Kruusweeg

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

'ne Kruusweeg (Latien: Via Crucis of Via Dolorosa) ies de weeg dae Jezus leep mèt 't kruus op zien sjouwersj, woa hae later zelf aan zou weure opgehange. De route begoes bie de plaats woa Pontius Pilatus rech houw gesjproke en eindigde op de plaats van de krusiging: Golgotha (Marcus 15:20-22). De bedoeling van de kruusweeg ies 't leve van Jezus visualisere, zoadat de geluivige 't beter zouwe begriepe. Zoa'n bedoeling ziet ouch achter 't Passiesjpel.

Gesjiedenis

Oet de late Mieddelièwe (16e ièw) sjtamp 't religieus gebruuk um eine baeweeg te loupe langs de vièrtièn sjtasies woa-op de liejensweeg van Jezus ies oetgebeeld. Diet deit me ónder andere op Goje vriedig. Bie eder sjtasie weurt effe gesjtop. Väöl (boete)kruuswaeg in Limburg zint aangelag tösje 1900 en 1950.

In kèrke

In de meiste katholieke kèrke hingk 'ne kruusweeg, gesjilderd of gebeeldhouwd. In de kèrk van Wilder hingk eine mèt 16 sjtasies. Op de 1e ies hie, door sjilder Aad de Haas 't verraod van Judas van Jezus, in de oliefhaof, oetgebeeld en op de lètste sjteit de verriesenis gesjilderd. 't Kèrkske van Oud-Valkeberg weurt geseerd mèt 14 wandkleier, óntworpe door Mathieu Vroemen en geweve door zien vrouw Riet Jager.

In de boeteloch en in parke

Kruusweegsjtasies kómme ouch in de boeteloch veur. In kloastertuine, bieveurbeeld in Keer mèt 14 klein kapelkes en op de Sjaatsberg bie de Kloes in Walem. Ander kruusweegparke in Limburg zint te vinge in: Remung (oet 1920, nao 'n óntwerp van Pierre Cuypers), Oostrum, Steyl, in Zumpelveld (mèt 'n Lourdesgrot) en rRestante van 'ne kruusweeg in Tienray en Venlo.

Sjtasies

Kruusweg (Ulm, 2011), Simon van Cyrene

Sjasie ies e woord oet 't Latien mèt de beteikenis: blief eve sjtoon.
De 14-deilige kruusweeg begint mèt de veroordeiling door Pilatus en eindig mèt de graaflègking. 't Aantal vièrtièn ies vasgelag door paus Clemens XII (paus van 1730-1740).

I.	Jezus weurt ter doad veroordeild.
II.	Jezus nump 't kruus op zien sjouwersj.
III.	Jezus vèlt veur 't ièrsj ónder 't kruus.
IV.	Jezus tref zien Heilige Mam.
V.	Simon van Cyrene hölp Jezus bie 't drage van 't kruus.
VI.	Veronica druèg 't geziech van Jezus aaf.
VII.	Jezus vèlt veur de twiède kièr.
VIII.	Jezus truès de hulende vrouwe.
IX.	Jezus vèlt veur de driede kièr.
X.	Jezus weurt van zien kleijer berouf.
XI.	Jezus weurt aan 't kruus genageld.
XII.	Jezus sjtörf aan 't kruus.
XIII.	Jezus weurt van 't kruus aafgenómme.
XIV.	Jezus weurt in 't graaf gelag.

Op sómmige plaatse tèlt de kruusweeg miè es 14 sjtasies en zin d'r ouch nog de zoageneumde alfa- en omega-sjtasie.
De Alfa lièt Jezus zeen, es 'r aan 't baeje ies in de hof van Olieve en de Omega tuènt de verriesenis.

Geluivige koeste mèt 't baeje bie eder sjtasie 'ne aaflaot verdene en wae daen daag ter communie waor gewaes kreeg d'r nóg 'ne aaflaot bie.

Calvarie

'n Aafbeelding van Christus aan 't kruus en de treurende Maria en Sint Jan aan beids kent, weurt Calvarie of triomfkruus geneump. Dit weurt ouch oetgebeeld in de 12e sjtasie. Aan de voot van de Sjaatsberg bie Oud-Valkeberg, aan de Geul, sjtoon de Drie Beeldsjes, 'ne calvariegroep besjtaonde oet twiè minikapekes in Rococo en daotösje 'n hout kruus mèt crucifix. Ze ies gesjtiech door de hièr van Kesjtièl Sjaloen in 1739. In Moresnet-Chapelle, op de baevaartsplek Eikske, bevingk ziech 'ne groate calvarie es ónderdeil van 'ne kruusweeg in e park, oet 1903.