Alagoas

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Alagoas Sjtaot van Brazilië
Code	AL
Regio	Noordoos
Hoofsjtad	Maceió
Gouvernäör	Renan Filho
Aantal gemeintes	102 (lies)
Opperflaakde	27.768 km²
Inwoeners – Deechde:	3.165.472 (2012) 110/km²
Tiedzaone	UTC -3

Alagoas is ein vaan de 26 staote vaan Brazilië. De staot ligk aon de kös, in de macroregio Noordoos, en is in väöl opziechte zier typisch veur dit deil vaan 't land. Heer grens (mèt de klok mèt, beginnend in 't noorde) aon Pernambuco, d'n Atlantischen Oceaon, Sergipe en (veur e klei deil) Bahia. Alagoas is nao Sergipe de kleinste staot vaan 't land.

Fysische geografie

Mèt zien ing 28.000 km² is Alagoas 'ne nao verhaajding zier kleine staot; neve Sergipe en 't Federaol Distrik is 't es instegste Braziliaanse bestuurseinheid kleiner es Nederland of 't Belsj. Veur zienen umvaank is de staot nog vrij divers. Aon de kös hiers e tropisch klimaot. Me vint hei väöl vaan de lagunes (Portugees: lagoas) boe de staot ziene naom aon daank. De oersprunkeleke plantegreuj is hei Atlantisch bos; door de iewelang historie vaan landbouw is dat allaank verdwene. 't Binneland is vrij druug en besteit oet caatinga, steppe-echtege vegetatie typisch veur dit deil vaan 't land.

Veural door zien klein aofmetinge en ligking aon zie ligk de staot rillatief lieg: 86% vaan 't groondgebeed ligk minder es 300 meter bove de ziespiegel, 61% zelfs oonder de 200 meter. Mer 1% vaan 't land ligk hoeger es 600 meter. Toch is 't gebeed wel heuvelechteg; de ierste heuvelkes beginne dèks al kort achter 't strand.

Diverse klein revierkes doorstruime de staot. De insegste groete revier is de Rio São Francisco aon de grens mèt Sergipe.

Politiek

Alagoas, geinen al te bevolkingsrieke staot, sjik drei senatore en nege aofgeveerdegde nao 't nationaol parlemint. 't Staotsparlemint besteit oet 27 lui. Gouverneur is anno 2018 Renan Filho vaan de middepartij MDB.

Alagoas is verdeild in 102 gemeintes, die gegróppeerd zien in 11 microregio's en 2 mesoregio's.

Bevolking

Alagoas heet naoventrint 3,4 mieljoen inwoeners en is daomèt de zèstiende staot vaan Brazilië.

Etnische gróppe

De mierderheid vaan de bevolking besteit oet pardos: lui vaan gemink Europees, Afrikaans en dèks ouch inheims blood. Volgens de lèste volkstèlling hoort 66,18% vaan de inwoeners tot dees gróp. 30,39% neumde ziech blaank, 3,02% zwart en 0,35% Aziatisch. Inheimse volker zien numeriek neet belaankriek.

Volgens e DNA-oonderzeuk oet 2013 höbbe de Alagoanos veur 53,7% Europese, veur 26,6% Afrikaanse en veur 18,7% inheimse wortele.

Taol

In Alagoas sprik me 't noordoostelek dialek vaan 't Portugees. Dit dialek versjèlt op cruciaol punte vaan 't Braziliaans Portugees wie me dat in media huurt, umtot dees taolnorm veural op de zuieleke dialekte berös en 't noorde vaan Brazilië 'n gans aander vestegingshistorie heet. Zoe oontbrik de palatalisatie vaan /t/ en /d/. /s/ en /z/ weure zjus wel weer gepalataliseerd, meh allein veur de dentaole /t/, /d/ en /n/. /s/ en /z/ op 't ind weure gereduceerd tot /h/.

Oondanks zien lang historie vaan Europese kolonisatie weurt in Alagoas nog zeker ein inheimse taol gesproke. 't Iatê had in 1999 nog zoe'n 3.000 sprekers (meh weurt minder doorgegeve aon de jóng generatie). Vief aander taole zien recint oetgestorve en höbbe woersjijnelek nog twiedetaolsprekers die de taol later höbbe opgepik.

Economie

Alagoas had in 2010 'n Minseleke Oontwikkelingsindex vaan 0,631 - de liegste vaan 't land. Wie groete deile vaan 't noorde heet Alagoas gein groete industriesector en 'ne nog kleinere deenstesector. De economie berös nog zjus wie in de koloniaolen tied gooddeils op de bouw vaan sókkerreet, wat ouch 't insegs exportproduk vaan belaank is. D'n export geit veural nao Rusland. Diverse aander produkte weure veur binnelandse consumptie verbouwd, boe-oonder ananas, touwbak, boene, maniok, ries, katoen en maïs. De secundaire sector besteit veural oet sókkerverwèrkende industrie; in d'n tertiaire sector is veural 't toerisme vaan belaank.

Historie

Geziech op de koloniaol stad Penedo.

D'n iersten Europeaon dee Alagoas aondeeg waor Americo Vespucci in 1501. In 1545, is Duarte Coelho dinkelek de Rio São Francisco opgevare. Later, in 1570, stiechde heer de stad Porto Calvo. Coelho waor hier vaan Pernambuco; 't huieg Alagoas hoort bekaans de ganse koloniaolen tied bij dit kapteinsjap. Begin zeventienden iew greujde de teelt vaan sókkerreet hei sterk. Vaan 1630 tot 1646 waor Alagoas deil vaan Nederlands-Brazilië. In de zeventienden iew bleujde ouch de quilombo (dörp in 't binneland vaan gevlöchde slave) Palmares, dee pas tegen 't ind vaan d'n iew woort oonderdrök.

In d'n achtienden iew kraog Alagoas e zelfstendeger karakter: in 1710 woort 't 'nen apaarte comarca binne Pernambuco. Pas in 1817 kaom 't gans op ziechzelf te stoon. De staot woort geneump nao zien hoofstad. In 1839 naom de opkoumende havestad Maceió d'n titel hoofstad euver. Wie väöl aander noordeleke staote woort de plantage-economie hel geraak wie 't land in 1888 de slavernij aofsjafde. 't Is ouch neet gans touwvalleg tot d'n ierste president vaan 't land, Deodoro da Fonseca, oet Alagoas kaom: deze maarsjalk zat keizer Peter II ouch oet vraak heiveur aof. Nao häöm is de stad Marechal Deodoro ('t veurmaoleg Alagoas) geneump.

Bronne

Dit artikel is gooddeils gebaseerd op, meh neet vertaold oet, 't corresponderend Ingelstaoleg en Portugeestaoleg artikel.

Externe link

• Officieel site