Communistische Partie vanne Sovjet-Unie
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De Communistische Partie vanne Sovjet-Unie (CPSU; Russisch: Коммунисти́ческая па́ртия Сове́тского Сою́за, КПСС; Verlatiens: Kommunističeskaâ partiâ Sovetskogo Soûza, KPSS; spreek oet: Kammoenistietsjeskaja Partija Sovjetskova Sajoeza) waor de Sovjetse communistische politieke partie van 1922 bies 1991. Ze heesj van 1905 bies 1911 de Sociaaldemocratische Partie van Rusland en van 1917 bies 1918 de Bolsjewistische Partie (zuug ouch: Bolsjewieke). Van 1918 bies 1922, wie de Sovjet-Unie nog neet besjtong, heesj de veurgenger van de CPSU de Russische Communistische Partie en hawwe de aafzongerlikke leng die later opginge in de Sovjet-Unie ouch aafzongerlike communistische partieë. Nao de vörming van de Sovjet-Unie in 1922 besjloot me dat d'r 'n centraal partie moos komme mèt aafzonderlik aafdeilinge veur de republieke, geleid door Lenin. Op dae meneer ontsjtong de CPSU.
De CPSU besjtong oet autonoom partieaafdeilinge die de naam droge van de betröffende regio's. Bies augustus 1991 haw de CPSU 'n monopoliepositie in de Sovjet-Unie. Dat meinde dat de CPSU de eingigste toegesjtange partie waor in dat land.
Partijleiers
bewirkAongezien de Sovjet-Unie 'nen einpartijstaot waor, meinde dit tot de partijleier vaan de CPSU ouch automatische de leier vaan de Sovjet-Unie waor; zuug daorum ouch de oetgebreie Lies van sjtaotshuie van Róslandj en de Sovjet-Unie, die daomèt gooddeil euverein kump. Allein in de periood 1924-1928 waor dit eve aanders, wie Jozef Stalin de mach op de partij moos deile mèt Lev Kamenev en Grigoriy Zinov'ev. Dit zien evels twie politici die Stalin later zou laote oppakke en tot doed zou laote veroerdeile.
In totaol is bij 't wissele vaan de partijleiers de partijideologie drei kier groetdeils veraanerd. De CPSU begos op basis vaan 't Leninisme, 'n internationalistische variant vaan 't staotsmarxisme en communisme, opgezat door Vladimir Lenin. Mèt 't leiersjap vaan Jozef Stalin woort de ideologie veraandert door 't Stalinisme, wat nationalistischer, mie staotsgeriech en mie beïnvloojd door Realpolitik waor. Stalinisme waor daoneve ouch väöl mie in lijn mèt 't totalitairisme; individueel rechde waore dus väöl geringer oonder 't Stalinisme es oonder 't Leninisme. Bij 't leiersjap vaan Nikita Chroesjtsjov woort 't Leninisme weer geherintroduceerd en naom de CPSU, en daomèt de Sovjet-Unie, aofsjeid vaan 't Stalinisme. Vaanaof 1985, oonder leiing vaan Michail Gorbatsjov, kaome de Perestroika en Glasnost op, boemèt de partij in ierste instantie democratisering binne de partij touw begos te laote en oetindelek zelfs partijedemocratie boete de partij touwleet. Heimèt verloor de CPSU häör monopoliepositie in de Sovjet-Unie en verloor 't land feitelek ziene status es 'nen einpartijstaot. In 1991, oonder Volodymyr Ivasjko, woort de Sovjet-Unie oontboonde en woort de CPSU zelfs verbooje. De allewijl Communistische Partij vaan Rösland nömp ziechzelf häören opvolger.
- Vladimir Lenin (1917 - 1924)
- Dreimaansjap: Jozef Stalin, Lev Kamenev en Grigoriy Zinov'ev (1924 - 1928)
- Jozef Stalin (1924 - 1953)
- Nikita Chroesjtsjov (1953 - 1964)
- Leonid Brezjnev (1964 - 1982)
- Joeri Andropov (1982 - 1984)
- Konstantin Tsjernenko (1984 - 1985)
- Michail Gorbatsjov (1985 - 1991)
- Volodymyr Ivasjko (1991)