Paus
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
.JPG)
De paus (oet 't Grieks, πάππας = vader, en oet 't Latien, papa = vader) ies de titel van 't hoof van de Roams-Katholieke kèrk. De paus weurt in de katholieke kèrk gezeen es de opvolger van de apostel Petrus. De paus ies ouch sjtaatshoof van Vaticaansjtad. Op diet moment, saer 13 mièrt 2013, ies Franciscus I (börgerlike naam Jorge Maria Bergoglio) paus. Hae ies, es Argentijn, de aller-ièrsjte paus oet 't Latiens Amerika. 'n Periode woa-in d'r geine paus ies neump me sede vacante of sedesvacatio.
Hoewaal 'ne paus in theorie zien amb kènt neerlègke es hae dat wilt, ies diet óngebrukelik. Pause bezètte oet traditie 't pontificaat bies hunnen doad. In fibberwari 2013 braok paus Benedictus XVI mèt die traditie door op 85-jäörige laeftied aaf te traeje.
Symbole
bewirk
De pauselike symbole zint de wiete toga, de pauselike troan, de pauselike vösjersrink, de tiara (kroan), de draagsjtool (sedia gestatoria), 't baldakien en de pauselike sjtaaf mèt 'n crucifix d'rop.
De tiara ies in de jaore 60 van de 20e ièw aafgesjaf door paus Paulus VI. Saer höbbe pause de pauselike mieter gedrage. De tiara ies èvvel 't symbool van 't pausdom gebleve en sjteit op 't blazoen van 't Vaticaan.
De draagsjtool ies aafgesjaf door Johannes Paulus II, dae 'm vervange haet door de pausmobiel.
Titulatuur
bewirkDe paus ies biesjop van Roame, plaatsbekleier van Jezus Christus op aerd (Vicarius Christi), opvolger van Petrus, hoagste preester in de waereldkèrk, pontifex maximus (opperpreester), aartsbissjop van de Romeinse kèrkprovincie, primaat van Italië, patriarch van 't Weste, soeverein van Vaticaansjtad.
Keus
bewirkVolges 't kèrkelik rech kènt edere katholieke preester tot paus gekoze were, meh euver 't algemein weurt ein van de kardinale gekoze. De paus weurt gekoze in e conclaaf, 'n bie-einkóms van alle kardinale in de Sixtiense kapel. 't Conclaaf moet beginne tösje de 15e en de 20e daag nao d'n doad van de paus. Umdat 't conclaaf geheim ies, zint de kardinale aafgesjlote van de boetewaereld. De kardinale keze dan eine nuje paus, dit geit in sjtumrundes. Höbbe ze in ein runde geine nuje paus kènne keze, dan verbrenne ze de sjtumbreefkes same mèt get zjwarte poejer, en kump zjwarte zjwaam oet de sjouw van de Sixtiense kapel. Höbbe ze waal eine gekoze, dan verbrenne ze ouch de sjtumbreefkes, meh dan zonder get debie te doon. Dan kump wiete zjwaam oet de sjouw. De luuj op 't St.-Pietersplein weite dan dat 'ne nuje paus ies gekoze. Es de paus beneump ies, weurt hae op 't balkon van de Sint Pieter aan 't volk getuènd en zaet de hoagste kardinaal Habemus papam! (veer höbbe 'ne paus!).
Naam
bewirkEs 'ne paus gekoze ies, weurt häöm gevraog welke naam hae es paus wilt aannumme. Hae kènt zelf eine naam keze. Dae naam kènt 'n verlatiensde vörm van ziene waereldlike naam zin, meh dèks keus me ouch de naam van 'ne belangrieke veurgenger, of eine mèt 'n bepaalde beteikenis (biev. Pius = vroum). Es 'ne pausnaam al ins veurgekómme ies, weurt 'r van Romeinse ciefersj veurzeen.