Lies vaan sjibbolette
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
E sjibbolet is e woord of get soortgelieks wat 'n eigenaardegheid vaan 'n taol kinmerk en de competentie (en achtergroond) vaan sprekers tes. Bij oetbreiding geit 't ouch um karakteristieke zinnekes boemèt aander taole weure bespot. Neet in 't minste doen sprekers vaan versjèllende dialekte oonderein dat. Heioonder stoon versjèllende sjibbolette, opgesomp nao taol.
| Stad/gebeed | Sjibbolet | Functie/verklaoring |
| Limbörgs | ||
|---|---|---|
| Bung | In Bung loupe de hung mit de kung euver de grung. | Gutturalisering in 't Heuvelland. |
| Mestreech | Mestreech is neet breid meh laank. | Laank trèkke vaan oersprunkelek korte klinkers in 't Mestreechs. Leedsje vaan Beppie Kraft. |
| Mestreech | Mos de de bon de bij? | In 't Laank Mestreechs, e Mestreechs sociolek, weure de d en b op, veur Limbörgse begrippe, mèrkweerdeg oetgesproke. De d weurt bekans wie 'n ds oetgesproke (zjus wie de t wie ts) en achter de b (en euvereges ouch de p) kump e soert klaank dee 't mies lieket op 'n h) |
| Mofert | De uuej aete twieë sjoean roeaj ruueskes. | De óneigelike twieë- en drieklenk van 't Mofers. |
| Remunj | In Remunj loupe de hunj mit de kunj euver de grunj. | Mouillering in Midde-Limbörg (Remund en wij umstreke). |
| Remunj | Kiendj, pies mer op de ker, mer neet op 't brood! | ie boe aander dialekte i höbbe; oo boe me in de umgeving vaan Remund oea zeet. |
| Vols | Isj bèn verjeise d'r bleisj in de teisj tse sjteisje. | Typische oetspraok vaan -ch es -sj nao veurvokaole; diftongering vaan e veur -sj; versjuiving vaan g- nao j- wie gewoenlek in 't Ripuarisch. |
| Zittert | veier beier | Zittertse diftongering. |
| Braobants | ||
| Aarschot | E peir wedache deige en jeiren me geit es ge z' under eiven eirem dreigt. ('E paar [kloompe] boeste jaore mèt deis este ze oonder dienen erm dreugs.') |
Oetspraok vaan de aa es ei. |
| Asse | Ba ons tais da emme ze daiven en dè daive dè raive dat de plaimen in de gebure staive. ('Bij us toes höbbe ze doeve, en die doeve die ruie tot de pluime tot bij de naobers stuive.') |
Realisatie vaan de ui es ai. |
| Boom | Maor Artier, 't is al zeven iere en ik moet maan miere en maan blaffetiere nog gaon afschiere. (Meh Tuur, 't is al zeven oor en iech moot mien mör en mien luker nog goon aofsjoere.') |
Oontrunding in oonder mie Boom. |
| Boom | M'n anne, m'n tanne en m'n kaasebanne. (mien han, mien tan en mien kouseban.') |
Sandhi vaan de d nao 'n n. |
| Bonheiden | Bonnaa, waa ze kappe en snaa en me de keurrewage raa. ('Bonheiden, boe ze kappe en snije en mèt de krouwkaar rije.) |
't Aofkappe vaan wäörd op -den, wie ouch de bezunder oetspraok vaan 't Braobants woord korrewage. |
| Breedhout | Op de joaremet van Brèètaat, doe weurren alle maskes staat. ('Op de jaormerret vaan Breedhout, dao weure alle meidskes stout.') |
Oetspraok vaan de ou es aa in Halle (en zie gehuch Breedhout). |
| Breusel | Ei goet dui dui de vuidui dui. ('Heer geit dao door de väördeur door.') |
R-deletie in versjèllende Zuid-Braobantse dialekte, boe-oonder 't Brussels. |
| Breusel | Pakt aa moesj en go voesj. ('Num dien möts en gaank weg.') |
Mouillering in 't Brussels, entans in de Marolle. |
| Breusel | Gotj me a kindj oeit de windj of 't wetj nog blindj. ('Gaank mèt die keend oet de wind of 't weurt nog blind.') |
Idem. |
| Buizingen | Van oen de stoesse tot oen de voet es er moe ien stroet ve woeter t'oele. ('Vaan aon de statie tot aon de vaart gief 't mer ein straot veur water te hole.') |
Oetspraok vaan de aa es oe; vergeliek 't Brussels. |
| Diest | Mich wasse, mich schere, mich aondoen. | 'Limbörgse' klaanke in 't Getelands. |
| Duffel | In Duffel slouge z' op toufel dat de glouze douvere. ('In Duffel houwe ze op de taofel tot de glazer davere.') |
Oetspraok vaan de lang aa es ou. |
| Duffel | Drei aa waave drinken aave kaave kaffe. ('Drei aw wiever drinke awwe kawe koffie.') | Oetspraak vaan de ou es aa (oonder mie in Duffel). |
| Essenbeek en Lembeek | Me mieter ie gezied dat de lieper in de kietel liet. ('Mien meter heet gezag tot delepel in de ketel ligk.') |
Oetspraok vaan de weiklang ee es ie (relatief oongewoen). |
| Goudeveergem | Dee va Gafjèrgoem, zein as kiekes zu stoem. ('Die vaan Goudeveergem zien wie hinne zoe sjtom.') |
Plaotseleke oetspraok vaan de plaotsnaom Goudeveergem, e gehuch tösse Sint-Martens-Lennik en Schepdaal. |
| Grum | Déé v Grum zén zoe slum, da ze schééten in hun hum. | Veural de oetspraok vaan de plaotsnaom; in Tiene-stad gezag euver 't gehuch/ de wiek Grum (Grimde). |
| Halle | Mèter è gezèd da de lèpel in de kètel lèt. ('Meter heet gezag tot de lepel in de ketel ligk.') |
Oetspraok vaan de zachlang ee es è. |
| Halle | Zetj da kiendj oet de wiendj of 't wetj bliendj. | Mouillering. |
| Heist-op-den-Berg | Tier zet z'n schip in 't schier tegen de mier. ('Tuur zèt zien sjöp in 't sjop tege de moer.') | Oontrunding. |
| Herenthout | Huit, zuit en smuit, zegge de boere van Hertuit. ('Hout, zaajt en smaajt, zègke de boere vaan Herenthout.') |
Realisatie vaan de ou es ui. |
| Hoeilaart | Dweisendui dui de dui dui. ('Dweers door de deur.') | R-deletie. |
| Hoeilaart | De Oelanders, dij emme 'n parre in uile korf. ('De Hoeilanders, die höbbe e probleem ["'n pad in de körf', Vlaomse oetdrökking].') |
R-metathees. |
| Huizingen | Van oin de stoisse tot oin de voit es er mo ien stroit ve woiter t' oile. ('Vaan aon de statie tot aon de vaart gief 't mer ein straot veur water te hole.') |
Realisatie vaan de aa es oi. |
| Kapelle-op-den-Bos | Water in de vaat gaan ale oem plaffetiere te schiere. ('Water in de vaart goon hole um luker te sjoere.') |
Oontrunding, en oetspraok aa wie in 't Algemein Nederlands (zuug ouch Mechelen). |
| Kortenberg | Dane stien vloog lossendeu de deu deu. ('Dee stein vloog los de deur door.') |
R-deletie. |
| Kortenberg | D'r lei keulver op d'n deulper. ('Dao ligk kervel/kelver op d'n dörpel/dölper') |
R-metathees (merk op wie dat in 't Mestreechs ouch kin veurkoume). |
| Leuve | D'n Drèè rèè dèè de vèèdèè derrendèè dèè. ('Dré reej door de väördeur ummer mer ("door en door") door.') |
R-deletie. |
| Leuve | 't Woater stoad in de straote van de stoase tod in 't semmenoare. (' 't Water steit in de straote vaan de statie tot aon 't seminarie'.) |
Realisatie vaan de aa es oa. |
| Leuve | In Leive on de stoose es er veil amesoose. ('In Leuve aon de statie gief 't väöl amusemint.') |
Idem. |
| Leuve | Snet de stjet van da pjed moo mei de sjieër. ('Snij de start vaan dat peerd mer mèt de sjier.') |
Stijgende diftonge. |
| Loei | Touës in houës zit 'r 'n mouës ónder de stoofbouës. ('Toes in hoes zit 'ne moes oonder de kachelpiep') |
Realisatie vaan de ui es triftong ouë in 't Loeis. |
| Loei | 't Kèj'je trok 't kùr'je dùr 't kùj'je van 't káj'je (' 't Ketteke trok 't tuiwke door 't leukske vaan 't keertsje') |
Glottisslaag in plaots vaan k en ouch t in Tessenderlo en direkte umgeving. |
| Malderen en Londerzeel | Dei van Malleren en Lonnesieël zitten altaai oep de zeller of in de keller. ('Die vaan Malderen en Londerzeel zitte ummer op zolder of in de kelder.') |
Sandhi vaan de d nao l en n; vergeliek Boom. |
| Mechele | Er staat waater in de straate van de staase tot aan 't seminaare. | Oetspraok vaan de aa wie in 't Algemein Nederlands; veur 't Braobants neet gebrukelek. |
| Niel | De misse vliegen over de pitten en de blaffetieren angen aan de miere. (De mösje vlege euver de pötte en de luker haange aon de mör.') |
Oontrunding. |
| Niel | Mè anne en tanne. ('Mèt han en tan.') | Sandhi. |
| Onze-Lieve-Vrouw-Waver | In Weuver sleuge ze me de keuten oep teufel dat de gleuze deuvere, en as ze neu 't tribeneul moete geun dan emme ze noeit niks gedeun. ('In Waver houwe ze mèt de kaarte op taofel tot de glazer davere, en es ze nao d'n tribbenaol mote, daan höbbe ze noets get gedoon.') |
Realisatie vaan de aa es eu. |
| Puurs | Oep de mier van mane gebier zit ne pier. ('Op de moer vaan miene naober zit 'ne wörm.') |
Oontrunding. |
| Rotselaar | (In Rotselaar) strikke ze kaise en doe leche ze nieët. ('In R. strikke ze zök/kouse en dao lache ze neet.') | Oetspraok ou es aien versjèllende aander klaankversjèlle; ouch lexicaol versjèl (strikke - breie). |
| Rumst | In de pitte van Rimst zat 'n mis oep de krik van 'n schip mee eur kweik wad oope. ('In de pötte vaan Rumst zaot 'n mösj op de krök vaan 'n sjöp mèt häöre mojl wied ope.') |
Oontrunding in Rumst en versjèllende aander plaotse in Antwerpe en Braobant (en Belsj Limbörg). |
| Rumst | In Rimst ange de bille van de paas aan de miere. ('In Rumst haange de bulle vaan de paus aon de mör.') |
Idem. |
| Sint-Katelijne-Waver | Mui, mui, nui emme z'in Wuiver wa geduin: Z'emme gevoechte lijk uine, en ge wuirt niet bekwuim om over 't struit te guin. ('Deh, noe höbbe ze in Waver get gedoon: ze höbbe gevochte wie haone, en de waors neet in staot euver straot te goon.') |
Realisatie vaan de aa es ui. |
| Sint-Ulriks-Kapelle | De dauive rauive dat de plauimen in de gebure stauive. ('De doeve ruie tot de pluime bij de naobers stuive.') |
Realisatie vaan de ui es aui; vergeliek Loei heibove. |
| Tiene | Ich zien oech gère. — Ich oech ooch. | 'Limbörgse' klaanke in 't Tienes. Zuug ouch Diest. |
| Wijgmaal | (In Wijgmaal) braa ze kouse en doa lache ze ni. | Realisatie ou wie in 't Algemein Nederlands. Zuug veur 't contras bij Rotselaar. |
| Zichem | kasjen en rasje ('pótse [kuise] en boene [roesje]') | Mouillering in Zichem (op 'n aander meneer es in Brussel of Limbörg). |
| Hollands | ||
| Amsterdam | De son in de see sien sakke. | Oontbreke vaan de [z] in 't Amsterdams. |
| Amsterdam | 't Spaonse graon heb de orkaon doorstaon. | Oetspraok vaan de aa es achtervocaol in 't Amsterdams. Gebruuk in de Nederlandse vertaoling vaan My fair lady. |
| Gouda | En ontjie in en okkie mi wat óój der in èn en èkkie der vóór. | H-deletie in 't (vreuger) Gouds. |
| Kleverlands | ||
| Nimwege | De graof stäört mer näör de start van 't peerd. ('De graof loert mer nao de start vaan 't peerd.') |
Vief versjèllende klaanke boe 't Algemein Nederlands allein de aa heet. |
| Wes-Vlaoms | ||
| Kortrijk | 't Is 'n skande van die skone skorte te skeurn (' 't Is 'n sjan vaan dee sjoene sjolk te sjäöre') |
Sk- veur sch- in zuidoostelek Wes-Vlaondere. |
| Loberge | Van Loberge ze beslaon de peirden al lope. ('In Loberge besloon ze de peerd loupentere.') |
Infintief op -e in plaots vaan -en in Loberge en veertien aander dörper in westelek Frans-Vlaondere. |
| Ziews | ||
| Goeree | Gòò je weig of ik slòò je weig! ('Gaank eweg of iech houw diech weg!') |
Gerunde achterklinker in de werkwäörd gaon, staon en slaon. |
| Overflakkee | Gae je weg, of bluuf je stae? ('Geiste weg of blijfste stoon?') |
Oetspraok vaan de aa es ae, ouch in gaen, staen, slaen. Gebruuk es antwoord op de spotzin euver Goeree. |
| Alemannisch | ||
| Elzas | Zwoi woiche Oier en oinerer Roi ('Twie weke oonweer en zoonder rege') | 't Väöl veurkommende -oi in Sjtraasburg en umgeving. |
| Stad/gebeed | Sjibbolet | Functie/verklaoring |
| Picardisch | ||
|---|---|---|
| Lille | Ils chont chiens giens. (Zie zien zien hun., Frans: Ils sont siens chiens.) | De Franse s weurt 'n ch en de Franse ch weurt 'n g. Boedoor chiens (hun) giens weurt en siens (zien) zjus chiens weurt, tot groete verwarring tösse Picardiërs en lui oet Nord, die dees meneer vaan Picardisch praote. |
- Dees lies is incompleet. Geer kènt Wikipedia helpe door ze aan te völle.