Montserrat

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Montserrat
Gebeedsdeil van	Vereineg Keuninkriek
Basisgegaevens
Officieel taal	Ingels
Hoofsjtad	Plymouth (officieel); Brades (officieus)
Sjtaotsvörm	euverzies departemint
Sjtaotshoof	Elizabeth II
gouvernäör	Adrian Davis
premier	Reuben Meade
[[{{{titelhoofregering2}}}]]	{{{naamhoofregering2}}}
Opperflaakde – % water	102 km² --%
Inwoeners – Deechde:	5164 50,6/km²
Biekómmende gegaeves
Munteinheid	Oos-Caribischen dollar (XCD)
Tiedzaone	UTC -4
Nationale fiesdaag	2e zaoterdag in juni
Vouksleed	God save the King
Web | Code | Tel.	.ms | MSR | +1-664

Montserrat is 'n eiland in 't Caribisch gebeed, deil vaan de Bovewindse Eilen en de Klein Antille. 't Eiland is sinds de zeventienden iew Ingels daan wel Brits bezit. 'n Völkaonoetbarsting in 1995, die tot op d'n daag vaan vaandaog op e lieg niveau doorgeit, heet e groet deil vaan 't klein eiland oonbewoenbaar gemaak.

Veurmaolege indeiling

Montserrat is vaanajds - en officieel noe nog - ingedeild in drei parishes (gemeintes/parochies): Saint Anthony (zuie), Saint Georges (ooste) en Saint Peter (noorde). Alle dörper en naobersjappe vaan de ierste twie zien door de völkaonoetbarsting oonbewoenbaar geraak, zoetot noe allein Saint Peter bewoend is. Vreuger waor Saint Anthony de belaankriekste gemeinte vaan 't eiland; dao laog oonder mie de hoofstad Plymouth. De nui, veurluipege hoofplaots is Brades; boete dit dörp is me bezeg vaan 'n nui, permaninte hoofstad op te zètte. Euver de naom weurt nog gediscuteerd.

Fysische geografie

Topografische kaart vaan Montserrat.

't Eiland ligk tösse Nevis (Saint Kitts en Nevis, te noordweste), Antigua (Antigua en Barbuda, te noordooste) en Guadeloupe (te zuidooste). 't Kortbijste eiland evels is 't oonbewoend eilendsje Redonda, wat twinteg kilometer nao 't noordweste ligk (op de weeg nao Nevis dus) en bij Antigua en Barbuda huurt. Montserrat is klein, ouch vergeleke mèt de aander Klein Antille; mèt good 100 km² is 't oongeveer zoe groet wie de gemeinte Ech-Zöstere. 't Eiland is bergechteg, veural door zienen actieve völkaon Soufrière Hills, dee gans 't zuielek deil beheers. Deze berg heet versjèllende pieke, boevaan Chanses Peak mèt 914 meter d'n hoegste is. Katy Hill en Silver Hill in 't noorde zien e stök minder hoeg. Aon de kös, zeker de ooskös, zien versjèllende cala's (bejje) oetgeslepe, boe-in zandstrande ligke.

Levende natuur

Op Montserrat koume 117 soorte veugel veur, boevaan 'rs 34 zeldzaom of daolgas zien, en ein endemisch: de kritiek bedreigde Montserratwielewaal (Icterus oberi). Ouch kint 't eiland ach soorte vleermuis, veer soorte kwakkers en padde, ein landsjèldpad (de kolebrandersjèldpad, Chelonoidis carbonaria), ach herdisse en twie slange. Twie herdisse zien endemisch: de Plymouthanolis (Anolis lividus) en de Diploglossus montisserrati. 't Sprik veur ziech tot de oetbarsting vaan Soufrière Hills de endemische soorte in hun wijer bestoon bedreig.

Cultuur en demografie

Veur de oetbarsting had Montserrat zoe'n 13.000 inwoeners. 't Natuurgeweld joog 8.000 lui op de vlöch; wienege vaan hun zien nao 't eiland trökgekoume. Allewijl ligk 't aontal inwoeners tege de 6.000.

Etnische verdeiling

De bevolking heet 'n vrij sumpel creoolse samestèlling. De blaanke component is zoewel vaan Britse es Ierse aofkoms, wat ziech oet de historie vaan 't eiland liet verklaore.

Taol

De officieel taol is 't Ingels; 't groetste deil vaan de bevolking sprik Montserrat-Creoolingels. Dit dialek versjèlt neet al te väöl vaan de taole die me op de Ingelstaolege naobereilen huurt; me kin 't zien es deil vaan ein Bovewinds Creoolingels.

Religie

De ierste Europese koloniste vaan 't eiland waore roems-katheliek. Versjèllende aander christeleke genoetsjappe zien op 't eiland vertrooje, zoewie 't anglicanisme, 't methodisme, de pinkstergemeintes en de zevendendaagsadventiste.

Historie

Oetbarsting vaan Soufrière Hills in 1997. 't Al gooddeils verweus Plymouth op de veurgroond.

Wie aander eilen in de umgeving woort Montserrat achterein gekoloniseerd door de Arowakke en de Caribe, die dao leefde wie in 1493 Columbus 't oontdèkde. Heer neumde 't eiland Santa Maria de Montserrat, nao e kloester mèt dee naom in de buurt vaan Barcelona. In 1632 kaom Britse kolonisatie op gaank, door 'n gróp kathelieke vaan Ierse aofkoms die 't anti-katheliek geweld op Nevis oontvlöchde. Slaove woorte al gaw ingeveurd, wat vaan Montserrat 'n plantage-economie maakde boe sókker, rum, pijlwort en katoen woort verbouwd en geproduceerd. Op 17 miert 1768 kaome de slaove in opstand, welken opstand woort neergeslaoge. Nao de aofsjaffing vaan de slaovernij in 1834 raakde de economie vaan 't eiland in verval, tot ziech de euverheid demèt góng meuje. Vaanaof 1871 waor Montserrat 'n kroenkolonie (teveur waor 't ummer particulier bezit gewees). Tösse 1958 en 1962 maakde 't eiland es provincie deil oet vaan de Wes-Indische Federatie, die evels al gaw oetereinveel. Sinds 1962 is de huiege politieke situatie oongeveer dezelfde gebleve.

Oetbarsting Soufrière Hills

Naotot 't eiland in 1989 al hel waor geraak door orkaon Hugo, dee mie es 90% vaan de hoezer versjendeleerde, kaom in juli 1995 d'n helste slaag, wie de völkaon Soufrière Hills, slaopend sinds de zeventienden iew, pyroclastische struim begós oet te stoete. De oetbarsting waor neet zoe drastisch wie de Montagne Pelée op Martinique (1902), zoetot de lui noe wel d'n tied hadde te vlöchte. De jaore dao-op hele oetbarstinge aon; bezunder hel waor die vaan 25 juni 1997, dee 19 verrasde lui doedmaakde. Nao 1999 naom de activiteit aof - aoventouw kaom nog get völkaonas umhoeg - meh in november 2009 kaom ze weer eve op, mèt de instorting vaan de lavakoepel op 11 fibberwarie 2010 es huugdepunt. Sindsdeen is de völkaon vrij rösteg. Toch blijf 't gertroffe gebeed um de völkaon verboje veur bezeukers. Planne veur de haaf in puimstein bedolve dörper oet te grave zien neet reëel.

Bronne

Dit artikel is gooddeils gebaseerd op, meh neet vertaold oet, 't corresponderend Ingelstaoleg artikel, en wel in dees versie; wijer koume ouch bittekes informatie vaan en:Geography of Montserrat, en:List of birds of Montserrat, en:List of mammals of Montserrat en en:List of amphibians and reptiles of Montserrat.