russische avant-garde kunstenaers zowie Natalja Gontsjarova en Kazimir Malevitsj. De hoofvestiging van 't Russisch Museum is gevestigd in 't Michailovskipalies, naeve de kathedraal van'ne opstenjing "Oze Verlosser op 't blood". Daonaeve haetj 't museum ein aantal dependances in Sint-Petersburg, wo onger 't Marmere Palies (mit 't Ludwig-museum).

Theaters

In'ne Sjtad bevinje zich ongeveer 50 versjillendje theaters. 't Mariinski-Theater is ein van'ne bekindste Operahoeser van'ne waereld. 't Is de thoesbasis van 't Kirow-Ballet.

't Alexandra- of ouch waal Alexandrinski-Theater waerdje in opdrach van tsarin Elisabeth I in 1756 opgerich. Ein oet sjtudente van 't kadettenkorps samegesjteldje groep vormdje 't eerste theater van Ruslandj. Pas in 1832 kreeg 't ensemble zien huidige prachtige gebouw, det door de architek Carlo Rossi waerdje geboewd.

In'ne sjtad laefdje en wirkdje de komponiste Michail Glinka, Modest Mussorgski, Nikolai Rimski-Korsakow, Pjotr Tschaikowski, Igor Strawinski en Dmitri Schostakowitsch. Biezonjer mit Sint Petersburg verbonje is den ouch de volgende compositie; Schostakowitsch's zevendje of Leningrader Symfonie; ze ontsjtong gedoerendje de belegering van'ne sjtad door de Duitsers, waas ein veurbeeldj veur de sjtandvastigheid van'ne Russe en'ne Russische kultuur. De eerste oetveuring haaj plaats in Moskou op 8. August 1942 en waas laevesgeveerlik veur zowaal de oetveurders es de toesjouwers. De partiture ware door de duitse linies gesjmokkeldj, en de oetveuring is door de toenmalige Sovjetische radio oetgezonje.

Ballet

De sjtad is ouch belangriek veur de ontwikkeling van ballete. Sergei Djagilew, Marius Petipa, Vaslav Nijinsky, Mathilda-Maria Kschessinskaja en Anna Pawlowa höbbe heel naodrökkelik aan dees ontwikkeling mitgewerktj. In Sint Petersburg is ouch de beroemdste Balletsjool van'ne waereld te vinje – de Waganowa-Ballet akademie, die opgerich is in 1738.

Sjaak

In Sint Petersburg woondje ouch bekindje sjaaksjpelers: Michail Botwinnik (tösse 1948 en 1963 langdoerig waereldkampioen sjaak), Boris Spasski (Waereldkampioen van 1969 toet 1972 en bekindj door de Match mit Bobby Fischer (USA) 1972 in Reykjavík, det door de toenmalige kaaje oorlog waereldwied gevolg waerdje. Ouch Viktor Kortschnoi (noe Zjwitzer), langdoerig vice-waereldkampioen en emigrant oet de USSR. Kortschnoi kreeg internationaal bekindjheid door zien sjaakduels mit Anatoli Karpov om 't waereldkampioensjap 1978 in Baguijo en 1981 in Meran, wo ein groot politiek belang op waerdje gelag door de Russe. Karpov laefdje lange tied in Leningrad, wo hae ouch sjtudeerdje. De titel Sjaak-grootmeister waerdje veur 't eers door tsaar Niklaas II. nao ein sjaaktoernooi in 1914 in Sint Petersburg oetgevonje en vergaeve.

Literatuur

Nuuj geboew van'ne Russische nationale bibliotheek

De sjtad haetj meerdere belangrieke bibliotheke. De in 1795 geboewdje Saltykow-Schtschedrin-Bibliotheek is op vandaag deil van'ne Russische nationale bibliotheek. Dae is mit einm besjtandj von 30 miljoen wirke nao de Russische Sjtaotsbibliotheek in Moskou de op ein nao grootste in Ruslandj. In 't bestandj zitte beuk in 85 talen. De verzameling bezit ouch de eerste gedateerde in 't Oosslavische gebied ontsjtange gesjrif, 't kirkeslavische Ostromir-Evangelie oet 1057. De in 1714 geboewdje bibliotheek van'ne Russische Akademie haetj ouch ein bestandj van 17 miljoen wirke. De Puschkin-bibliotheek is mit 5000 wirke beduidendj kleiner, mer haetj väöl prive sjtökke van Alexander Puschkin.

Väöl Russische sjrievers höbbe in Sint-Petersburg gewoondj. Alexander Puschkin volgdje zien opleiding op 't lyceum van Tsarskoje Selo, vlak biej Sint-Petersburg. Omdet zien gedichte döks de machhöbbers kwaod maakdje, waerdje Puschkin toet twee keer toe verbanne nao 't plattelandj. 't hoes aan'ne Mojka wo hae woondje toet ziene dood in 1837 is noe ein museum.

Nikolaj Gogol waas korte tied professor aan'ne universiteit van Sint-Petersburg. Ein aantal van zien korte verhaole (biejveurbeeldj Nevski Prospekt) sjpele zich aaf in Sint-Petersburg. Ouch Fjodor Dostojevski laefde lange tied in Sint-Petersburg. Ziene roman Misdaad en Sjtraof sjpeelt zich in Sint-Petersburg aaf, en de versjillendje plaatse die Dostojevski besjrieftj zeen nog sjteeds te herkinne.

In'ne eerste helf van'ne 20e eeuw waas Sint-Petersburg de thoesbasis veur de Acmeïste, ein belangrieke groep dichters mit onger angere Anna Achmatova en Osip Mandelstam. Ouch symboliste wie Aleksandr Blok en Andrej Bely woondje in Sint-Petersburg en sjreve euver de sjtad.

Petersburgers op dees Wikipedia

Gebore

• 1870 - Alexandra Kollontai, revolutionair
• 1928 - Igor Semënovič Kon, socioloog
• 1952 - Vladimir Poetin, president van Ruslandj

Gesjtorve

• 1837 - Alexander Poesjkin, diechter
• 1840 - Catterino Cavos, komponis
• 1907 - Dmitrij Ivanovič Mendeleev, sjemis
• 1916 - Maria Alexandrovna Oeljanova, mam van Lenin

Bronne

Dit artikel is gebaseerdj op'pe artikele die te vinje zeen op'pe Duitse en Nederlandse Wikipedia