Simón Bolívar

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Simón José Antonio de la Santísima Trinidad Bolívar y Palacios (Caracas, 24 juli 1783 - Santa Marta, 17 december 1830) waor 'ne Zuid-Amerikaanse vrijheidsstrrijer. Heer bevrijde 't gebeed vaan de huiege len Panama, Colombia, Venezuela, Ecuador, Peru en Bolivia, wat nao häöm verneump is, vaan de Spaonse euverhiersing. In dees len steit 'r bekind es El Libertador.

Jäög en vreug leve

Bolívar woort gebaore es keend in 'n aristocratische familie oet 't modern Venezuela die vaan de Baskische laandadel aofstamde en riek waor gewore mèt de exploitatie vaan goud- en kópperkojle. Nao d'n doed vaan zien awwers góng heer in 1799 nao Spaanje veur zien opleiing aof te make; in 1802 trojden heer dao mèt María Teresa Rodríguez del Toro y Alaysa. Wie heer 't volgend jaor mèt kort trökgóng nao Zuid-Amerika storf zie aon de geel koorts. In 1807 verstegden 'r ziech definitief weer in zie gebuurdeland.

't Verzèts- en vereuveringswerk

't Jaor dao-op maakde Napoleon zie broor Joseph Bonaparte keuning vaan Spaanje en zien kolonies. Euveral in de kolonië (en ouch in Spaanje zelf) begós toen 't verzèt, georganiseerd in juntas. Bolívar góng bij de Caracas-junta, en woort oonder mie es diplomaot nao New York oetgezoonde. In 1812 evels gaof juntaleismaan Francisco de Miranda ziech euver en mós Bolívar vlöchte nao Cartagena de Indias. Vaanoet Nui Granada veel heer in 1813 Venezuela binne, 't begin vaan de Campaña Admirable. Nao aonvenkeleke successe (heer vereuverden o.m. Bogotá lökden 't 'm neet um wijer door te dringe en vlöchden 'r via Jamaica nao Haïti. Dit land, wat ziech pas oonaofhenkelek verklaord had en geregeerd woort door bevrijde slaove, zag häöm hölp touw bij 'n nui invasie in Venezuela. Noe begós 'n succèsvolder episode oet zien campagne: heer vereuverde e groet gebeed wat in 1821 vereineg woort in Gran Colombia ('t modern Colombia, Panama, Venezuela en Ecuador). Bolívar woort vaan dit land d'n ierste president.

President vaan Gran Colombia

De Spaanjerds en lokaol kreegshiere waore nog neet gans verslaoge, meh mèt nog e paar veldslaoge versterkden 'r zien mach. Heer trok noe wijer nao 't zuie en naom de taak op ziech Peru gaans te bevrije; in 1824 woort 'r door 't congrès vaan Peru tot dictator beneump. Ziene generaol Antonio José de Sucre versloog de nog aonwezege Spaonse legers. Op 6 augustus 1825 woort de Republiek Bolivia oetgerope, nao Bolívar geneump, mèt 'n door häöm oontworpe constitutie.

Intösse had 'r de groetste meujte veur in Gran Colombia de einheid te bewoere. De regionaol nao-iefer had de samewèrking tösse de versjèllende deile vaan 't land hendeg zwoer gemaak, en dewijl Bolívar zien ideaol de Vereinegde Staote vaan Zuid-Amerika waore leke de meiste prominente mie te veule veur oonaofhenkeleke republieke. In 1828 belag heer in Ocaña 'n conferentie euver vernuiing vaan de groondwèt; wie die mislökde reep 'r ziechzelf oet tot dictator vaan Gran Colombia. Dit zètde nog mie koed blood en op 27 aprèl 1830 besloot heer trök te trejje es president en nao Europa te vertrèkke. Op 17 december vaan datzelfde jaor, nog ietot zien verbanning kós beginne, storf heer aon tuberculose. In 1842 woorte zien reste nao Caracas euvergebrach, boe e monumint veur häöm woort opgeriech.