Nils-Aslak Valkeapää
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Nils-Alsak Valkeapää, 23 maart 1943 Enontekiö in Finlaand - 26 november 2001 Espoo bie Helsinki, waor 'ne Saami musikaant, dichter, sjriever en acteur. E besjowde zichèèges es 'ne joik-interpreet.
Valkeapää greujde op in 'n rendier- herdersfamilie en volgde 'n opleiding väör oonderwiezer. E wonde in Finlaand en Noorwege en waor bie laeve 'ne internationaal bekaande Samische perzuuënlekhèèd. Ooch al verworf Mari Boine gelieke en zelfs nog groeëter bekaandhèèd.
E kieëm vör 't örsj in 't aoëpenbaar in 1970-1971 mèt 'n in 't Noors gesjraeve polletiek pamflet Hilsen fra Sameland of Groete oet 't laand van de Saami. Get d'r nao waoërt-e d'r örsjte secretaris van The World Council of Indigenous Peoples. E waor 'n groeëte inspiratie väör keunstenaers waeltwied.
E brach väöral besjtaonde joiks en aoëpende in 1994 de Olympische Weentersjpele in Lillehammer in Noorwege mèt 'ne oeraowe joik.
De joiks in d'r sjpäölfilm Pathfinder (1988) van d'r Noorse regisseur Nils Gaup zeunt gemakd en gezonge dör Nils-Aslak Valkeapää. 't Is d'r örsjte film dae in 't Samisch opgenaome is en e vertèld 'n aod Saami-verhaol. Valkeapää sjpäölde in dae film de rol va Sïïda-Isit. De joiks drage, naeve 't indrukwekkende laandsjap, bie an d'r mystieke sfeer van d'r film dae noe ooch op DVD te verkriege is. D'r film is in 1988 genomineerd väör 'ne Oscar es Best Foreign Language Film (Norway).
Valkeapää sjreef in 't Samisch. Z'n waerk waoert vertaald in 't Fins. e Sjreef o.m. 8 dichbundels en ene is in 't Engelsj vertaald My Sun, My Father. In 1996 raakde Valeapää betrokke bie 'n auto-oongeval. An de gevolge daovan sjtorf-e in 2001.