Wikipedia

Kèèfke

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Kèèfke (Kuifke; Frans Tintin, Nederlands Kuifje), voloet De avontiejre van Kèèfke (Les aventures de Tintin; De avonturen van Kuifje) is 'n Belzje, vaan oersprunk Franstaolege stripserie die gelt es 't leveswerk vaan stripteikeneer Hergé (pseudoniem vaan Georges Remi, 1907-1983). De verhaole verbeelde de aoventure vaan de gelieknaomege fictieve zjournalis, dee dèks in e wied boeteland achter batteraove aongeit. Door de groete verbeeldingskrach en 't perfectionisme boemèt d'n teikeneer zien verhaole maakde heet de serie väöl beteikend veur 't volwasse weure vaan 't nog prèl en in lieg aonzien stoond medium strip.

De verhaole zien in mie es hoonderd taolvariante vertaold. Ein album is vertaold nao 't Limbörgs, um percies te zien 't Hessels.

Historie

bewirk

't Ierste verhaol vaan Kèèfke versjeen vaanaof 10 jannewarie 1929 in feuilletonvörm in Le petit vingtième, de wekelekse kinderbijlaog vaan de gezèt Le vingtième siecle. In dit verhaol geit d'n hoofpersoen nao de Sovjet-Unie. Hergé zien carrièr waor toen al begós mèt Les aventures de Totor en Quick et Flupke. Kèèfke sloog aon en Hergé woort um e vervolg gevraog. Dit woort Tintin au Congo (Kuifje in Afrika). De verhaole woorte al gaw oetgebrach es albums, aonvenkelek nog facsimilia vaan de gezètteverhaole. Zoewel zien verhaole es ziene teikestijl oontwikkelde ziech snel: de ierste leunde ummer minder op clichés, de twiede evolueerde gestiedegaon vaan cartooneske figure nao de zoegeneumde ligneclairestijl (gein dikke lijne veur sjeem te suggerere meh euveral dunne lijnekes).

In 1940 stapde Hergé euver nao Le soir, meh de bezètter stèlde intösse politieke eise aon d'n inhaajd vaan zien albums. Le crab aux pinces d'or (De krab met de gulden scharen) meh veural L'étoile mystérieuse (De geheimzinnige ster) móste de nazi-ideologie oondersteune. Zoe vint me in de oerversie 't lèste verhaol 'n Amerikaanse expeditie, gefinanceerd door 'ne rieke joed, die Kèèfke perbeert dweers te zitte. Dees collaboratie woort Hergé later zier koelek genome, al herteikenden 'r nao d'n oorlog dees verhaole vlot in politiek neutraolder versies. Dees twie albums zien trouwens ouch de ierste die vaanaof 't begin in kleur woorte oetgegeve.

Um neet mie mèt zoe'n dilemma's geconfronteerd te weure góng Hergé ziech riechte op escapistische verhaole. Nog in d'n Oorlog oonstoont 't twieluik Le secret de la Licorne/Le tresor de Rackham le Rouge (Het geheim van de Eenhoorn/De schat van Scharlaken Rackham). Dees beuk zien wel es de bèste umsjreve. Nao d'n Twiede Wereldoorlog góng de productie gestiedeg door. Noe kaom de politiek evels wel um d'n hook, meh ieder in e links engagemint. In L'affaire Tournesol (De zaak Zonnebloem) koume massavernetegingswaopes aon bod, in Coke en stock (Cokes in voorraad) moderne slavenhandel, in Tintin et les Picaros (Kuifje en de Picaro's) militair dictature. Ouch kreeg Hergé in dezen tied, oonder invlood vaan 'n boetenechteleke affair, 'nen touwgenome zin veur 't paranormale, wat me zuut in Tintin et le temple du soleil (Kuifje en de Zonnetempel: 'ne vlook vaan de Inca's), Tintin au Tibet (Kuifje in Tibet: 'nen telepathischen droum en de yeti) en Vol 714 pour Sydney (Vlucht 714: boeteneerdse superwezes). Door de persoeneleke crisis dee Hergé veural in de jaore 1950 doormaakde, höbbe väöl Kèèfkealbums ouch veroontröstende droumbeelder (die evels al vreug veurkoume).

In de lèste twie decennia vaan zie leve veel 't Hergé ummer meujeleker bevreidegende verhaole te sjrieve en woorte de intervalle tösse twie Kèèfke-albums ummer langer. Bij zienen doed waor heer bezeg mèt Tintin el l'Alph-art (Kuifje en de Alfa-kunst), boe-in heer de setting en 't gedraag vaan de hooffigure zier sterk veranderde.

Opzat

bewirk

Kèèfke is volgens 't verhaol 'ne reporter, oersprunkelek veur de Petit-vingtième, de gezèt boe de kinder de aoventure in kóste leze. Me zuut häöm evels allein in 't ierste album versleeg sjrieve en noets wèrke op de redactie. In de ierste verhaole weurt heer nog wel door de gezèt nao 't boeteland gesjik. In e gestandaardiseerd formaot vaan 62 pazjes begint Kèèfke dèks örges bij 'n alledaogse bezegheid. Daan trèk ein of aander touwval häöm 'n oondudeleke zaak in, boe heer mie vaan wèlt weite. Miestal veurt die zaak häöm nao 't boeteland. T'r plaotse weurt heer confronteerd mèt niksoontzeende fieloes, die häöm dèks perbere te vermaorde of mie vaan 'm wèlle weite (heer weurt mie es eine kier mèt chloroform bedwelmp). Kèèfke wèt hei ummer door 'n groete slumheid en/of oongeluivelek touwval aon te oontkoume, klaort de zaak oet en zörg tot de batteraove weure gepak.

De stripbeuk drejje in weze um 't verhaol en neet um d'n humor, meh op diverse plaotse kump humor veurbij. Veural de detectives Jansen en Janssen (orzjineel Dupond et Dupont) zörge veur väöl slapstick.

Personages

bewirk

Allein de personnages die in Mannen obbe moan veurkoume ('t insegs Limbörgstaoleg album) zien hei mèt hun vertaolde naom (miestens gewoen de Nederlandse mèt eventueel 'n klein aonpassing) opgenome. De aander personnages höbbe hei hunnen oersprunkeleke naom oet de Franse versie, mèt 't Nederlands tösse häökskes.

  • Kèèfke (Tintin, Kuifje) is de hoofpersoen. Heer is wie gezag reporter, en umtot 'r klein vaan stök is en 'ne kouf dreug, zuut heer oet wie e keend. Heer is oongeluivelek courageus en zier slum, en tuint ziech ummer clement tege wee häöm koed heet gedoon. Me zuut häöm euver 't algemein wieneg bezeg mèt aander dinger es 't aoventuur (in 't lèste verhaol deit heer aon yoga). Heer is gekleid in 'ne broene plusfour en blauw euverhumme, soms in e wit humme, e colbertsje en 'n zwarte krevat. Dees kleier hèlt heer ouch nao d'n Twiede Wereldoorlog es de plusfour oet de mode raak; pas in 't lèste verhaol verruilt heer dee veur 'n spiekerbrook.
  • Bobbie (Milou) is 't wit hunneke vaan Kèèfke, wat steivas mèt häöm mètlöp. Heer heet, oondaanks tot 'r hoond is, ouch teks. In 't begin praot heer ouch tege Kèèfke, dee zelfs trökpraot; later is 't allein commentair.
  • Kaptein Haddock is 'ne ziekaptein, gemeinelek gekleid in 'ne blauwe ziemaanstrieko en e kapteinsuniform mèt patsj. Heer dreug wijer 'ne baard. De kaptein, dee sinds Le crab aux pinces d'or mètspäölt, heet 'n alcoholverslaving en sjelt en vlook mèt diverse woonderleke zelfgemaakde sjelwäörd. In 't Licorne-twieluik (zuug bove) bliek heer vaan adeleke aofkoms; aon 't ind koup heer Moulinsart (Molensloot), 't kestiel vaan zien veurawwers. Kaptein Haddock is es tegespeuler vaan d'n al te perfekte Kèèfke, gemeind um de verhaole levendeger te make.
  • Jansen en Janssen (Dupond et Dupont) zien twie detectives die gein femilie zien meh praktisch geliek oetzien. Allein de punt vaan hun knievele versjèlt. In de verhaole losse ze noets 'n zaak op en door hun oonhendegheid zètte ze die soms compleet op de kop; toch weure ze ummer weer op lestege en gevierleke missies gesjik. Me zuut ze in de strips dèks euver dinger valle, ziech oonderein tautologisch aonvölle en in posteerleke folkloristische kleier loupe (in 'n poging ziech oonder de plaotseleke bevolking te minge). De twie figure zien gebaseerd op Hergé ziene pa en noonk, die eineiege twielinge waore. De figure weure geïntroduceerd in Les cigares du pharaon (De sigaren van de farao).
  • Trifonius Zonnebloem (Tryphon Tournesol) is 'ne professer mèt ouch praktische talente. Heer is verstruid mer veural douf, zoetot heer noets good versteit wat aandere zègke. Umtot heer toch meint alles good te hure, zörg dat veur väöl verwarring. Heer kump veur 't iers veur in Le secret de la licorne, boe heer ziech aon Kèèfke en Haddock opdringk, meh weurt gaan groet belaank. Vaanaof Le trésor de Rackham le Rouge woent heer bij Haddock op kestiel Moulinsart.
  • Bianca Castafiore is 'n Italiaanse operazengeres. Ze kump veur 't iers veur in Le sceptre d'Ottokar (De scepter van Ottokar) meh geit pas later mèt regelmaot mètspeule. Ze is 'n typische diva mèt staarallures. Kèèfke en Haddock zien neet gecharmeerd vaan häöre zaank, dee ze veural te hel vinde.
  • Nestor is de butler vaan Haddock op Moulinsart. Heer woent al in ietot Haddock 't kestiel bezit; 'r bedeent daan de breurs Loiseau (Vogel), de batteraove die 't kestiel veur Haddock bewoene. Nestor weurt aofgesjèlderd es 'ne goje, meh naïeve maan.
  • Séraphin (Serafijn) Lampion is 'ne verzekeringsagent oet de buurt vaan Moulinsart. Heer heet ummer gooj zin en dringk ziech op aon Haddock, deen 'r es ziene vrund zuut meh dee zien koms neet op pries stèlt. Me zuut häöm in L'affaire Tournesol veur 't iers.
  • Rastapopoulos is 'ne fieloe dee dèkser trökkump. Deze Griekse zakemaan hèlt ziech ummer weer mèt malafide handel bezeg en maak misbruuk vaan zien mach en aonzien. Heer trejt veur 't iers op in Les cigares du pharaon.
  • Generaol Alcazar is de militaire leismaan vaan San Theodoros, e fictief Zuid-Amerikaans land geteikend door indeloes revoluties. Kèèfke weurt in L'oireille cassé (Het gebroken oor) zien rechterhaand. Later weurt heer aofgezat door ziene vijand generaol Tapioca; in Tintin et les Picaros hölpe Kèèfke en zien vrund häöm weer aon de mach.
  • Tchang kump allein veur in Le lotus bleu (De blauwe lotus) en Tintin au Tibet, meh is vaan groet persoenelek belaank veur Hergé. Heer is gebaseerd op zienen intieme vrund Zhang Chongren, dee häöm vaan zien veuroerdeile euver China aofholp. Ouch Kèèfke en Tchang weure intiem vrun; in Tintin au Tibet kump Kèèfke de lèste nao 'nen droum rèdde.

Albums

bewirk

Neve get spin-offs en verworpe sjetse gief 't 22 regulier albums, eine veurluiper en ein oonvoltoejd album.

  1. Tintin aux pays des Soviets (Kuifje in het land van de Sovjets)
  2. Tintin au Congo (Kuifje in Afrika)
  3. Tintin à l'Amérique (Kuifje in Amerika)
  4. Les cigares du pharaon (De sigaren van de farao)
  5. Le lotus bleu (De blauwe lotus)
  6. L'oreille cassé (Het gebroken oor)
  7. L'île noire (De zwarte rotsen)
  8. Le sceptre d'Ottokar (De scepter van Ottokar)
  9. Le crabe aux pinces d'or (De krab met de gulden scharen)
  10. L'étoile mystérieuse (De geheimzinnige ster)
  11. Le secret de la Licorne (Het geheim van de Eenhoorn)
  12. Le trésor de Rackham le Rouge (De schat van Scharlaken Rackham)
  1. Les sept boules de cristal (De zeven kristallen bollen)
  2. Le temple du soleil (De zonnetempel)
  3. Tintin au pays de l'or noir (Kuifje en het zwarte goud)
  4. Objectif Lune (Raket naar de maan)
  5. Mannen obbe moan (On a marché sur la Lune/Mannen op de maan)
  6. L'affaire Tournesol (De zaak Zonnebloem)
  7. Coke en stock (Cokes in voorraad)
  8. Tintin au Tibet (Kuifje in Tibet)
  9. Les bijoux de La Castafiore (De juwelen van Bianca Castafiore)
  10. Vol 714 pour Syndey (Vlucht 714)
  11. Tintin et les Picaros (Kuifje en de Picaro's)
  12. Tintin et l'Alph-Art (Kuifje en de Alfa-kunst)

Vertaolinge

bewirk

Kèèfke is in zier väöl taole vertaold. 't Nederlands en de groete westerse wereldtaole krege kort nao d'n Oorlog al hun vertaolinge (soms in mie versies), later volgde ouch kleinder taole en taole boete de westerse wereld, nao de Val vaan de Moer versjene ouch in Oos-Europa vertaolinge. De ierste vertaoling in 'n streektaol of dialek waor al begin jaore 1980 (in 't Doorniks, de taol vaan de stad boe Uitgeverij Casterman zit), meh nao 2000 versjene in hoeg tempo edities in streektaole. Dèks beperke die ziech tot ein of e paar albums. 't Gief op 't memint (aprèl 2016) versies in de volgende taole:[1]

N.B.: 'ne Dobbele punt achter 'n taol beteikent tot 't versies in diverse dialekte of standaarde gief. Steit achter 'n taol gein dobbele punt meh dao-oonder wel e dialek, daan wèlt dat zègke tot 't zoewel versies in de standaardtaol es in dat dialek gief.

Rifferenties

bewirk
  1. ↑ Kèèfke-vertaolinge
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/w/index.php?title=Kèèfke&oldid=457583"