Sacrament

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

'n Sacrament ies eder van de zeve wiejinge, die besjouwd were es oetwendig teikes, door Christus ingesjtèld en woadoor biezóndere genades were aangegeve en mètgedeild.

Zuug ouch: eed.

In de Katholieke kèrk

'n Sacrament ies 'n plechtige, gewiejde handeling in de Katholieke kèrk. Zie kènt 7 sacramente. 't Woord sacramentum, dat geloufsgeheim beteikent, sjtamp oet 't Latien. Sacraal (Latien) beteikent heilig of gewiejd. In de Katholieke kèrk weurt 'n sacrament gezeen es 'n directe handeling van Jezus Christus. De (symbolische) handeling geit truuk nao 't woord en 't laeve van Jezus. Sacramente zint door Christus zelf ingesjtèld um in de liturgie toegedeend te weure. 't Twiède Vaticaans concilie formuleert dat sacramente tot doel höbbe de heiliging van de miensj en de opboew van 't lichaam van Christus.

Door de wiejing van 't sacrament weurt me opgenómme in 't sacramenteel laeve van de Kèrk. 't Óntvange van 'n sacrament ies zoawaal 'n rech es 'n pliech van de geluivige. De heilzaam wèrking ies waal afhankelik van de sjtaot woa-in zoane geluivige op dat moment verkièrd. Oetsjleting van 'n sacrament gebeurt allein in geval van excommunicatie, publieke zung (in bepaalde gevalle) en ketterie. Ouch neet-Katholieke maoge sacramente toegedeend kriege.

Soorte sacramente

Dao zint 7 sacramente in de Katholieke kèrk:

de Eucharistie (Heilige Mès ouch waal 't sacrament geneump) of de Communie (sacrament van 't altaor)
de duip
't vormsel
de biech
bedeend weure of ziekezegening of 't heilig oliesel
de wiejing tot diake, preester of biesjop
trouwe veur de kèrk (huwelik)

De Duip, de H. Mès en 't Vormsel vörme same de sacramente van de christelijke initiatie. Duipsel, vormsel en preesterwiejing maoge mer eine kièr in 'n laeve weure ontvange, zie laote 'n ièwigdoerend merkteike in de zièl achter.

Bedeend weurt 'n sjtervende door 't ontvange van 't heilig oliesel, de ziekezegening, gecombineerd mèt de lètste communie ('t viaticum) . Sóms weurt ouch de lètste biech es 't lètste sacrament gezeen en geneump.

Sacramentalia zint sacramente, die door de Kèrk zint ingesjtèld.

Oetveurder

Allein de biesjop en de preester, in de Latiense kèrk ouch de diake, maoge 'n sacrament toedene. In geval van noad maog en moet ederein duipe.

De Heilige Mès, de biech en 'ne sjtervende bedéne gebeurt allein door 'ne preester.

De preesterwiejing deit allein de biesjop. Hae geuf 't preestersjap door.
De biesjopswiejing weurt gedoon door eine biesjop of door drie biesjoppe. Ouch 't vormsel weurt toegedeend door de biesjop. Sóms weurt 't door 'ne aangeweze plaatsvervangende preester gedoon.

Bie 't trouwe weurt 't sacrament door de twiè partners aanein gegeve.
't Sacramantarium ies 'n book mèt de tekste veur de viering van de Eucharistie en veur de toedening van de ander sacramente.

Protestantse kèrk

In de Protestantse kèrk ies 'n sacrament de oetbeelding van 't woord van God in symbole. Zie kènt twiè sacramente: de Duip en 't aovendmaol

Sacramentsdaag

Sacramentsdaag vèlt op dónderdig veur de Pinkstere en ies 'n hoagfiès binne de Katholieke kèrk. Op deze daag weurt de insjtèlling van de Heilige Eucharistie herdach. Op väöl plaatse trèk dan de sacramentsprocessie door de sjtraote.

Sacramentsaltaor

'n Sacramentsaltaor ies 't altaor woa-op 'n tabernakel sjteit. Veur 't Twiède Vaticaans concilie sjtóng 't meistal op 't hoofaltaor, tegewoordig meistal op ein van de zie-altaore.

Sacramantstore

'ne Sacramentstore ies 'n vriesjtaond boewwerk of teurentsje woa-in de geconsacreerde hostie bewaard weurt. Sóms ies 't ouch 'n nis in de moer. Meistal bevingk ziech de hostie in 'n ciborie, die in 't tabernakel sjteit.

Kuns

Sacramente weure in de kuns sóms, symbolisch, oetgebeeld door 'ne regebaog.
De kleur wiet wies dan nao 't duipsel; geel nao 't vormsel. Greun ies de kleur van de Mès, blauw van 't huwelik, paars van de wiejing. De kleure road en zjwart wieze respectievelik nao boete (biech) en ziekezegening. De eucharistie weurt ouch verbeeld door 'ne pelikaan of door 'n broadmangel. 't Vormsel weurt oetgebeeld door 'n doef.