Semitische taole

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

De Semitische taole zien 'n groop vaan dudelek verwante taole mèt hunnen oersproonk in 't Kortbij en Midde-Ooste. Ze make deil oet vaan de groeter familie vaan Afroaziatische taole (vreuger bekind es Hamito-Semitische taole); de ander tek vaan dees familie hure allemaol in Afrika toes. De hypothetische, gereconstrueerde groondtaol hèt Proto-Semitisch. 't Aontal sprekers löp in de hoonderde miljoene, boevaan 't Arabisch 't euvergroet deil veur zien rekening nump. Versjèllende andere zien oetgestorve, meh wel (good) bekind. De Semitische taole höbbe 'n oetzunderlek lang sjriftraditie, beginnend in 't daarde millennium veur Christus mèt Akkadisch, die de semitistiek, de (vergliekende) studie vaan de Semitische taole, tegooj kump.

Naom

De naom Semitisch is in 1781 bedach door d'n Duitse filoloog August Ludwig von Schlözer, nao de biebelse figuur Sem (of Sjem), 'ne zoon vaan Nowee (Noach), vaan wee de Arameërs, Assyriërs, Elamiete, Chaldeërs en Lydiërs zouwe aofstamme. Vaanwege 't leefgebeed vaan dees volker, dat heer in verband brach mèt de dinkeleke Urheimat vaan de Semitisch sprekende volker, voont heer deze naom vaan touwpasing. Later woort, analoog aon de term Semitisch, 't begrip Hamitisch veurgestèld ('nen intösse verawwerden term veur wat noe bekind steit es de ander Afro-Asiatische taole), nao Ham (Cham), 'nen andere zoon vaan Nowee. Achtiende- en negentiende-iewse oonderzeukers meinde in 't biebelverhaol 'ne kern vaan woerheid te leze, naomelek tot de veurawwers vaan de Hamiete nao 't weste waore getrokke en die vaan de Semiete nao 't ooste.

De naom Semitisch is get oongelökkeg gekoze. Neet allein spreke neet alle veroonderstèlde naozaote vaan Sem zoegenaomde Semitische taole (Elamitisch is 'n isolaot, Lydisch is 'n Indogermaanse taol; dinger die Schlözer nog neet kós weite), evegood hawwe de Semitische volker ouch stamme in die volges datzelfde verhaol vaan Ham aof zouwe stamme, wie de Kanaäniete en de Babyloniërs (wat Schlözer wel kós weite). Toch heet de naom zoewel in de wetensjappeleke wereld es daoboete börgerrech gekrege en zien gein alternatieve vaan beteikenis in umloup.

Historie (intern)

Mèt 'intern historie' weurt hei gemeind: de historie vaan de taole zelf, neet vaan 't wetensjappelek oonderzeuk nao dees taole (zuug daoveur heioonder).

Prehistorie

Umtot de Semitische taole deil oetmake vaan de Afroaziatische groop, en alle ander tek vaan dees familie in Afrika gesproke weure, is 't woersjijnelek tot 't Proto-Afroaziatisch in Afrika gesproke weurt. De Proto-Semiete mote daan op e zeker memint nao 't Midde-Ooste gemigreerd zien. De rei veur dees migratie weurt gezoch in de Saharapoomp. Dat hèlt 't volgende in: in Iestije (in dit geval de lèsten Iestied), boe-in 't klimaot hendeg druug is, breit ziech de Sahara sterk oet. Door de verminderde vröchbaarheid wieke populaties (zoewel lui es bieste) oet nao 't Midde-Ooste. Dit kin 't plotseling ewegtrèkke vaan de Semiete oet de Afroasiatische Urheimat verklaore.

De Semiete weure geach zoe tege 't veerde millennium veur Christus dit gebeed bereik te höbbe. Vrij snel daonao moot ziech 'n splitsing voltrokke höbbe tösse Oos- en Wes-Semitische taole. De Wes-Semiete zien veural nomade; ze trèkke door de Levant, en Arabië en sommege steke euver de Roej Zie euver nao Oos-Afrika. De Oos-Semiete vestege ziech in de Vröchbaar Haafmaon en numme de besjaving vaan de Soemeriërs euver.

De Semiete waore laank neet de einege etno-linguïstische groop in 't Midde-Ooste. Ander taole en taolgrope waore, behave 't Soemerisch, 't Hoerritisch-Oerartees, 't Elamtisch, de Anatolische taole (Hethitisch, Luwisch) en de Arische taole (i.c. Aajdperzisch en Avestisch; dees groop en de Anatolische taole make allebei deil oet vaan de Indogermaanse taole).

Akkadisch

Ein vaan de dinger die de Oos-Semiete euvernaome waor 't sjrif. Vaanaof 't midde vaan 't daarde millennium weurt 't nagelsjrif, oersprunkelek gemaak veur 't Soemerisch, op hun taol touwgepas. De Oos-Semitische volker die dat doen zien de Babyloniërs, de Assyriërs en de Eblaïete. Dees volker spreke dialekte vaan dezelfde taol (al weurt soms 't Eblaïtisch es 'n apaarte taol besjreve), die me, nao de mysterieus aw stad Akkad, Akkadisch neump. Ouch, beter veural, nao de verweusting vaan Akkad bleuje de Akkadisch sprekende volker en hun taol nump ummer mie de positie vaan 't Soemerisch es cultuurtaol euver. Oetgebreide tekste, zelfs vaan literair aard, zien in de taol bewoerd gebleve en iewelaank deende ze es lingua franca veur 't Midde-Ooste. Pas in de ierste iewe vaan de christeleke jaortèlling zouw de taol verdwijne.

't Kortbij Ooste

Semitische taole aon 't begin vaan de jaortèlling. 't Veurtbestoon vaan 't Fenicisch en 't Hebreeuws in dezen tied is nog punt vaan discussie.

Dewijl 't Akkadisch bleujde kaome ouch in 't weste nui besjavinge op. De Wes-Semiete, die iewelaank nomadisch hadde geleef (in 't geval vaan de Hebreërs d'n tied vaan de aartsvaojers oet de Biebel), begóste ziech laankzaamaon te vestege. Hun woengebeed laog in 't midde vaan de gelètterde wereld, mèt in 't noorde en ooste volker die 't nagelsjrif gebruukde en te zuidweste de Egyptenere mèt hun hiërogliefesjrif. De Oegariete begóste es ierste vaan dees volker hun taol op te sjrieve. Hun sjrif weurt gezeen es 't ierste echte alfabet (of beter abjad, zuug oonder). Get later woort dit principe, meh mèt gans ander lètterteikes (die ieder aofgeleid vaan of geïnspireerd op de hiërogliefe waore), oonsteit ouch in Kanaän 'n sjriffamilie. Taole, of dialekte, wie Fenicisch, Ammonitisch, Moabitisch, Ebonitisch en Hebreeuws weure in sterk opein liekende sjrifte verieweg, euver 't algemein in versjèllende inscripties, soms religieus, meh dèks ouch wereldlek vaan aard. Oetzundering is 't Hebreeuws: 't joededóm oontwikkelt ziech tot 'n monotheïstische religie die sterk geit steune op zien religieus gesjrifte. Preesters werke mèt codices die zörgvöldeg weure bewoerd en doorgegeve. Vaanaof de negende iew veur Christus oontsteit zoe 't Aajd Testamint (te beginne mèt de Pentateuch), 'n oetgebreide collectie proza- en poëzietekste. De Kanaänitische taole koume evels in 't gedrang es achterein Babyloniërs, Perze, Grieke, Romeine, Byzantijne en Arabiere de mach euverneme en de plaosteleke taole verdinge. Plaotseleke cultuurtaol weurt 't Aramees, ouch 'n Wes-Semitische taol.

De Feniciërs, e volk wat vaan d'n handel leef, zörge veur verspreiing vaan 't sjrif nao hiel väöl versjèllende strieke. 't Kump ouch terech in Arabië, zoetot ouch dao inscripties oontstoon in zoewel Noord- es Zuid-Arabische dialekte.

Middeliewe

Arabisch blijf evels 'n relatief oonbelaankrieke nomadetaol tot de kóms vaan d'n islam. Zjus wie bij 't Hebreeuws markere religieus reies de geboorde vaan 'n sjriftraditie. De Koran weurt opgeteikend in 't tot daan touw neet euvergelieverd dialek vaan de zuideleke Roej-Ziekös. Dit book zörg veur de algemeine besjikbaarheid vaan oetgebreide Arabische tekste, meh 't heet ouch mie tot gevolg: door meujlekhede 't book te leze oontsteit 'n ganse wetensjap roontelum de Arabische taol, die de grammair minutieus besjrijf veur de volker die ander taole es Arabisch spreke. Bovedeen weure vocaalteikes ingeveurd. De Arabiere vereuvere ganse gebeie en de taol weurt vaan Mesopotamië tot in Spaanje verspreid. Mèt hun cultuur en besjaving bleujt de Arabische taol, die innins ein vaan de groetste cultuurtaole vaan de wereld weurt. 't Weurt de taol vaan talloes religieus, wetensjappeleke en poëtische werke.

Ouch in Ethiopië bleujde, op kleiner sjaol, 'n besjaving mèt 'n eige sjriftraditie. De cultuurtaol dao waor 't Aajdethiopisch of Ge'ez.

Nao e paar iewe nump de beteikenis vaan de Arabiere en hun taol aof, neet allein door tegestand vaan de christeleke wereld meh ouch door ander islamitische culture wie de Perze en de Turke.

Nuien tied

In de nuien tied geit de stagnatie vaan 't Arabisch wijer. Allewel tot me de taol neet opgief, en beveurbeeld in Egypte zien expansie doorgeit ('t Koptisch zal doezend jaor nao de Arabische invasie indelek verdwijne), is gein spraoke vaan 'n bleujende sjriftraditie. Eint en andert weurt anders in de negentiende iew. Dit is wat me soms de Arabische Renaissance neump: 'n opleving vaan de literatuur, mèt es veurbeelde zoewel de eige poëzietraditie es de modern westerse literatuur. Veural in Egypte zalle väöl sjrievers vaan formaot opstoon. Bij de Joede oontsteit laankzaamaon 't zionisme, en es oonderdeil daovaan liere väöl Joede 't Hebreeuws aon um 't in 't daogeleks leve te gebruke. Groete maan achter dees beweging is Eliezer Ben-Yehuda, 'ne taolkundege dee väöl neologismes bedink veur modern zake boeveur de Biebel gein wäörd kint. De nui cultuurtaol in Ethiopië weurt 't Amhaars (ing verwant aon meh gein aofstammeling vaan 't Ge'ez). Ouch 't Aramees besteit nog en kint veural in Syrië nog 'n actief minderheid. 't Maltees krijg ummer mier 'n eige sjriftraditie, dewijl ander Arabische dialekte ouch aof en touw opgesjreve weure. 't Tigrinya weurt nao 1993 de taol vaan de nui republiek Eritrea.

Semitistiek

De ierste aonzatte tot de semitistiek begóste binne de spekersgemeinsjappe zelf. Bij de islamitische expansie oontstoont de noedzaak de Arabische taol oetgebreid te besjrieve; dit waor 't begin vaan de islamtische grammaticaal traditie. Joede die Arabisch lierde vele de euvereinkómste tösse 't Hebreeuws, 't Aramees en 't Arabisch algaw op; ze begóste de Arabische taollier op hun eige taole touw te passe. Pas in 't humanisme gónge gelierde, veural theologe, ouch in Europa Hebreeuws liere en woorte daobij vergliekende traktaote tösse de Semitische taole gepubliceerd. Aonvenkelek waor dit oonderzeuk sterk theologisch-religieus getint, boebij meh devaan oetgóng tot 't Hebreeuws de oersprunkeleke oertaol waor gewees; Aramees en Arabisch zouwe mer verbasteringe daovaan zien. Oonder invlood vaan de Verliechting evels zaoge gelierde in tot veural 't Arabisch bezunder archaïsch vaan karakter waor en begós de idee vaan de Semitische oertaol te verandere. Bovedeen woorte ander aw en modern taole in Europa bekind, 't Ge'ez, 't Amhaars, 't Akkadisch (midde negentiende iew oontcieferd), 't Aajdzuidarabisch, versjèllende Kanaänitische taole en vaanaof 1928 't Oegaritisch. Bovedeen begós me ziech te intersere veur modern Arabische, Zuidarabische en Aramees dialekte. Veural de oontdèkking vaan 't Akkadisch waor 'n eupebaring, umtot 't zoe aajd waor en toch zoe sterk vaan 't veroonderstèld Proto-Semitisch aofweek. Vaanaof de negentiende iew woorte bovedeen ban tösse de Semitische taole en aander taolgrope oontdèk, iers mèt 't Egyptisch, later mèt ander Afoaziatische taole.

Indeiling

Hoofartikel: Lies vaan Semitische taolvariante

De indeiling vaan de Semitische taole is nogal umstreie. 't Oonderstoond sjema is daorum get vlak um de ergste controverses te umzeile. Globaal is de indeiling zoe:

SEMITISCHE TAOLE

• Oos-Semitische taole: Akkadisch in al zien dialekte
• Wes-Semitische taole
  • Amoritisch
  • Oegaritisch
  • Kanaänitische taole: Hebreeuws, Fenicisch en andere
  • Aramees in versjèllende dialekte en dochtertaole
  • Noord-Arabisch: (Klassiek) Arabisch en aonverwante (Aajdnoordarabisch)
  • Aajdzuidarabisch
  • Modern Zuid-Arabisch: Mehri, Soqotri en andere
  • Ethiopisch
    • Noord-Ethiopische taole: Ge'ez (klassiek); Tigrinya, Tigré, Dahlik (modern)
    • Zuid-Ethiopische taole: Amhaars, Harari en väöl andere

Veural oet de Zuid-Ethiopische taole, e complex, relatief wieneg bekind, en controversieel systeem, is väöl eweggelaote.

De belaankriekste controverse is noe de plaots vaan 't Arabisch, en minder direk ouch vaan Aajd en Modern Zuid-Arabisch. Traditioneel weurt 't Arabisch in verbaand gebrach mèt dat Zuid-Arabisch, wat vreuger es ein familie weurt gezeen. (Nuier oonderzeuk heet oetgeweze tot 't Aajdzuidarabisch neet de veurawwer vaan de Modern Zuid-Arabische taole kin zien.) Kanaänitisch, Amoritisch en Oegaritisch zouwe daan de Noordwes-Semitische taole vörme, dewijl Arabisch, Aajd en Modern Zuid-Arabisch en Ethiopisch de Zuid-Semitische tak zouwe zien. 't Arabisch deilt inderdaod belaankrieke euvereinkómste mèt de bei soorte Zuid-Arabisch: 'n consequinte verandering vaan *p in f, gebroke miervoude es regel en 'ne bepaolde werkwoordsstam dee ander tek neet kinne (zuug oonder). 't Heet evels ouch belaankrieke raokvlakke mèt 't Hebreeuws. Nuier taolkundege höbbe gemeind tot de gemeinsjappeleke kinmerke tösse 't Arabisch en zuideleker gesproke taole e touwvalsproduk zouwe mote zien. Alternatief weurt 't Arabisch soms wel in direk verband gebrach mèt 't Aajdzuidarabisch, meh neet mèt 't Modern Zuid-Arabisch.

Sjrifte

Wie bove al gezag heet de Semitische taolfamilie 'n sjriftraditie die doezende jaore trökgeit. In al die iewe zien väöl versjèllende sjrifte gebruuk.

't Sjrif is 'n oetvinding vaan de Soemeriërs, die hun nagelsjrif ziech vaan pictogramme via ideogramme oontwikkelt tot e lettergreepsjrif (abugida). Dit sjrif is in principe gans touwgerös op de Soemerische taol. Bij 't sjrieve vaan ander taole - boeoonder Elamitisch, Hoerritisch, Aajdperzisch en Akkadisch - trejje daan ouch probleme op. In e lettergeepsjrif kump de Semitische natuur vaan 't Akkadisch, sterk steunend op zien wortelconsonante, neet good tot zie rech. Nog belaankrieker is tot 't Akkadisch hiel väöl klaanke heet (veural emfatische, zuug oonder) die in 't Soemerisch oonbekind zien. 't Akkadisch nagelsjrif oondergeit daodoor versjèllende aonpassinge um die klaanke weer te geve.

Oonder de volker die 't nagelsjrif euvernaome waore ouch de Oegariete, meh zij pasden 't hiel radicaol aon: de syllabestructuur woort euverboord gegoejd tegeunste vaan 'n alfabetische structuur. Zoe wort 't Oegaritisch sjrif 't ierste alfabet (alfabet in ruime zin; zuug oonder). Ze gebruukde e beperk aontal nagelsjrifteikes die veur de weergaaf vaan inkel klaanke gónge dene. In principe góng 't inkel um consonante. Oongeveer 'tzelfde princiep weurt e paar iewe later in Kanaän gebruuk, meh veur e gans ander oetzeend sjrif. De Kanaänitische sjrifte haolde hun teikes veur e groet deil oet de einlètterteikes vaan 't Egyptisch hiërogliefesjrif. 't Egyptisch is (in tegestèlling tot 't Soemerisch) verwant aon de Semitische taole en 't sjrif waor daan ouch get beter gesjik veur dees taole weer te geve. Door de handelsgeis vaan de Feniciërs kump 't sjrif (zuug Fenicisch sjrif) wied boete Kanaän terech bij versjèllende volker, boe-oonder aander Semiete. Zoe koume v'r aon 't Syrisch sjrif, 't Arabisch sjrif en 't Ethiopisch sjrif.

In de iewe die volge evoluere de sjrifsoorte sterk; de teikes weure oonderein volstrek oonherkinbaar. Zoe zien de Fenicische 𐤀, de Hebreeuwse א, de Arabische ﺍ en de Syrische ܐ (zoewie de Griekse Αα en de Latiense Aa) allemaol dezelfde lètter. Allewel tot sommege alfabette lètters höbbe touwgevoog um klaanke die 't Fenicisch neet had te sjrieve, kint me zègke tot dees sjrifte, die me de Semitische abjads neump, innerlek gooddeils geliek zien. 't Geit um sjrifte boe-in in principe allein consonante veurkoume, boe-in korte vocale dèks neet weergegeve zien en lang vocale weure aongegeve mèt leesmojers: consonantteikes die 't invalle vaan 'ne vocaal aongeve zoonder tot de aard vaan dee vocaal "in de lètter zelf zit". 't Hebreeuws en 't Arabisch zien later goon wèrke mèt vocaalteikes, neet touwvalleg veural in de Biebel en de Koran. Vocaalteikes zien nujeg veur wee de taol neet perfek behiers, umtot väöl vaan de grammaticaal flexie in de Semitische taole aofhaankelek is zjus vaan de korte vocale. Bovedeen zien in 't Arabisch de drei oersprunkeleke leesmojers geëvolueerd tot echte vocaalteikes.

'nen Inkele kier weure de Semitische taole in 't Latiens sjrif opgesjreve. Dit is 't geval mèt 't Maltees, en soms mèt (aander) Arabische dialekte. Ouch in de wetensjappeleke literatuur weurt dat väöl gedoon (transscriptie). In al die gevalle moot me väöl gebruuk make vaan diacritische teikes um de klaankeriekdóm vaan dees taole good weer te geve.

Klaanklier

Consonante

De mieste Semitische taole höbbe e groet aontal consonante, zoe tösse de twinteg en daarteg (29 in 't Proto-Semitisch). 'n Aontal dinger valle op. t'n Ieste höbbe de Semitische taole 'n groete käör aon gutturale, laryngale en pharyngale; klaanke dus die in de keel gevörmp weure. Zoe is de glottisslaag 'n apaart foneem (aleph), zoe good wie pharyngaal verzwoerde glottisslaag (ajin); ouch weure dèks versjèllende h-klaanke oondersjeie. 't Mies typische aon dees taolgroop zien evels de emfatische consonante. Emfatische lètters klinke oongeveer wie hun neet-emfatische tegehengers, meh weure anders gearticuleerd, wat invlood heet op de vocale in de umgeving. In 't Arabisch, Biebels Hebreeuws en Aramees góng 't um velarisatie: de consonante weure mèt gepeersde loch gearticuleerd, door de tóng slap in de moond te laote ligke. Oersprunkelek waore 't woersjijnelek e soort ejectieve: consonante gevolg door 'ne vlöchtege glottisslaag. Dit huurt me noe nog in 't Zuidarabisch en Ethiopisch. De mieste vörm vaan Modern Hebreeuws höbbe 't versjèl tösse gewoen en emfatische klaanke verlore, zoe good wie 't Maltees en 't Maronitisch ('n Arabisch dialek gesproke op Cyprus). Vreem aon 't Proto-Semtisch is wijer 't oontbreke vaan labiaal fricatieve.

De tabel hei-oonder gief de versjèllende reflexe vaan de 29 oersprunkeleke Proto-Semitische consonante aon. Weergegeve zien 't Akkadisch, 't Klassiek Arabisch, 't Maltees (es veurbeeld vaan e dialek mèt 'n fonologie die sterk vaan 't Klassiek Arabisch versjèlt), 't Oegaritisch, 't (Biebels) Hebreeuws (es representant vaan de Kanaänitische taole), 't Aramees, 't Ge'ez en 't Modern Zuid-Arabisch.

Proto-Semitisch	Akkadisch	Kl. Arabisch		Maltees	Oegaritisch	Hebreeuws		Aramees		Ge'ez		MZA
plosieve
*b	b	ب	b	b	b	ב	ḇ/b	ב	ḇ/b	በ	/b/	/b/
*d	d	د	d	d	d	ד	ḏ/d	ד	ḏ/d	ደ	/d/	/d/
*g	g	ج	ǧ [ɡʲ]→[d͡ʒ]/[g]	ġ [d͡ʒ]	g	ג	ḡ/g	ג	ḡ/g	ገ	/ɡ/	/ɡ/
*p	p	ف	f	f	p	פ	p̄/p	פ	p̄/p	ፈ	/f/	/f/
*t	t	ت	t	t	t	ת	ṯ/t	ת	ṯ/t	ተ	/t/	/t/
*k	k	ك	k	k	k	כ	ḵ/k	כ	ḵ/k	ከ	/k/	/k/
*ʼ	-	ء	ʼ [ʔ]	∅	ʼ	א	ʼ	א	ʼ	አ	/ʔ/	/ʔ/
*ṭ	ṭ	ط	ṭ [tˁ]	t	ṭ	ט	ṭ	ט	ṭ	ጠ	/tʼ/	/tˁ/
*ḳ	q	ق	q	q [ʔ]	ḳ	ק	q	ק	q	ቀ	/kʼ/	/q/
fricatieve
*ḏ	z	ذ	ḏ [ð]	d	ḏ→d	ז	z	ז/ד	ḏ/d	ዘ	/z/	/ð/
*z		ز	z	z	z			ז	z			/z/
*ṯ	š	ث	ṯ [θ]	t	ṯ	שׁ	š	ש/ת	ṯ/t	ሰ	/s/	/θ/
*š		س	s	s	š			שׁ	š			/ʃ/, /h/
*ś		ش	š [ʃ]	x		שׂ	ś (s)	שׂ/ס	ś/s	ሠ	/ɬ/	/ɬ/
*s	s	س	s	s	s	ס	s	ס	s	ሰ	/s/	/s/
*ṱ	ṣ	ظ	ẓ [ðˁ]	d	ṱ→ġ	צ	ṣ	צ/ט	ṱ/ṭ	ጸ	/tsʼ/	/θˁ/
*ṣ		ص	ṣ [sˁ]	s	ṣ			צ	ṣ			/sˁ/
*ṣ́		ض	ḍ [ɮˁ]→[dˁ]	d				ע	ʻ	ፀ	/ɬʼ/	/ɬˁ/
laryngaole e.d.
*ġ	∅	غ	ġ	għ [∅]	ġ,ʻ	ע	ʻ	ק/ע	ġ/ʻ	ዐ	/ʕ/	/ɣ/
*ʻ	∅	ع	ʻ [ʕ]		ʻ			ע	ʻ			/ʕ/
*ḫ	ḫ	خ	ḫ [x]	k	ḫ	ח	ḥ	ח	ḥ	ኀ	/χ/	/x/
*ḥ	∅	ح	ḥ [ħ]	ħ	ḥ					ሐ	/ħ/	/ħ/
*h	∅	ه	h	h /∅/	h	ה	h	ה	h	ሀ	/h/	/h/
liquidae
*m	m	م	m	m	m	מ	m	מ	m	መ	/m/	/m/
*n	n	ن	n	n	n	נ	n	נ ר	n r	ነ	/n/	/n/
*r	r	ر	r	r	r	ר	r	ר	r	ረ	/r/	/r/
*l	l	ل	l	l	l	ל	l	ל	l	ለ	/l/	/l/
haafvocaole
*w	w	و	w	w	w y	ו י	w y	ו י	w y	ወ	/w/	/w/
*y	y	ي	y [j]	j	y	י	y	י	y	የ	/j/	/j/
Proto-Semitisch	Akkadisch	Kl. Arabisch		Maltees	Oegaritisch	Hebreeuws		Aramees		Ge'ez		MZA

Vocale

Vaanaajds höbbe de Semitische taole drei vocaolkwaliteite: /a/, /i/ en /u/, en twie lengdes: laank en kort, die ziech dus tot zes vocaalfoneme laote combinere.

Dit systeem vint me allein nog trök in 't Klassiek Arabisch. In de aander Semitische taole, ouch in de mieste Arabische dialekte, deit ziech 'n opmerkelek einvörmege verandering veur, boebij de vocaolinventair mèt twie foneme weurt oetgebreid. De combinaties *ay en *aw - in ierste instantie valse diftonge, later echte - verandere in ē respectievelek ō. Dit perces vaan monoftongisatie kump wel dèkser veur, meh sjijnt ziech in versjèllende Semitische taole los vaan ein te höbbe veurgedoon. In eder geval is dees verandering al compleet in 't Oegaritisch (wat wijer zoe awwerwèts is!) en 't Akkadisch, zoewie ouch in 't Hebreeuws, en kaom ze nao de Arabische expansie ouch in die taol terech. Oetzundering is oonder mie 't Libanees dialek.

De Ethiopische taole höbbe vocaalsysteme die heivaan aofwieke, umtot ze ziech aanders oontwikkeld höbbe.

Grammair

De Semitische taole vertuine opvallende euvereinkómste in morfologie en syntaxis. Zoe steit in al dees taole de dreilètterege wortel centraal en höbbe de taole allemaal 'n oetgebreid systeem vaan werkwoordsstamme. Opvallende versjèlle zien evels ouch aon te wieze. Zoe heet de aajdste vaan alle euvergeliverde taole, 't Akkadisch, op väöl punte minder vörmeriekdóm es 't Oegaritisch en 't Arabisch, en vertuine de aofleidingssjema's vaan de versjèllende werkwoordsstamme beslis gein ein-op-eineuvereinstumming. De belaankriekste raokpunte en inkel versjèlle weure hei-oonder oetgelag.

Wortelsysteem

Centraal in de vörmlier vaan de Semitische taole is de dreiletterege wortel. 'ne Semitische wortel besteit oet gemeinlek drei consonante (bij oetzundering twie, soms veer of mie) die 'n basisbeteikenis in ziech draoge. Door 't touwvoge vaan versjèllende vocale kinne mieder wèrkwäörd, zelfstendege naomwäörd en bijvogeleke naomwäörd gevörmp weure. Veur sommege aofleiinge is 't ouch nujeg consonante touw te voge. Dit beteikent tot neet edere consonant in e woord bij de wortel hoof te hure. Soms lievert dit meujlekhede op bij 't liere vaan 'n Semitische taol. In Hebreeuwse en Arabische dictionaire stoon wäörd dèks geordend nao de wortel, dat wèlt zègke: alle wäörd mèt dezelfde wortel stoon bijein, en de wortele stoon alfabetisch. Zoe vint me de Arabische wäörd 'islâm (إسلام) en muslim (مسلم), vaan de wortel s-l-m "vrei", oonder de s (sîn, س), allewel tot hun beginlètters 'alif resp. mîm zien.

De lètters vaan de wortel op ziech neump me wortelconsonante of radicale.

Wat 't wortelsysteem in de praktiek deit, kin hei weure gedemonstreerd mèt de wortel k-t-b "sjrieve" en zien reflexe in 't Arabisch en 't Hebreeuws.

kataba كتب "heer sjreef"

katabat كتبت "zij sjreef"

kutiba كتب "'t woort gesjreve"

kitāb- كتاب "book" ('t striepke steit veur d'n eventuele naomvalsoetgaank)

kutub- كتب "beuk"

kutayyib- كتيب "beukske"

kitābat- كتابة "('t) sjrieve"

kātib- كاتب "sjriever"

kātibah- كاتبة "sjriefster"

kātibūn(a) كاتبون "sjrievers" (gezoond miervoud)

kātibāt- كاتبات "sjriefsters" (idem)

kuttāb- كتاب "sjrievers" (gebroke miervoud)

katabat- كتبة "sjriefsters" (idem)

maktab- مكتب "bureau"

maktabat- مكتبة "bibliotheek, bookwinkel"

maktūb- مكتوب "gesjreve" > "breef"

In 't Hebreeuws kinne de wortelconsonante mutere, boedoor in deze wortel de b dèks es v weurt gerealiseerd, en de k hei en dao es ch. Dat weurt in de wetensjappeleke transscriptie aongegeve mèt e striepke oonder de lètter.

kataḇti כתבתי "iech sjreef"

kataḇta כתבת "diech (m) sjreefs"

kataḇ כתב "heer sjreef" of "journalis"

katteḇet כתבת "journalistin" (f)

kattaḇa כתבה "artikel" (miervoud katavot כתבות)

miḵtaḇ מכתב "breef" (miervoud miḵtaḇim מכתבים)

miḵtaḇa מכתבה "bureau" (miervoud miḵtaḇot מכתבות)

ktoḇet כתובת "adres" (miervoud ktoḇot כתובות)

ktaḇ כתב "handsjrif"

katuḇ כתוב "gesjreve" (vrouwelek ktuḇa כתובה)

hiḵtiḇ הכתיב "heer dicteerde"

hitkatteḇ התכתב "heer correspondeerde"

niḵtaḇ נכתב "'t woort gesjerve"

ktiḇ כתיב "spelling"

taḵtiḇ תכתיב "veursjrif"

meḵuttaḇ מכותב "geadresseerde" (mannelek)

ktubba כתובה "ketubah (Joeds houwelekscontrak)"

In sommege gevalle kin eine (bij oetzundering zelfs twie) vaan de drei wortelconsonante verdwijne, of umgezat weure in 'ne lange vocaal. Veural in 't Arabisch gebeurt dit; me sprik dao vaan zwakke wortelconsonante. In aander Semitische taole is dit veural 't geval bij de twiede wortelconsonant. Werkwäörd mèt 'nen oplossenden twiede consonant neump me hol werkwäörd. E veurbeeld: Arabisch qāla 'zègke [heer zag]', vaan de wortel (q-w-l).

In oetzunderleke gevalle kin 'ne wortel oet veer consonante bestoon. 't Aontal oersprunkeleke wortele mèt veer consonante hiel beperk; e veurbeeld is t-r-g-m 'vertaole' (Hebreeuws tirgem, Arabisch tarǧama 'heer vertaolde'). Wijer geit 't dèks um vreem wäörd (Arabisch tafalsafa 'heer filosofeerde', wortel f-l-s-f) en um reduplicaties vaan twielètterege miniatuurwortele (beveurbeeld Hebreeuws digdeg 'heer kittelde'). Bij veerlètterege wortele koume de middelste twie consonante in gein inkel woord vaanein; die weure feitelek es eine lètter behandeld. E gevolg vaan veer wortelconsonante is tot neet alle standaardaofleidinge meugelek zien, umtot clusters vaan mie es twie consonante in de Semitische taole neet mage.

Binne de Afroaziatische taole stoon de Semitische taole allein in de dreilèttere wortele. Cognaote mèt ander taolgrope lievere dèks wortele vaan mer twie consonante op. Zoe vint me de Semitische wortel l-s-n 'lekke, tóng' in ander taolgrope trök es l-s. Dit wijs drop tot de Semitische taole in hunnen oervörm väöl consonante vaan mer twie lèttere hadde. Ouch binne dees taole zelf vint me dao aonwiezinge veur. Um te beginne zien dat de hol werkwäörd (zuug zjus bove). Wijer zien dao relatief väöl wortele boevaan de twiede en de daarde consonant gliek zien. Teslotte kin me rijkes make vaan wortele mèt verwante beteikenisse, die hun ierste twie wortelconsonante deile. Es väöl aongehaold veurbeeld oet 't Hebreeuws: q-ṣ-h 'aofhakke, aofsnije', q-ṣ-b 'aofsnije', q-ṣ-p riete, breke, q-ṣ-ʿ 'insnije', q-ṣ-r 'aofsnije', vaan de hypothetische proto-wortel q-s 'snije'.

Naomwäörd

Geslach

De Semitische taole höbbe, zjus wie de ander Afroaziatische taole, twie woordgeslachte, mannelek en vrouwelek. 't Mannelek blijf oongemarkeerd, 't vrouwelek kinmerk ziech door d'n oetgaank -t (in de Arabische dialekte, en gedeiltelek in 't Klassiek Arabisch, is die t vervalle en luit d'n oetgaank -a(h)). 't Geslach vaan 't zelfstendeg naomwoord regeert bijvogeleke naomwäörd, veurnaomwäörd en werkwoordsvörm (zuug oonder).

Op de bovestoonde geslachregel zien inkel oetzunderinge. Wäörd mèt 'ne vrouweleken oetgaank zien mannelek es ze verwieze nao 'n manneleke persoen. Vrouweleke wäörd zoonder vrouweleken oetgaank zien in de ieste plaots ouch wäörd veur vrouweleke persoene, wijer e vrij groet aontal wäörd veur liechaamsdeile, geografische begrippe en nog get losse wäörd. Dees bezunderheid steit es regel in dictionaire aongegeve.

Getal

't Oer-Semitisch weurt geach drei getalle te höbbe gehad: inkelvoud, dualis (twievoud) en miervoud. Soms weurt de collectief es veerde getal geneump; dit is evels minder e grammaticaal getal es 'n aofleiding (collectieve weure in grammaticale zin behandeld es inkelvoud). D'n dualis is in 't Akkadisch en in de modern Semitische taole mer rudimentair aonwezeg. 't Amhaars heet nog 'ne paucalis, e telbaar (euverziechtelek) miervoud, dewijl 't massaol miervoud op zelfstendege naomwäörd neet gemarkeerd weurt. (Bij werkwäörd verdwijnt dat versjèl en weure allebei gewoen es miervoud behandeld.)

De vörming vaan 't miervoud kin in de Semitische taole op twie menere verloupe. De sumpelste meneer is 't plaotse vaan 'n achtervoogsel. Dit weurt 't gezoond miervoud geneump. De ander meneer is 't make vaan 'n nui aofleiding vaan dezelfde wortel: gebroke miervoud. Dit gebroke miervoud is regel in 't Arabisch, ouch in haos al zien modern dialekte, en in 't Zuid-Arabisch. In de ander Semitische taole is 't ieder oetzundering. E veurbeeld vaan e gebroke miervoud: kitâb 'book' (vaan de wortel k-t-b) > kutub 'beuk'.

Staot

't Begrip "staot" of "status" is 'n extra dimensie in de verbuiging vaan Semitische naomwäörd, die in de Indogermaanse taole geinen echte pendant heet, meh wel in väöl aander Afroaziatische taole. 't Kump drop neer, tot de flexie vaan e woord e bitteke versjèlt nao gelaank vaan zien syntactische functie. 't Veurkoume vaan de versjèllende staote blijf neet beperk tot Semitische taole mèt naomvalle. Dao zien in versjèllende taole versjèllende systeme te oondersjeie. De belaankriekste verdeiling is die tösse status absolutus aon d'n eine kant en status constructus aon d'n aandere kant.

De status absolutus ("losgemaakde, vrijstaonde staot") kump te pas bij wäörd die es zelfstendeg zinsdeil deens doen. Deze staot liet ziech in väöl taole wijer oonderverdeile.
 In d'n Akkadische grammair is status absolutus allein de naom vaan de staot die in 't nominaol predikaot ("naomwäördelek gezègkde") optrejt. 't Woord krijg dan es regel geine naomvalsoetgaank en gein aander markering (allein de stam dus). In aander gevalle boe 't zelfstendeg naomwoord e zinsdeil op ziech is, trejt de status rectus op ("zjuste staot", meh ouch: "geregeerde staot"). Daan kump achter de stam de naomvalsoetgaank (zuug oonder) plus de lètter m: dit neump me mimatie. Me kint de twie staote nevenein zien in 't sumpel zinneke Awīl-um šū šarrāq, 'Deze maan is 'nen deef'. Awīl-um ofwel 'maan', 't oonderwerp vaan de zin, steit in de status rectus mèt naomval en mimatie, šarrāq ('deef'), in de status absolutus, heet geinen oetgaank.
 In väöl Wes-Semitische taole - 't Oegaritisch is 'n oetzundering - is de status absolutus verdeild in de status indeterminatus ("staot vaan oonbepaoldheid") en de status determinatus ("staot vaan bepaoldheid"). 't Versjèl tösse dees twie staote is veur sprekers vaan Wes-Europese taole gemekelek aon te liere: 't is 't versjèl tösse 'ne maan en de maan. Dees oppositie is 't deepste geworteld in 't Hebreeuws en 't Arabisch, die vaanaajds 't concep vaan 't lidwoord kinne. Bij de status indeterminatus oontbrik e lidwoord. In 't Hebreeuws, Aramees en de Ethiopische taole blijf 't woord daan oongemarkeerd. In 't Arabisch evels volge daan op de naomwoordsstam de naomvalsoetgaank en 'nen n (op 'n aontal wäörd nao). Dit neump me nunatie (Arabisch: tawnīn) en dit is te verglieke mèt de Akkadische mimatie (zuug bove). Veurbeelde vaan de status indeterminatus: Hebreeuws bayit, Arabisch bayt-un "e hoes". De status determinatus krijg dus 'n artikel, en mis nunatie. 't Hebreeuws en Arabisch lidwoord is inger mèt 't drop volgend naomwoord verboonde es in de Indogermaanse taole; feitelek vörme ze same ei woord. 't Hebreeuws lidwoord is ha-, 't Arabisch (a)l-, zoonder verbuiging nao naomval, getal of geslach. De Ethiopische taole, die 't lidwoord oet e veurnaomwoord oontwikkeld höbbe, verbuige wel nao geslach. Veurbeelde: Hebreeuws habayit, Arabisch (a)l-baytu, Amhaars bet-u 't hoes.

De status constructus (Hebreeuws: smichut, Arabisch: al-’iḍāfah) is väöl einvörmeger: die kump in alle Semitische taole veur en heet gein oondercategorieë. Heer kump te pas in genitiefverbindinge, en wel es ierste deil. E zelfstendeg naomwoord in de status constructus is dus ummer 't bezit vaan 't woord wat tenao kump, en kin weure vertaold es "de x vaan (...)".
 In morfologische zin oondersjeit ziech deze staot, doortot heer relatief oongemarkeerd blijf. Noch mimatie/nunatie, noch e lidwoord zien presint. In 't Akkadisch vèlt heer daodoor dèks same mèt de status absolutus (herlees wat dao bove euver steit). In 't Oegaritisch is 't versjèl mèt de status absolutus dèks minimaol, veural bij manneleke wäörd in 't inkelvoud; get soortgelieks gelt veur 't Aramees. In 't Aramees, en 't Hebreeuws, trejt evels dèks reductie op vaan stamklinkers. Zoe weurt 't Hebreeuws bayit 'hoes' in de status constructus tot bet (oet *bayt): bet sefer 'sjaol' (lett. 'hoes vaan ['t] book'). Wèlt me bij dees verbinding bepaoldheid aongeve, daan moot 't twiede lid vaan de verbinding 't lidwoord kriege (in dit geval: bet hasefer, 'de sjaol'). In taole die naomvalle höbbe kump 't twiede lid in de genitief te stoon.

Naomval

De Semitische taole höbbe e vrij sumpel systeem vaan drei naomvalle: nominatief, genitief en accusatief. De typische lètters zien respectievelek u, i en a. De eventueel nunatie of mimatie kump achter de naomvalsoetgaank. Es veurbeeld hei 't Akkadisch šarr 'keuning':

nom. gen. acc.

šarr-u-m šarr-i-m šarr-a-m

Bovestoonde oetgeng zien touw te passe op wäörd in 't inkelvoud en 't gebroke miervoud. In d'n dualis en 't gezoond miervoud zien mer twie naomvalle: dao valle genitief en accusatief same in 'ne casus obliquus. Gereconstrueerde oetgeng veur d'n dualis zien *-â veur de nominatief en *-ay veur d'n obliquus (allebei nog manifes in 't Klassiek Arabisch); bij 't gezoond miervoud zien dat *-û resp. *-î.

Dit naomvalssysteem is bekind in 't Akkadisch, Oegaritisch en Klassiek Arabisch (meh neet oet 't Hebreeuws en 't Aramees). In de modern Semitische taole, inclusief de Arabische dialekte, is 't neet trök te vinde. De Ethiopische taole höbbe nog wel d'n accusatief bewoerd, dee dao op -n oetgeit.

't Gebruuk vaan de naomvalle versjèlt soms vaan wat me oet de Indogermaanse taole gewoen is. Zoe kin 't objek in de nominatief stoon, wienie 't aon 't begin vaan de zin steit. Evegood kin 't oonderwerp in d'n accusatief stoon, umtot sommege partikele d'n accusatief regere (=vereise). Ouch 't naomwoordelek gezègkde steit miestal in d'n accusatief (meh neet es gei werkwoord in de zin steit). De genitief kump te pas bij samestèllinge (volgend op e woord in de status constructus) en nao veurzètsele.

Diptote vs. triptote

't Oegaritisch en 't Arabisch ('t Akkadisch evels neet) höbbe 'n woordklasse genaomp de diptote. Dit zien naomwäörd (zoewel zelfstendege es bijvogeleke) die 'n inkelvoud of gebroke miervoud vörme, meh oondaanks dat gei versjèl make tösse genitief en accusatief (vaandao de naom, nao Aajdgrieks di- 'twie' ptôsis '[naom]val'). In 't geval vaan 't Arabisch kinne ze bovedeen gein nunatie. D'n oetgaank bij de nominatief is zjus wie bij de triptote (de 'gewoen' inkelvoudege en gebroke-miervoudege wäörd) -u; bij de genitief en accusatief luit 'r -a.

naomval nom. gen. acc.

dars 'les' dars-u-n dars-i-n dars-a-n

aṣdiqâ' 'vrun' (mv) aṣdiqâ'-u aṣdiqâ'-a aṣdiqâ'-a

In 't Arabisch höbbe de diptote hun typerende verbuiging allein in de staot vaan oonbepaoldheid; in de staot vaan bepaoldheid en de status constructus höbbe ouch die wäörd gewoen drei naomvalsvörm.

Veurnaomwäörd

Persoenleke

De Semitische taole zien zoegenaomde nulsubjektaole. Dat wèlt zègke tot de persoeneleke veurnaomwäörd veur de nominatief (dus veur 't subjek, 't oonderwerp) kinne weure eweggelaote, umtot die informatie al in de werkwoordsvörm zit. Zoe beteikent 't Hebreeuws pa'al allein al 'heer deeg', zoetot 't neet nujeg is 't woord hu' 'heer' touw te voge. Persoenleke veurnaomwäörd veur 't oonderwerp bestoon evels wel en zien, in eder geval veur 't Wes-Semitisch, vrij gemekelek te reconstruere oet 't Arabisch en 't Oegaritisch. In 't inkelvoud en miervoud weurt bij de twiede en daarde persoen versjèl gemaak tösse mannelek en vrouwelek. De Semitische taole höbbe dus aparte wäörd veur 'diech' en 'geer' tege 'ne maan of tege 'n vrouw gezag. Es veurbeeld de inkelvoudege veurnaomwäörd in 't Arabisch: 'anā 'iech', 'anta 'diech' (m.), 'anti 'diech' (v.), huwa 'heer', hiya 'zij'.

Es 't persoenlek veurnaomwoord 'n aander functie es de nominatief heet, is 't gei zelfstendeg woord meh 'n achterveugsel, mèt aander wäörd: daan is 't persoenlek veurnaomwoord enclitisch. Dit is 't geval nao werkwäördsvörm (beveurbeeld Arabisch 'uhibbu-ki 'iech haw vaan diech'; striepke touwgeveug), nao veurzètsele en nao sommege partikele. 't Akkadisch heet de meugelekheid enclitische veurnaomwäörd te staopele door middel vaan e speciaol rijke veurnaomwäörd veur 't indirek objek ("mètwèrkend veurwerp"), beveurbeeld išruqūnik-kuš-šu 'ze staole 't diech'.

Aander

Bezitteleke veurnaomwäörd bestoon neet; hun beteikenis kump tot oetdrökking mèt (variante vaan) de bove besjreve enclitische persoenleke veurnaomwäörd.

Aonwiezende veurnaomwäörd veur kortbij zien hāḏā en aonverwante vörm. De aonwiezende veurnaomwäörd veur wied eweg zien anomaol: in 't Arabisch dālika (m. ink.), tilka (v. ink.) en ulā'ika (mv. bei geslachte; dit zien de vörm die ze in 't Arabisch höbbe). De geslachs- en getalsmarkeringe aon 't begin vaan e woord herinnere aon aander Afroaziatische taole.

Vraogende veurnaomwäörd zien oonder mie man 'wee' en mā(ḏa) 'wat'.

Werkwäörd

't Semitisch werkwoord is gecompliceerd en riek gesjakeerd, op 'n maneer die neet veur de Indogermaanse taole oonderdeit. Wie naomwäörd weure ouch werkwäörd aofgeleid vaan 'ne dreilètterege wortel. Alle Semitische taole kinne um te beginne vaan eine wortel mierder werkwoordsstamme make, door de wortelconsonante of stamvocaole te manipulere en/of door pre- of infixe touw te veuge. De werkwäörd zelf weure vervoog nao persoen, getal, geslach (dit in tegestèlling tot de Indogermaanse taole!), tied/aspek, modus en genus (actief of passief). Moderner Semitische taolvörm höbbe dèks väöl, meh laank neet alles, vaan dees vörmeriekdóm laote valle.

Aofleiding vaan stamme

De Semitische taole höbbe 'n oetgebreid aofleidingssysteem veur werkwoordsstamme. Mèt regelmaotege manipulaties kin me vaan de groondstam (es regel de wortelconsonante mèt touwgeveugde korte vocaole) aander, gecompliceerder stamme make, mèt 'n aon 't groondwoord verwante beteikenis. Me kin dit verglieke mèt Limbörgse rijkes wie goon, begoon, oontgoon, vergoon, doorgoon, aofgoon etc. Veur edere vörm laote ziech regelmaotege beteikenisveranderinge vasstèlle (beveurbeeld "stam x maak de beteikenis reflexief" of "stam y deent es intensitief"), meh de beteikenis vaan 'nen aofgeleide stam liet ziech neet mèt zekerheid veurspeule. Daorum raoje väöl lierbeuk 't aof um die regelmaoteghede vaan boete te liere.

Es regel bestoon vaan eine wortel (haos) noets alle in die taol meugeleke aofgeleide stamme (vergliek 't neet-bestaond woord verkoume tegeneuver koume, bekoume, oontkoume etc.).

De versjèllende Semitische taole höbbe versjèllende sjema's veur aofleiding. In 't Akkadisch besteit 'n euverziechtelek systeem vaan veer hoofstamme (G, D, Š en N geneump) mèt eder drei oonderverdeilinge (natuurlek, -ta en -tan; genoteerd es G, Gt en Gtn respectievelek). 't Ge'ez heet e vergliekbaar systeem. In väöl aander taole is de situatie minder geordend en zien de hoof- en oonderstamme neet mie good te oondersjeie. E typisch veurbeeld daovaan is 't Arabisch, wat tien tot vieftien - de leste vief weure aamper gebruuk en weure daorum dèks neet opgenome - stamme in de mies oetereinloupende manipulaties heet. Door vergliekend taoloonderzeuk kin me sommege vaan die stamme wel aon 't Akkadisch systeem vasknuipe.

'n Aontal stamme die dudelek in mieder taole veurkoume (lèt op de euvereinkómste tösse veural 't Oegaritisch en 't Arabisch):

	Akkadisch	Oegaritisch	Hebreeuws	Arabisch	verwachde beteikenis
G(roondvörm)	iprus	paʿala	paʿal	faʿala	[neutraol]
Gt	iptarras	iptaʿala	--	iftaʿala	reflexief, passief
D(obbel)	uparris	paʿʿala	piʿel	faʿʿala	intensitief, causatief
Dt	uptarris	tapaʿʿala	hitpaʿel	tafaʿʿala	passief/refl. intensitief
Š	ušapris	šapʿala	--	--	causatief (reflexief)
Št	uštapris	--	--	(i)stafaʿala	causatief (reflexief)
N	ipparis	nap(a)ʿala	nifʿal	(i)nfaʿala	reflexief, passief
L(aank)	--	pāʿala	--	fāʿala	factitief, conatief

Wortelconsonante zien vet, touwgeveugde consonante zien cursief.

Persoene

'ne Persoensvörm vaan e Semitisch werkwoord verveug door middel vaan pre- en suffices, dus mèt aongehaange eleminte zoewel veur es achter de verbaolstam. Werkwäörd weure verveug nao persoen (ierste, twiede, daarde), getal (inkelvoud, dualis en miervoud) en bovedeen nao geslach (mannelek en vrouwelek). Veur d'n ierste persoen weurt noets versjèl gemaak tösse mannelek en vrouwelek.

De mieste persoensvörm tröf me aon in 't Oegaritisch: veertien (ierste persoen inkelvoud, twiede inkelvoud mannelek en vrouwelek, daarde inkelvoud mannelek en vrouwelek, ierste persoen dualis, twiede persoen dualis, daarde persoen dualis mannelek en vrouwelek, ierste persoen miervoud, twiede persoen miervoud mannelek en vrouwelek, daarde miervoud mannelek en vrouwelek; 'nen apaarte vörm veur twiede persoen dualis vrouwelek besteit neet!). 't (Klassiek) Arabisch heet eine vörm minder: dao oontbrik d'n ierste persoen dualis ('t begrip "veer twie" moot in 't miervoud tot oetdrökking koume). Aon 't Akkadisch vèlt de relatief ermeuj aon vörm op: oondaanks de awwerdóm vaan de taol heet ze mer ach persoene (geinen dualis en allein geslachsversjèl in de twiede persoen inkelvoud en de daarde persoen miervoud). 't Hebreeuws heet 'rs nog tien (vief in 't inkelvoud, vief in 't miervoud), zoe is 't ouch in 't Aramees en 't Ge'ez. Bij 't Amhaars weurt in 't inkelvoud wel, meh in 't miervoud gei versjèl gemaak in geslach (ach persoene dus).

Wie bove aongegeve kump 't direk objek (=lijend veurwerp) enclitisch achter 't werkwoord. 't Is hei de vraog of me dit morfeem tot de persoensvörm moot rekene of neet. In 't Akkadisch kump ouch 't indirek objek (mètwèrkend veurwerp) drachter.

Tije en wijze

Wes-Semitische taole kinne basaol gezeen twie werkwoordstije of aspekte: presens of imperfectum, en perfectum. 't Akkadisch kint presens, imperfectum (of preteritum) en perfectum nevenein. Ouch 't Hebreeuws en 't Amhaars höbbe door historische oontwikkelinge 't aontal tije vaan twie nao drei oetgebreid. Bij de Wes-Semitische taole is de perfectum-vörm de mies neutraole vörm. Heer weurt gevörmp mèt de gewoene werkwoordsstam en 'ne suffix. Veur 't imperfectum kump ouch nog 'nen infix deveur, en maak me bovedeen 'ne nuie stam, dèks mèt aander stamvocaole. Beveurbeeld in 't Arabisch: faʿal-a "heer deeg, heer heet gedoon", tegeneuver ya-fʿal-u "heer deit".

In de Wes-Semitische taole kinne werkwäörd in 't imperfectief aspek versjèllende wijze höbbe. Die zien nog 't mies manifes in 't conservatief twietal Arabisch en Oegaritisch. De bove besjreve vörm (mèt 't paradigma yafʿalu) is d'n indicatief. Daoneve bestoon de conjunctief (ouch wel subjunctief of volitief geneump), d'n apocopaot (dèks ouch jussief) en in 't Oegaritisch ouch nog d'n energeticus 1 en 2. De conjunctief, gekinmerk door d'n indklaank -a in plaots vaan -u, weurt (wie in de Indogermaanse taole) gebruuk veur conditioneel situaties. D'n apocopaot, mèt zienen touwpasseleke naom dee "aofgekap" beteikent, umtot de korte indvocaal vaan d'n indicatief en conjunctief hei verdwijnt, is vereis in veural oontkinnende zinsconstucties. Teslotte besteit ouch d'n imperatief, deeskier ouch in väöl modern Semitische taole. Die weurt gevörmp door d'n imperfectumstam zoonder prefix, mèt eventueel 'n hölpconstructie, wie in 't Arabisch (u)fʿal en in 't Hebreeuws pʿal. De vörm voor mannelek inkelvoud is oongemarkeerd, aander vörm (in totaol vief stök in 't Arabisch en Oegaritisch) kriege 'nen oetgaank. Te lèste besteit in 't Aajdzuidarabisch nog de vetitief, deen e deil vaan de functie vaan d'n apocopaot euvernump.

Aofgeleide naomwäörd

Werkwoordeleke naomwäörd koume in de Semitische taole in versjèllende categorieë veur. Vaan oersprunk zien dao twie participia, eint actief en eint passief. In 't Arabisch zien die nog in vol glorie aon te treffe. In aander taole zien ze evels minder presint: in d'n Hebreeuwse grammair zien ze bij de mieste werkwoordsstamme neet meugelek, 't Ge'ez kint ze allein es versteinde restante (in dees taol zien de participia dus neet productief).

Twie aander vörm zien d'n infinitief en 't gerundium. D'n infinitief besteit oonder mier in 't Hebreeuws en 't Ge'ez, meh neet in 't Arabisch. 't Semitisch gerundium (Hebreeuws: misjkal, Arabisch: maṣdar), e zelfstandeg naomwoord wat relatief los vaan zie groondwerkwoord gebruuk weurt, kump ouch nog in 't Arabisch veur. In Westerse grammaire vaan 't Arabisch weurt de maṣdar soms oonterech 'infinitief' geneump.

Syntaxis

De zinsbouw is vaan oersprunk VSO (wekwoord - oonderwerp - veurwerp). Versjèllende taole, dao-oonder ouch 't modern Hebreeuws en väöl Arabische dialekte, zien euvergegaange op SV-constructies. Wie in 't Limbörgs koume vraogwäörd altied aon 't begin vaan 'ne zin te stoon. Adjectieve koume gemeinelek nao de substantieve boe ze bijhure. 't Werkwoord "zien" (es in "zijn", "esse") weurt in de tegewoordegen tied neet oetgedrök; zinne zoonder werkwäörd zien dus meugelek. Persoeneleke veurnaomwäörd in 't oonderwerp kinne weure eweggelaote (nulsubjektaole), umtot die informatie in de werkwoordsvörm trök te vinde is. Wie bove gezag weure genitiefconstructies hiel beknóp gemaak mèt de status constructus.