Hael

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Haels. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Hael (Heel) Gewaeze gemeinte in Nederlandj
Gevörmp	1800; 1991
Opgehaeve	2007
Opgegange in	Maasgoew
Provincie	Nederlands Limburg
Hoofplaats	Hael
Opperflaakde (bie opluffing)	25,36 km²
– daovan water:	6,00 km²
Inwoeners (kort veur opluffing)	8.302 (1-8-2006)
– deechde:	433,5/km²
Lies van börgemeisters

Hael (Heel in 't Nederlands) is 'n dörp in de Nederlands-Limburgse gemeindje Maasgouw.

Tot 1 jannewarie 2007 waas Hael 'n zelfstenjige gemeindje woeë de plaatse Bieëgdje (Beegden), Hael, Oeazje (Osen), Panhael (Panheel), Pol en Wèssem (Wessem) biej hueërdje (allein Bieëgdje, Hael, Panhael en Wèssem waerdje es "kern" bezeen). De gemeindje haaj 'n oppervlak van 25,36 km² en 8.299 inwoëners (1 augustus 2006).

Op 1 jannewarie 2007 is de gemeindje Hael mèt Brach en Toear samegevoegdj tot de noew gemeindje Maasgouw. Dees herindeiling waas neet onómsjtreje. De regering haaj ieërder anger planne veur de herindeiling (Hael zoeëj same mèt Toear biej Leudal mótte gaon hueëre) en ein deil van de bevolking verzat zich hiej tieënge. Van massaal protest waas echter noeëts sjprake.

Väör de kern Hael zeen d'r in de meer recente gesjiedenis twieë belangrieke óntwikkelinge te óngersjeije: de kóms van Sint Joseph en later Sint Anna in de 19e ieëuw. Dees insjtèllinge väör minse mèt ein versjtandelike beperking zeen altied eine groeëte werkgaever gewaesj en de geboewe zeen gezichsbepaolendj väör 't dörp. Daonaeve verangerdje de óntgrindinge 't aangezich en 't karakter van Hael (en Pol en Panhael). 't Jaorelang weggrave van grindj verangerdje 't dörp van ein agrarische gemeinsjap in ein forenzedörp (auch dankzij de gunstige ligking t.ö.v. de A2 en de Napoleonsbaan).

Tot 1818 gaof 't 'n klein gemeindje Hael, die toen same mit Pol en Panhael tot de get groeëter gemeindje Hael en Panhael fuseerde. De nuuj fusiegemeinte Hael óntsjtóng in 1991 oet Hael en Panhael, Bieëgdje en Wèssem.

Waope

De aoj gemeindje Hael en Panhael (zeen daoveur e plaetse) droog e sjpraekendj waope mit dao-op de kop van de H. Helena. Dit waope waas in 1819 oetgereiktj, formeel aan de 'gemeindje Hael', die aevel al e jaor neet meer besjtóng. Dit waope haaj wiejer geinen historische basis, en bie 't aanvraoge van e nuuj waope besjloot me dit rech te zètte. Zoeë kreeg de fusiegemeindje Hael op 13 december 1991 van d'n Hoeëge Raod van Adel 't volgendj waope toegekindj:

Doorsjneje: I. in lazuur (blauw) 't borsbeeldj van d'n H. Lambertus in zilver (wit), de mieter en 't rationaal gebaordj van goud (geel); II. in goud drie häöres van kael (roeëd), gezatj 2 en 1. 't Sjildj gedèktj mit 'n gouwje kroeën van drie blajer en twieë parele.

Lambertus (in 't waope van 1819 de sjildjhaojer) is de petroeënheilige van 't gelieknamig patrimonium in Luuk, bezitter van de hieërlikheid Hael. De drie häöres zeen 't waope van 't graofsjap Häör, det in väöl Midde-Limbörgse waopes trökkump.

Bekinde (veurmalige) inwoners

• Hugo Luijten (1969), sjriever en historicus.
• Jacques Schreurs (1893), sjriever en pater.

Extern links

• Website gemeinte Maasgouw
• Carnavalsleesjes oet Hael
• Över 't Haels dör Hugo Luijten