Waopes vaan Utrech

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

De Nederlandse provincie Utrech, vaanajds 't Stiech geneump, is e land vaan kestiele. Dit hingk same mèt de sterke rol die edele hei oonder 't bisjoppelek gezag hadde. Tientalle zoegeneumde hofstei woorte erkind, ummer mèt e waope. Väöl vaan die waopes koume trök in de huiege gemeintewaopes en die zien daomèt iewenaajd.

Types waopes

'n Mechtege femilie mèt väöl bezittinge in Utrech waor 't geslach Vaan Zuilen. Hun sprekend waope, in keel (roed) drei zuile vaan zèlver, is in väöl waopes trök te vinde: alleriers in Zuilen zelf, wijer in de symbole vaan Abcoude, Haarzuilens, Leersum, Vianen, Westbroek en Wijk bij Duurstede. De waopes vaan de femilies De Haar en Vaan Houten, Linschoten en Polsbroek zien ouch e paar kier trök te vinde. 't Waope vaan Langbroek besteit oet de (versumpelde) waopes vaan wel veer hofstei.

Provinciewaope

De provincie heet e samegestèld waope wat ziech zoe liet umsjrieve:

Geverendeild: I en IV. in keel (roed) e kruus vaan zèlver (wit), II en III. in goud (geel) 'ne liew vaan keel, genageld en getongk vaan lazuur (blauw); euver alles heer e hartsjèld gesjuins vaan zèlver en keel. 't Sjèld gedèk mèt 'n kroen vaan vief blajer en aan beiskante gehawwe door 'nen aonziende liew vaan goud.

't Ierste waope, 't kruus, kump bij diverse kèrkeleke otoriteite veur (dao-oonderouch väöl aander bisdomme). Sinds 't episcopaot vaan Jan van Sierck (1291-1296) is dit waope in 't bisdom Utrech in gebruuk. Zien opvolgers naome dit waope euver, mèt hun persoenelek waope es hartsjèld. Dit sjèld woort zoewel door 't kèrkelek bisdom es door ziene (kleindere) wereldleke pendant, 't Stiech, gedrage. Wie keizer Sjarel V in 1528 't Stiech innaom, deeg heer dat es graof vaan Holland; heer liefde Utrech dus min of mie bij Holland in. (Ouch al veur d'n Habsbörgsen tied hadde de graove vaan Holland dèkser geperbeerd 't Stiech te verovere.) De liew vaan keel dee twie kier in 't waope steit is aofkumsteg vaan Holland. De ierste viefteg jaor versjijne versjèllende waopes boe-in 't Stiechs kruus en d'n Hollandse liew same veurkoume (neet per se geverendeild).

Naotot de Staote vaan Utrech ziech bij d'n Opstand aonslete oontstoont weer 'n nui situatie. De stad Utrech, die 't gesjuins waope (te zien in 't harstsjèld) dreug, eisde de hoofrol in 't gewes op en dwong opnaome in 't waope aof. Mèt 't aofzwere vaan Filips II gaof 't ouch geine graof vaan Holland mie es souverein; soms haolde me de liew gans weg en droog me 't Stiechs kruus mèt 't stadswaope es hartsjèld. In 1582 kump 't huieg waope veur 't iers veur, meh vaan 1584 tot 1705 besloot me toch weer um 't steidelek hartsjèld eweg te laote. In de ierste jaore vaan 't Keuninkriek veugde me de waopespreuk Concordia res parvae crescunt touw ('Door eindrach greuje klein dinger', 't aajd devies vaan de Rippubliek). Bij Keuninklek Besluut vaan 18 miert 1858 woort de provincie Utrech officieel in häör waope bevesteg, mèt kroen en sjèldhawwers, meh de spreuk woort neet verliend.^[1]

Gemeintewaopes

De gemeinte Vijfheerenlanden dreug nog gei waope.

Veurmaolege gemeintewaopes

Zuug ouch: Lies vaan geweze gemeintes in Utrech

Opmerkinge

De volgende gemeintes hadde gein eige waope: Abstede, Achthoven, Buiten-Catherijne of Lijnpad, Cabauw, Duist, Gerverscop, 's-Gravesloot, Kamerik-Mijzijde, Laag Nieuwkoop (wel e hierlekheidswaope), Lauwerecht, Maarssenbroek (wel e hierlekheidswaope), Oud-Wulven, Oudhuizen (wel e hierlekheidswaope), Portengen, Rhijnauwen (wel e hofstadswaope), Schonauwen, Sterkenburg (wel e hofstadswaope), Teckop, Tolsteeg, Tull en 't Waal, Veldhuizen, Wulverhorst (mesjiens wel e hierlekheidswaope), Zevender (wel e hierlekheidswaope).
Ouch de gemeinte De Vuursche had feitelek gein eige waope, meh gebruukden 't hierlekheidswaope wel.

Hofstads- en hierlekheidswaopes

Veurluipeg incompleet.

De Haar
Zuylesteyn

Rifferenties

↑ Hubert de Vries, Wapens in de Nederlanden. De ontwikkeling van de heraldische symbolen van Nederland, België, hun provincies en Luxemburg, Amsterdam, Uitgeverij Jan Mets, 1995: pp. 162-8.

Waopes in Nederlandj
Drenthe \| Euverijssel \| Flevolandj \| Frieslandj \| Geljerlandj \| Groninge \| Limburg \| Naord-Braobentj \| Naord-Hollendj \| Utrech \| Zielandj \| Zuud-Hollendj

[1] Hubert de Vries, Wapens in de Nederlanden. De ontwikkeling van de heraldische symbolen van Nederland, België, hun provincies en Luxemburg, Amsterdam, Uitgeverij Jan Mets, 1995: pp. 162-8.

[1]