Ranzel

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Ranzels. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Dörpsgezich

Ranzel (Ransdaal in 't Nederlands) is 'n klein dörp, gelaege in 'n dal, in de gemeinte Voelender in Limburg mit ongevaer doezend inwuuënesj. Ranzel huurde tot 1940 tot de gemeintes Sjin op Geul en Valkeberg en tot 1981 gedeiltelik bie de gemeintes Klumme (Klimmen) en Wielder (Wijlre).
Léon Pluymaekers, 'ne Valkebergse sjrieëver, sjreëf in 1982 't book "Ransdaal, drie heren een gemeenschap".
D'r Luuëbesj (Lubosch) mèt ca 20 inwuuënesj en Termoorsj mèt 'n 30 inwuuënesj zint buurtsjappe.

Gesjiedenis

• In 1978 woort 'ne voesbiel, oet de Midde-sjteintied, gevónge op 'ne veldwaeg achter de Sint Gieëlessjtraot.
• Rónd 1950 waore d'r Romeinse vóndste Op de Häöf. 't Bleek 'n dubbelgraaf van vrouw mèt kind oet de 2e ieëw. Inhoud: 2 urne, 8 aarde kumpkes, 'n seersjpang, 'ne munt en 'n sjtök metale mets.
• De naam Kamp(sjtraot) zou wieze nao hieël vreug bewoning en men zaet dat de Ransdalersjtraot op 't trajek van de Via Belgica, (de groeëte Romeinse waeg) van Boulogne-sur-Mer, Tóngere, Mestreech, Walem, nao Heërle, Rimburg, Kölle geleëge zou höbbe.

Bezeenswaerdig

Kèrk in kundersjtein

In 1932 woeërt doer de inwuuënesj gezamelik 'n kirk geboewd in krawbergersjtein. Petroeënheilige is de heilige Theresia. De architect waor Frits Peutz. De sjtiel is 'n combinatie van neogotiek en modern. De taore is ón-Limburgs, mèt 'n zaaldaak. Nao de 2e waereldoerlog woert op de plaats van 'n laok ten gevolge van 'ne granaatinsjlaag 'n kapel aageboewd in dezelfde sjtiel es de kirk. Binne in 't geboew sjtunt 4 eikehoute beelde van de beeldhouwer Jean Weerts oet Mestreech, gebaore in Krawbich. Ze sjtèlle 2 kieër Maria, sint Joep (Jozef) en Sinteberb (Barbara) vuuër.

In Ranzel lik 'n aantal boerehäöf in lintbeboewing langs de Ransdalersjtraot. Vief gevel- en waegkruzer sere dit dörp.
Vlak bie Ranzel sjeit de sjtasie van Klumme - Ranzel.

Dialek

't Dialek van Ranzel liekt hieël väöl op dat van Klumme. Dit kump ouch umdat vreuger de sjoeël in Klumme loog. Ranzel hat noe ouch al jaore ein eige sjoeël woadurch de invlood va Klumme in 't dialek aan 't verdwiene is. Harie Eussen sjreëf 'ne klank- en vormlieër van 't Ranzels en maakde 'n lies van werkwuurd in 't Ranzels dialek. Eussen beweert dat 't dialek euverein kump mèt dat van Klumme. De gehuchte Gerieësjbrich, Geweustrao höbbe get ander oetsjpraok van bepaalde wuurd en 't versjil mèt 't Sjins en 't Wieldersj is vrie groeët. 't Versjil mèt 't Valkebergs is bès opvallend. Klumme lik op de grens van 't versjiensel r-sjoew. Versjillende dialekte ten oeëste van Valkeberg laote de r in bepaalde gevalle wegvalle, vuural veur 'n t, d of s aan 't woerdeind: paoët= poort, wuuëd= woorden; zjwat= zwart. 't Ranzels haet väöl Heeërlese kènmèrke meh gebruuk die r waal nog.

Tradities in Ranzel

't Voetbalveld

Sjötterie van Klumme bie de processie

In 1996 is 't weiefieës opgerich durch Carnavalsvereiniging de Wuif. 't Weiefieës is ontsjtange umdat d'r al ein aantal jaore gein kermisattractie waor veur de kinger op kèrmiszondig. Op 't weiefieës zunt väöl sjpelle veur kinger te vinge, zoeë es 'n carrousel, sjpringkusse, miniboerderie, paerd rieje en blik goje. De volwassene kinne get aete en drinke, terwiel ei orkest aan t sjpieële is. Sins 2009 is d'r ouch al get op de veuraovend te doon. De Janse Bagge Band is dan ein van de gaste. Veurdat 't weiefieës op zondig begint is d'r ieësj ein processie gewaes, wo jonk en oud aan mit deit.

Ranzel is mit carnaval zeer actief. Ranzel haet neet allein de carnavalsverein de Wuif, mer daonaeve pakke zich ouch väöl luj in Ranzel bie-ein om wages te boewe. Dees laote ze zeen in de optocht op carnavalszondig. Groepe die in Ranzel bienao ummer waal mit doon zunt de Hoddeleare, de Braggeleare, de Breuzelaere, de Loetsjers, de Sjoemelaere, CV De Harry's en de cv de Oellies.

Ranzel haet ouch eine tied lank 't Ranzelfestival gehad. Dit waort altied in 't derde weekend van september gehouwte. D'r zunt väöl bekinde artieste komme sjpieële, zoeë es Rowwen Hèze, Schintaler, de Kast, Rene Froger, Golden Earring en Boney M.. 't Ranzelfestival haet sins 2005 neet mieë plaatsjgevonge, meh in 2010 is 't wir dao.

Eder jaor wuurt d'r ouch eine kersjconcert gehouwte bie café Oud Ranzel of in de kirk. Dit vingt meestal plaatsj op derde advent. Väöl vereiniginge van Ranzel komme eine aovend bie ein. 't Zangkoeër (en of 'n sopraan) zingt dan keesjleedjes, de fanfaar of 't jeugdorkest treejt op, de jeugdverein deit ein keesjsjtöksjke en 't RAT laest ein keesjverhaol veur, of veurt 'n klein toneelsjtöksjke op.

't RAT (Ranzels Amateur Toneel) haet ouch ein vaste traditie. Elk jaor treedt dis verein op in 't weekend van halfvaste. 't Weekend daonao sjpieëlt de verein ouch nog twieë kier in Klumme. 't RAT sjpielt ummer ein klucht.

Veer kier per jaor kumpt de dörpsgezèt "d'r Sjpeegel" oet. Alle luuj van Ranzel waere dan op de hoeëgde gebrach van de letste nuujtjes i Ranzel.

Dörpsvereiniginge

• Fanfare Les Amis Réunis oet 1887 (Fanfare Ransdaal)
• Carnavalsvereiniging De Wuif oet 1970 (CV de Wuif)
  • Carnavalsvereininge: de Hoddelaere; de Breuzelaere; de Sjoemelaere, de Bragkelaere; de Oellies en de Sjravelaere.
• R.A.T. (Ransdaals Amateur Toneel) oet 1963. Daoveur 't Roomsch Toneel (1928)
• Jeugdvereiniging Ranzel oet 1970
• Zangkoar Mélange oet 1992
• Zij Actief oet 1934 (veurhaer waor dit de vrouwebond en daoveur de boerinnebond)
• Zangkoar St. Caecilia oet 1932
• Voetbalclub SCKR oet 1945 (https://web.archive.org/web/20090224021847/http://www.sckr.nl/)
• Dartclub Oud Ranzel oet 2007
• Biljartclub

Persone

De dichtersj-sjrieëvesj Harie Eussen en Sjang Eussen, die allebei in 't plaatselek dialek sjreëve, kómme hie vandaan.

Sjtraote in Ranzel

• Dorpsplein
• Dr. Huntjesstraat
• Drie Herenweg
• Esperantoplein
• Gerbergastraat
• Hubert Houbenstraat
• Kampstraat
• Korteweg
• Leo Dohmenstraat
• Pastoor Laevenstraat
• Ransdalerstraat
• Ranzearstraat
• Rootveldstraat
• Spaanshof
• Spoorstraat
• Staatsland
• St. Gillisstraat