Kestieël Mofert

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Net boete de kern van Mofert ligke de ruïnes van Kestieël Mofert, ouch bekindj es D’n Tómp of De Grauwert. Eigelik wuuertj mit Grauwert einen tore in ’t biezönjer bedoeldj, mer de naam zuut me in ’t algemein veur ’t ganse kestieël.

’t Kestieël is róndj 1260 geboewdj in opdrach van Hendrik III van Gelder, later bekindj es d’n Hieër van Mofert. Nao verboewinge, belegeringe, mer ouch door zelf aafbraeke is ’t kestieël lansaam vervalle toet ruïne.

D’n Tômp is vanaaf 1961 in bezit vanne Stichting Kestieël Mofert (Stichting Kasteel Montfort). Op ein van de moerreste oette middelieëwe haet me róndj 1850 ei achheukig jach-teureke geboewdj, det noe innen oorsprónkelikken stoat wuuert herstieldj.

Gegaeves

De aafmaetinge vannen Tômp zeen 50 bie 50 maeter. ’t Oppervlak mitj den 2500 veerkantje maeter. Daomit is ’t kestieël den ouch ’t grótste van Nederlandj. Es veurbeeldj haet ’t Muiderslot meh ei oppervlak van 1120 veerkantje maeter. Boete ’t oppervlak is ’t onnag ein van de meis geavanceerdje kestieële.

’t Gróndjplan is namelik neet gans veerkantj mer haet ’n ‘polygonaal’ vorm. De moer rondj-óm ’t kestieël haet knikke. Det is gedaon oet ougpuntj van verdediging. Daobiej is d’r eine tore (de Grauwert) mit 'n waal hieël aafwiekendje vorm: Aan eine kantj is d’r róndj en aan d’n angere kantj haet d’r ’ne spitse puntj. Dit saort boewtype nump me ouch waal ‘tour-a-bec’ of op zie Hollands ‘snavelbektoren’.

D’n tore is daomit uniek veurre Benelux. Ouch dit is gedaon veure verdediging. Dezen tore, de Grawwert, lik namelik naeve d’n oorsprónkeliken ingank en kós zoea projectiele aafketse.

(Korte) Historie

Hendrik van Gelder, Hieër van Mofert 1259 - 1284

Hendrik III van Gelder kreeg van zie broor Otto II van Gelder róndj 1259 de plaats Lin en ómgeaving gesjónke, dae ’t zelf eder in bezit haw gekrege. Op ei strategisch puntj leet Hendrik róndj 1260 ei kestieël boewe, op ’ne bestaondje zandjheuvel inne zómp. In daen tied woor d'n ómgaeving van Mofert ein en al zómp.

Me wètj neet gans zeker of d’r al ei bestaondj boewwerk op daen heuvel woor, mer ’t sjientj waal det d’r ónger angere netuurstein zeen gebroek van ’ne verdedigingstore waat m’n in Mestreech gesloop haet. De boew van ’t kestieël zów róndj 1267 zeen aafgerundj, en bestóng zoeaget gans oet netuurstein. ’t Kestieël kreeg de naam Mofert en gaondjewaeg kreeg ’t dörp dae naam ouch.

Hendrik van Gelder en Hieër van Mofert, dae ouch prinsbisjop van Luuk woor, waerdjen in 1284 tösse Lin en Mofert door Lukenieëre mit ’ne knóts de kiebes ingehawwe. Det zów gebeurdj mótte zeen dun bie ’t dennebuske naeve de sjrót, oppe Staasjeswaeg waat noe toet Mofert behuuertj. In zie testament woor vasgelag det Reinoud I van Gelder, ziene naef, èrfgenaam woor.

De Grauwert

Reinoud I van Gelder 1284 – 1319

Wie Reinoud I van Gelder ’t bewindj góng veure, woor ein vanne ieëste dinger 't kestieël oetbreie mit 'ne viefdje tore mit spitse puntj, de Grawwert. De raeje hiejveur woor onger angere ’t oetbraeke vanne Limburgse Successieoorlog. Wie daen oorlog woor aafgeloupe, waas Amb Mofert ’t oeterlike zuje van ’t Graafsjap Gelder. Daobie waerdje d’r onnag gevange genómme. Wie d’r lange-lèste weer woor vriegekoch vónj ziene zoon Reinoud II van Gelder det zie vader ’t Graafsjap neet mieë kós besjture. Oeteindelik sloot dae zie eige vader in 1320 op inne Grawwert, d’n tore waat d'r notabene zelf haw laote boewe. Hae stórf dao zès jaor later, in 1326.

Reinoud II van Gelder 1320 – 1343

D’n opvolger Reinoud II van Gelder haet ’ne gojen tied gadj. Hae trouwdje mit e zöster vanne Ingelse keuning Eduard II van Ingelandj. Ziene status waerdje daomit van Graaf verangerdj in Hèrtog. Omdèt de Ingelse in oorlog wore mit de Franse (Hóngerdjäörigen Oorlog) raakdje hae dao eigelik ouch biej betróch. Reinoud II speeldje den ouch döks 'n rol biej óngerhanjelinge tösse die twieë lenj.

In 1342 wuuert begós mit ’ne groeate verboewing op ’t Kestieël Mofert. Det haw deils te make det ’r dökker mit ziene gansen aanhang op ’t kestieël verbleef. Hiemit waerdje ouch ziene status weer verhuueg. Die verboewing haet meh twieë jaor gedoerdj, daoveur wore waal ’ne houp luuj op ’t kestieël ane gang. Behalve natuurstein zeen d’rs dit kieër hieël veul bakstein gebroek veur dees oetbreiïng.

In 1343 stórf Reinoud II van Gelder, wie me nag bezig woor mit dees verboewing.

Nao Reinoud II van Gelder 1343-1950

In d’n tied nao Reinoud II van Gelder haet me ’t kestieël nag wiejer versterk. Vanaaf 1500 koom d’r ein veurburcht bie, de Bongeartshaof, waat me later de Veurhaof neump. De Veurhaof waat v’r noe kinne is waarsjienlik op de restante van die vurge veurburcht geboewdj. Óm op ’t kestieël te kómme mós me doe twieë kieër 'n grach euver, via de veurburch.

Halverwaege de 16e ieëw koom ’t kenón. ’t Kestieël woor neet bestandj taenge zón aanvalle en waerdje versterk mit vèstingwirke om de bestaondje ringmoer haer. Op een teikening van Philippe Taisné oet 1623 zeen dees vèstingwirke nag te zeen. Op ei gegeave moment haw ’t kestieël gein milletair functie mieë. Vanaaf 1685 waere dees vèstingwirke gesloop, mer ouch de Grawwert en angere gedeiltes van ’t kestieël. ’t Woongedeilte hawwe ze laote staon es ambsweuning veur d’n drosserd. In d’n 18e ieëw koom ’t kestieël laeg te staon. Doe haet me ’t eigelik aafgebraoke om de stein veur reperasies aan anger geboewe te kinne gebroeke.

Nao ’nen tied kreeg Jan Willem Burghoff oet Remuunj in 1837 landj in eigedóm, wo d’n Tômp ouch bie huuerdje. Ongevieër ’n tieën jaor later, róndj 1850, leet d’r op ei restant van ’ne tore ei achheukig jach-teureke boewe. ’t Sjientj det dit ei ontwèrp is van Pierre Cuypers, de bekindje architec oet Remunj. Dit teureke is vanaaf 1900 behuuerlik kómme te vervalle. Doe is d’r eigelik nieks mieë oppen Tômp gebeurdj.

1950 toet 2002

Wie d’n Tômp in 1953 in eigedóm koom vanne Stichting Kestieël Valkeberg (Stichting Kasteel Valkenburg) waerdje begós mit de ieëste echte vorm van instandjhajing. De vreuger aafgegrave zandj omme ringmoer waerdje doe weer opgevuldj.

In 1961 weardje de Stichting Kestieël Mofert (Stichting Kasteel Montfort) de nuje eigenieër, waat zie noe ouch nag is. Inne jaore ’70 vanne vurge ieëw haw me ónger angere de ringmoer opgehuueg en de tores, wo-onger de in slechte staot verkieërendje Witten Tore.

Vanaaf 2002 toet noe

In 2002 kreeg de stichting van ’t kestieël ei nuuj bestuur. ’t Jach-teureke woor in zónnen slechte staot det ‘r concrete planne woren óm dit gans te herstèlle wie 't vreuger waas. Wie de teikeninge en alles vaerdig wore, is d’r in 2005 pas ech begós aan de restaurasie hievanne. Ouch de twieë kelderkes waere daobie betróch.

D’n toekóms

Ein van de doele vanne stichting is om miense bie ’t kestieël te betrèkke. In samewirking mit Stichting ’t Limburgs Landjsjap wuuert d’r in ’t jach-teureke ei bezeukercentrum ingerich. Daomit mót “ ’t Kestieël en zie landjsjap” centraal staon. Ouch waere d’r in samewirking mit de VVV Hèrkebós wanjel- en fietstochte, en róndjleidinge georganiseerdj.

Extèrne Links

Officiële Site vanne Stichting Kasteel Montfort