Autosjport

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Oeals. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Autosjport is sjport die mit auto's weurdj gedaon, dao zeen versjillendje saorte, mit gesjlaote (toer) racewages of mit aope (formule) wages.

Euverzicht van autosjporte

Formule races

In Formuleraces weurdj gesjtreeje op sjpeciaal circuits, in sjpeciaal veur het racen gefabriceerdje auto's. Hiejdoor kinne grote sjnelheejen gehaoldj waere en is ein gooj aafsjtelling van'ne auto essentieel.

Veurbeelde van formuleraces zeen:

Zonnewages

Ouch zeen d'r races veur zonnewages. De World Solar Challenge dae ins in'ne twee jaor in Australië weurdj gehaaje is de bekindste. Eine Nederlandse waage geboewdj door sjtudente haetj deze race al ein aantal keere gewonne.

Sjportwages of Prototypes

Sjportwagens - in'ne autosjport ouch prototypes genumpdj - zeen wages die sjpeciaal geboewdj zeen om te racen. Ziej kinne aope of gesjlaote zeen en ruumte beeje aan eine of twee persone, ofsjoon d'r in'ne praktijk altied maar eine persoon in'ne waage zitj. 't Grote versjil mit de formulewages is det de wiele bedektj waere door 't koetswerk. Wedstrieje veur sjportwages zeen meistal langeaafsjtandjsraces (6 oer, 12 oer, 24 oer of 1000km) wobiej döks twee, drie of meer riejers zich aaflosse aan 't sjtuur. Omdet d'r bienao altied wages oet versjillendje categorieje mitrieje, mit dus anger sjportieve prestaties, weurdj d'r in dees wedsjtrieje döks mit klasse gewerktj. Zo kan ein euverwinning in ein klasse veur eine deilnummer belangrieker zeen dan zien eindklassement in'ne wedsjtried.

Ein categorie van wages die tösse de toerwages en'ne sjportwages in zit, zeen de GT wages. Dit zeen racewages, gebaseerdj op eine waage womit se op'pe aopenbare waeg moogs rieje, maar die op 't puntj van'ne mechaniek zodanig gewiezigdj zeen det väöl baeter sjportieve prestaties meugelik zeen. Ouch zeen dees wages op 't gebied van veiligheid väöl baeter oetgerös dan de origineel sjtraotversie.

GT wages rieje döks mit in dezelfdje wedsjtried es sjportwagens (bv.: de 24 oer van Le Mans) of toerwages (bv.: de 24 oer van Francorchamps).

De belangriekste wedsjtriede veur sjportwages zeen:

Vreuger waare d'r ouch nog de:

Mille Miglia (van 1927 toet 1957)
Targa Florio (van 1906 toet 1973)
Carrera Panamericana (van 1950 toet 1954)

D'r besjtaon versjillendje kampioensjappe die betwis waere door sjportwages. De belangriekste zeen:

Vreuger waaren d'r onger angere ouch nog:

Waereldkampioensjap veur Sjportwages (van 1952 toet 1992)
International Sports Racing Series, later Sports Racing World Cup genumpdj (van 1997 toet 2000)
CanAm (van 1966 toet 1974)
IMSA (van 1971 toet 1998)
Interserie (van 1970 toet 1999)

Toerwages

Toerwages of touringwages (van 't Italiaanse Turismo) zeen racewages op basis van ein besjtaondj autotype det vriej te koup is en op'pe aopenbare waeg kan rieje. Aafhankelik van'ne klasse wo in eine toerwaage mit riejdj, zeen d'r väöl of weinig verangeringe toegelaote aan'ne mechanische ongerdeile (motor, ophanging, versjnellingsbak, remme, benj enz.).

De reglemente inzake toegelaote wieziginge kinne sjterk versjille van landj toet landj.

Biej toerwageraces waere de deilnummendje wages döks ingedeildj in klasse, döks volges de cilinderinhoud van'ne motor. Op die maneer weurdj d'r veur eine toerwagewedsjtried neet allein ein eindklassement opgemaaktj maar zeen d'r ouch oetsjlaeg voor de aparte klasse. Dees letste zeen veur de deilnummers in'ne leger klasse net zo intressant es de oeteindelikke oetsjlaag van'ne race. 't gebeurtj ouch dök det men de wedsjtried zo sjpannendj meugelik probeertj te maake, door dominerende wages te belaste mit ekstra gewich.

Mit toerwages waere zowaal korte races gehaaje (sjprint-races van bv. 30 min) es lang aafsjtandsraces (6 oer, 24 oer, 500km enz.).

Veur toerwages besjtaon d'r heel get kampioensjappe, internationaal maar ouch väöl nationaal kampioensjappe.

De nationaal kampioensjappe mit de grotste internationaal oetsjtraoling zeen:

DTM (Deutsche Tourenwagen Masters, veurhaer Deutsche Tourenwagen Meisterschaft)
BTCC (British Touring Car Championship)
V8 Supercars (Australië)
Trans-Am Series (Verenigde Sjtaote)
Langstreckenmeisterschaft
Nascar

Anger nationaal kampioensjappe: Ingelandj - Italië - Sjpanje

In Belsj:

Belcar (Mediagroup Van Dyck Belcar) (sins 1997) 't begos es regionaal kampioensjap, de BBL-Cup, det in 't begin van'ne jaore '90 ziene naam verangerdje in Carglass Cup. In 1997 kreeg 't de naam "Carglass Cup Belcar". Door zien toegenomme populariteit kreeg 't in 1998 de status van ein nationaal kampioensjap veur oethaajingsraces onger de naam "Castrol Belcar". Sins 2002 hétj 't offisjeel "Mediagroup Van Dyck Belcar". De belangriekste wedsjtried oet dit kampioensjap is idder jaor de 24 oer van Zolder, maar d'r waere ouch wedsjtriede in 't boetelandj georganiseerdj zowie in Asse, de Nürburgring, Zandjvoort en Dijon.

BTCS (Belgian Touring Car Series) (sins 2004) Toet in 2003 goof 't Procar kampioensjap - in de letste jaore van zien besjtaon "New Procar" genumpdj - de toon aan in 't Belsj toerwage racen. Dit kampioensjap volgdje in 't begin van'ne jaore '90 't Belgian Touring Car Championship op, det al verreeje waerdje sins 1972.

In Nederlandj:

In 1963 ging men van sjtart mit 't Nederlands Toerwage Kampioensjap. Vanaaf 1973 waerdje dit kampioensjap oetgebreidj mit de deilname van'ne sjterker GT-wages. Vanaaf 1986 waerdje 't hervormdj toet DPCC (Dutch Production Car Championship). In 1995 ontsjtong 't DTCC (Dutch Touring Car Championship), det waerdje georganiseerdj toet 2002. De Dutch Supercar Challenge is op dit moment 't belangriekste GT- en toerwage kampioensjap van Nederlandj. 't Ontsjtong oet de enj jaore '90 opgerichdje "Dutch Supercar Cup". Typisch aan dit kampioensjap waas, det 't technisch reglement väöl toeleet. Dit leidje al sjnel toet ein sjpectaculair deilnummersveldj. De populariteit van dit kampioensjap sjteeg dusdanig det eine meer degelikke aanpak neudig waerdje. In 2001 waerdje hiej werk van gemaaktj. De wedsjtriede waerdje nog sjpectaculairder door verplichdje pitsjtops en riejerswissels. Ouch organisatorisch waerdje alles väöl professioneler aangepaktj mit de neudige aandach veur de omkadering en promosie nao de media. De DSC ging ouch de internationaal toer op mit wedstriede in Lausitz en'ne Nurburgring (Duitslandj) en Sjpa en Zolder (Belsj). Dit jaor sjtuitj d'r ouch eine wedsjtried in Silverstone (Ingelandj) op 't programma. De Toerwagen Diesel Cup is vanaaf 2008 ein nuuj kampioensjap binne 't Dutch Power Pack. De klasse is allein veur auto's mit eine diesel motor. Deilnummendje auto's zeen: Volkswagen Golf TDI, Seat Ibiza TDI, BMW 120d, Alfa Romeo 147 en vanaaf de Jubileum races duitj d'r ouch eine Honda Civic mit.

Boete al dees kampioensjappen besjtaon d'r ouch inkele belangrieke wedsjtriede veur toerwages, die op zich döks belangrieker zeen dan 't kampioensjap wo ze deil van oetmake. De veurnaamste hiejvan zeen:

24 oer van Dubai

24 oer van Francorchamps

Bathurst 1000

Sandown 500

Macao

24 oer van'ne Nürburgring

24 oer van Zolder

TT

Grand Prix des Frontières in Chimay (van 1926 toet 1973)

Cupraces

Tensjlotte is d'r nog ein sjpecifieke tak van'ne autosjport, wovan de meiste kampioensjappe ouch onger de nummer "Toerwages" mooge waere geplaatsj: de Cupraces of merkeraces. 't Geitj hiej om kampioensjappe, betwistj door identieke wages. Ein euverzich gaeve is onbegonne werk omdet d'r waereldwied hongerde van dees kampioensjappe waere betwistj. De bekindste kinne veer waal numme:

Porsche Supercup

Rally

In rally's ligke, op geweun personeauto's geliekendje, auto's klassementsproove aaf euver secundair waege en paajer. Dit gebeurtj taege de klok en neet direk taege ein. De auto's zeen aangepasdje versies van productie-auto's. 't Vermoge, de waegligging en'ne veiligheid veur de inzittendje riejer en navigator, zeen de belangriekste verangeringe ten opzichte van'ne standaard verkriegbare fabrieksauto's. Veiligheid weurdj binne de rallysjport groot gesjreeve en de deelnummende auto's waere veur iddere rally door technisch commissarisse aan ein oetgebreidje veiligheidscontrole ongerworpe.

De klassementsproove zeen veur 't euverige verkeer aafgesjlaote sjtukke aopenbare waeg. In Nederlandj waere ouch regelmaotig klassementsproove op industrieterreine verreeje. Dees klassementsproove bevatte döks eine zogenumpdje rondjkoers, wobiej de deelnummendje auto's meerdere rundjes rieje veur 't parcours te verlaote en via de aopenbare waeg, wobiej ze zich aan'ne geldendje verkeerswette van 't landj wo in'ne rally plaatsvindj motte haaje, nao de volgendje klassementsproof te rieje. Es eine rally euver meer daag verspreidj weurdj, sjpraeke v'r euver etappes. Gedoerendje de nach waere de auto's dan in ein Parc Fermé geparkeerdj.

Bekindje veurbeelden van rally's zeen 't World Rally Championship, ein competitie euver ein groot aantal weekendrally's in'ne waereld, en Paries-Dakar ouch waal "Dakar" genumpdj, ein ruum twee weake doerendje rally door Europa en Noord-Afrika. De "Dakar" van 2008 waerdje op 't letste moment aafgelasj door det rebelle in Afrika gedreigdj haaje de rally karavaan aan te valle. Daorom weurdj de volgendje edisie van'ne Dakar neet meer in Noord-Afika gereeje maar in Zuud-Amerika.

Rallycross

In rallycross, ein van'ne rallysjport aafgeleidje variant van autosjport, numme aan circuitgebroek aangepasdje auto's 't direk taege ein op op ein deils verhardj / deils onverhardj aafgesjlaote parcours, zowie 't Eurocircuit van Valkenswaerd.

Karting

Karting is ein autosjportvariant wobiej men het taegenein opnumpdj in klein, sjpeciaal veur dit doel gemaakdje, kerkes, karts genumpdj. 't essentiële van eine kart is 't ontbraeke van ein differentieel. De sjtar achteras zorgtj veur ein unieke waegligking en riej-eigensjappe. Wedsjtriede waere gehaaje op sjpeciaal circuits die zowaal indoor es outdoor kinne zeen. Ondanks de relatief klein aafmaetinge van zowaal de karts es de baan, kinne d'r grote sjnelheeje gehaoldj waeren, toet baove de 100 kilomaeter per oer. 't Drage van eine helm en besjermendje kleier is dan ouch verplichtj.

Karting is ein relatief toegankelikke autosjport. Kartingbanen sjtaon meistal aope veur eederein, ouch jongere en miense zônger riejbewies, en d'r zeen gein diploma's neudig om eine keer te rieje. Väöl bekindje Formule 1-riejers höbbe häör eerste wedsjtried-ervaring opgedaon in 't karte en ein aantal van häör biej Nederlandse kart teams.

Trialrieje

Trials zeen behendigheidswedsjtriede mit terreinwages, zowaal in ein langsaam variant es in ein sjnel variant euver lang aafsjtenj. De "long distance trial" liektj op Paries-Dakar, al is det in Nederlandj natuurlik maar relatief. 't NK Trial geitj euver de langsame trial, wobiej puur op behendigheid gestreeje weurdj. D'r zeen versjillendje categorieje, aafhankelik van'ne maote wo in'ne auto is aangepastj.

Ein variant op 't trialrieje is de Challenge van 4x4 Zeelandj, wobiej teams mit drie auto's binne drie kwarteer ein parcours afligke. Hiejbiej kumptj 't aan op saamewerking en improvisatievermoge. De race is pas euver es alle auto's, zelfsjtenjig of gesjleiptj, euver de finish zeen.

Rittesjport

Ritte zeen ein vorm van autosjport wobiej nauwkeurigheid belangrieker is es sjnelheid of behendigheid. Ritte waere in Nederlandj en in Belsj op'pe aopenbare waeg gehaaje mit normaal auto's.

Ritte waere döks gehaajen op röstig waeg in lanjelikke gebiede, wo men 't euverige verkeer zo min meugelik toet las is. Doel is doorgaons om zo min meugelik sjtraofpuntje op te loupe. Sjtraofpuntje kan men oploupe door ein verkeerdje route te rieje of puzzels ongerwaeg neet good op te losse.

De rittesjport kan op väöl niveaus beoefendj waere.

Nederlandj

De ritte waere zowaal georganiseerdj door buurt- of personeelsvereniginge es sjpeciaal rittesjportvereniginge. Lanjelikke en regionaal competities waere georganiseerdj door de Nederlandse Rittesjport Federatie. Dees organisatie onderscheidj drie vorme van rittesjport: routebeschrieving, kaartlaeze en puuzele.

Vlaandere

In Vlaandere waere de ritte georganiseerdj door biej de Vlaamse Autosjport Federatie (VAS) aangesjlaote automobielclubs. D'r is onger de VAS ein competitie in versjillendje categorieje nao moeilijkheidsgraad en nao type rit.