Tenreks

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

De tenreks (Letien: Tenrecidae) vörmen 'n femielje van zougdere die me kan vinjen op Madagaskar en deiler van 't Afrikaans kóntinent. Tenreks zeen hieël divers; es e gevolg van convergente evolutie lieke sómmige saorten op eechele, anger op spitsmuus, anger op opossums of muus en zelfs op otters. Ze kómme veur in 't water, in buim, op 't landj en inne gróndj. Sómmige vanne saorte, worónger de groeaten eecheltenrek, kómme veur inne druueg loufbös op Madagaskar.

Tenreks zeen klein zougdere mit 'n wusselendje liefsvorm. De klènste saorte zeen zoea groeat wie spitsmuus, mit 'n lingdje van zoeaget 4,5 cm en e gewich van koum 5 g, dewiel de grótste, de gewuuenen tenrek, 25 cm toet 39 cm is en mieër es 1 kg kan waoge. Tródsdet ze spitsmuus, eechelen of otters kónne gelieke, zeen ze neet nej-verwantj aan dees gruup; ze zeen 't nejts-verwantj mit góldmöl en elefantsjaermuus.

Óngebrukelik ónger moderkookbieëster is det d'n anus enne urogenitaal buze van tenreks 'n gedeildje äöpening (cloaca) höbbe. Ze höbben 'n lieëg liefstemperatuur wodoor ze gein scrotum nuuedig höbbe veur 't sperma keul te haje, wie de meiste anger zougdere.

Alle saorte lieke t'n mèndestes deils omnivoor te zeen, mer óngewerveldje vörme meistes 't grótste deil van häör voorbrón. De meiste saorte zeen nechtelik-aktief en höbben e slech óntwikkeldj zich. De anger zintuug zeen waal good-óntwikkeldj en ze höbben in 't biezunjert hieël gevuuelige snorhaore.

Taxonomie

Riek: Animalia (dere)
- Stam: Chordata (chordabieëster)
  - Klas: Mammalia (zougdere)
    - Klaad: Eutheria (echte bieëster)
      - Infraklas: Placentalia (moderkookbieëster)
        Magnorde: Afrotheria
        Superorde: Afroinsectiphilia
        Orde: Afrosoricida (tenrekechtige)
        Femielje: Tenrecidae (tenreks)

Indeiling

De tenreks waere wiejer es volg ingedeildj:

Femielje: Tenrecidae (tenreks)
- Óngerfemielje: Geogalinae
  - Geslech: Geogale
    - Groeatoeartenrek (Geogale aurita)
- Óngerfemielje: Oryzorictinae
  - Geslech: Limnogale
    - Ottertenrek (Limnogale mergulus)
  - Geslech: Microgale
    - Bergsjaermoestenrek (Microgale monticola)
    - Bleikvootsjaermoestenrek (Microgale fotsifotsy)
    - Boumsjaermoestenrek (Microgale dryas)
    - Cowansjaermoestenrek (Microgale cowani)
    - Dobsonsjaermoestenrek (Microgale dobsoni)
    - Drouhardsjaermoestenrek (Microgale drouhardi)
    - Dwergsjaermoestenrek (Microgale parvula)
    - Geringste sjaermoestenrek of minste sjaermoestenrek (Microgale pusilla)
    - Grandidiersjaermoestenrek (Microgale grandidieri)
    - Groeate lankstertsjaermoestenrek (Microgale principula)
    - Jenkinsjaermoestenrek (Microgale jenkinsae)
    - Kleine lankstertsjaermoestenrek (Microgale longicaudata)
    - Kórtstertsjaermoestenrek (Microgale brevicaudata)
    - † Macpheesjaermoestenrek (Microgale macpheei)
    - Majorlankstertsjaermoestenrek (Microgale majori)
    - Naaksnaassjaermoestenrek (Microgale gymnorhyncha)
    - Naordelike sjaermoestenrek (Microgale jobihely)
    - Nasolosjaermoestenrek (Microgale nasoloi)
    - Ranke sjaermoestenrek of fiene sjaermoestenrek (Microgale gracilis)
    - Sjaermoestandjsjaermoestenrek (Microgale soricoides)
    - Taivasjaermoestenrek (Microgale taiva)
    - Talazacsjaermoestenrek (Microgale talazaci)
    - Thomassjaermoestenrek (Microgale thomasi)
  - Geslech: Riestenreks (Oryzorictes)
    - Molriestenrek (Oryzorictes hova)
    - Veervingerige riestenrek (Oryzorictes tetradactylus)
- Óngerfemielje: Ottersjaermuus (Potamogalinae)
  - Geslech: Micropotamogale
    - Dwergottersjaermoes of nimba-ottersjaermoes (Micropotamogale lamottei)
    - Ruwenzoriottersjaermoes (Micropotamogale ruwenzorii)
  - Geslech: Potamogale
    - Groeaten ottersjaermoes (Potamogale velox)
- Óngerfemielje: Echte tenreks (Tenrecinae)
  - Geslech: Echinops
    - Kleinen eecheltenrek (Echinops telfairi)
  - Geslech: Hemicentetes
    - Bergstreeptenrek of zwartkoptenrek (Hemicentetes nigriceps)
    - Daalstreeptenrek (Hemicentetes semispinosus)
  - Geslech: Setifer
    - Groeaten eecheltenrek (Setifer setosus)
  - Geslech: Tenrec
    - Gewuuenen tenrek (Tenrec ecaudatus)