Súdwest-Fryslân
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
| Gemeinte Súdwest-Fryslân | |||||
| |||||
| Provincie | Friesland | ||||
| Hoofplaats | Sneek | ||||
| Börgemeister (lies) | Jannewietske de Vries (PvdA) | ||||
| Opperflaakde – daovan water |
841,56 km² 381,92 km² | ||||
| Inwoeners – deechde: |
89.666 195/km² | ||||
.png)
Súdwest-Fryslân (Fries veur Zuidwes-Friesland) is 'n groete fusiegemeinte in 't weste vaan de Nederlandse provincie Friesland. Ze is op 1 januari 2011 gevörmp oet Bolsward, Sneek, Nijefurd, Wonseradeel en Wymbritseradeel en woort later nog twie kier oetgebreid. 't Oppervlak bedreug intusse mie es 841 km², boevaan 382 km² water; daomèt is 't ein vaan de groetste gemeintes van Nederland (es allein land tèlt is de Noordoospolder nog groeter). 't Aontal inwoeners ligk roond de 90.000; ze zien verspreid euver väöl tientalle kerne. Vaan die kerne heet allein Sneek e steidelek karakter; versjèllende aandere zien extreem klein. Ouch is 't platteland riek aon naobersjappe.
Kerne
bewirkDe kerne vaan de gemeinte (de alternatief naome tösse häökskes bijgeveug; neet geneump es ze neet versjèlle vaan de Nederlandse) zien: Abbega (Abbegea), Allingawier, Arum, Blauwhuis (Blauhûs), Boazum* (Bozum), Bolsward (Boalsert), Britswert* (Britswerd), Burgwerd (Burchwert), Cornwerd (Koarnwert), Dedgum (Dedzjum), Deersum (Dearsum), Easterein* (Oosterend), Easterwierrum* (Oosterwierum), Exmorra (Eksmoarre), Ferwoude (Ferwâlde), Folsgare (Folsgeare), Gaast, Gaastmeer (De Gaastmar), Gauw (Gau), Goënga (Goaiïngea), Greonterp[1], Hartwerd (Hartwert), Heeg, It Heidenskip[1], Hemelum (Himmelum), Hichtum, Hieslum, Hidaard, Hindeloopen (Hylpen), Hinnaard* (Hennaard), Hommerts (De Hommerts), Idsegahuizum (Skuzum), Iens (Edens), IJlst (Drylts), Indijk (Yndyk), Itens*, Itzega (Itzegea), Jutrijp (Jutryp), Kimswerd (Kimswert), Koudum, Koufurderrige, Kûbaard* (Kubaard), Loënga (Loaiïngea), Lollum, Longerhouw (Longerhou), Lytsewierrum (Lutkewierum), Makkum, Molkwerum (Molkwar), Nijhuizum (Nijhuzum), Nijland (Nijlân), Offingawier (Offenwier), Oosthem (Easthim), Oppenhuizen (Toppenhuzen), Oudega (Aldegea), Parrega (Parregea), Piaam, Pingjum (Penjum), Poppingawier (Poppenwier), Rauwerd (Raerd), Reahûs* (Roodhuis), Rien, Sandfirden (Sânfurd), Scharnegoutum (Skearnegoutum), Schettens (Skettens), Schraard (Skraard), Sijbrandaburen (Sibrandabuorren), Smallebrugge (Smelbrêge), Sneek (Snits), Stavoren (Starum), Terzool (Tersoal), Tirns (Turns), Tjalhuizum (Tsjalhuzum), Tjerkwerd (Tsjerkwert), Uiterwellinga (Twellingea), Waaksens* (Waaxens), Warns, Westhem (Westhim), Witmarsum (Wytmarsum), Wiuwert* (Wieuwerd), Wolsum, Wons (Wûns), Wommels*, Workum (Warkum), Woudsend (Wâldsein), Ysbrechtum[2], en Zurich (Surch).
In gein vaan de vief stiechtende gemeintes waore de Friese naome officieel; in de nui gemeinte zien de Nederlandse naome veurluipeg ouch de officiele. De Friese plaotsnaome waore wel officieel in Boarnsterhim, boe in 2014 e stök vaan nao Súdwest-Fryslân góng, en in Littenseradiel, wat in 2018 'tzelfde lot oondergóng. De plaotse in de lèste gemeinte stoon hei nog mèt hun Friese naome; ze zien veur de dudelekheid mèt e stereke aongegeve.
Hoofplaots is Sneek; 't gief ouch hölpsecretariaote in Bolsward en Workum.[3]
Vörming
bewirkIn Friesland zien tot noe touw neet väöl herindeilinge gewees, umtot 't bestuur ummer al relatief groetsjaoleg waor opgezat. Tot 1984 bleef dit de provincie zelfs gans bespaord. Veer vaan de vief gemeintes bestoonte al in de middeliewe es ein vaan de èlf stei of derteg grietenije, al woort Wymbritseradeel in 1984 wel oetgebreid mèt IJlst en e stök vaan Doniawier (in dat jaor, wie IJlst, opgeheve es gemeinte). Allein Nijefurd bestoont nog neet zoe laank: dat woort, ouch al in 1984, gevörmp oet Hemelumer Oldeferd, Hindeloopen, Stavoren en Workum.
Toch greujde in de jaore '00 't geveul tot versjèllende gemeintes te klein woorte veur de hun opgelagde bestuurstake. Väöl plattelandsgemeintes in Noord-Nederland höbbe te make mèt leegloup en vergriezing, zoetot de leefbaarheid achteroet geit. Ouch höbbe gemeintes mier take die vreuger bij de provincie laoge. Daorum beslote de vief gemeintes - Gaasterland-Sloten waor ouch betrokke meh zaog devaan aof - in groete mierderheid (95% vaan de raodsleje) tot de nui moonstergemeinte. Aonvenkelek gaof 't väöl protes vaan bewoeners, die zich vereinegde in 't platform Fanûnderop; later evels bleek de tegestand mèt te valle: 54% waor veur de herindeiling. Die vaan Sneek waore wel enthousiaster es die vaan 't platteland.[4] Wie in 2010 't kabinèt veel, verklaorde de Twiede Kamer de fusie neet controversieel, zoetot ze zoonder bezwoer per 2011 kós doorgoon.
Tege de naom is ouch bezwoer gemaak. Alleriers door de gemeintes oet Wesfriesland (provincie Noord-Holland): umtot Wes-Friesland de historische naom is veur 'n regio westelek vaan de provincie Friesland, voonte ze tot 'n gemeinte in Friesland neet Zuidwes-Friesland kós heite. Sommege bewoeners dachte dao ouch zoe euver en sloge de naom Súdwestergoa veur, nao de aw striek Westergo. Ouch klopde de oersprunkeleke sjriefwijs Súdwest Fryslân neet: de naom zouw de naom volges de Friese taolnorme (zjus wie de Nederlandse) e striepke mote höbbe (Súdwest-Fryslân).[5] De gemeintes hadde de naom evels al vasgestèld en bij de instèlling vaan de gemeinte op 1 januari woort de oersprunkeleke sjriefwijs aongehawwe. In miert besloot me dees vergissing toch trök te drejje.[6]
In 2014 woort de gemeinte nog wijer oetgebreid mèt e stök vaan de toen opgelufde gemeinte Boarnsterhim. In 2018 kaom ouch nog e stök vaan Littenseradiel (ouch dat jaor opgeluf) bij Súdwest-Fryslân.
Börgemeisters
bewirkSúdwest-Fryslân heet tot nog touw de volgende börgemeisters gehad:
| Tied | Naom | Partij | Opmerking |
|---|---|---|---|
| 1 jannewarie 2011 - 31 december 2017 | Haijo Apotheker | D66 | Daoveur börgemeister vaan Sneek. 't Ierste jaor woernummend. |
| 1 jannewarie 2018 - 26 september 2018 | Magda Berndsen | D66 | woernummend |
| 27 september 2018 - | Jannewietske de Vries | PvdA |
Taol en cultuur
bewirkDe gemeinte is taolkundeg, cultureel en landsjappelek hendeg divers. Zoe umvat ze zès vaan de èlf Friese stei (Bolsward, Hindeloopen, IJlst, Sneek, Stavoren en Workum).
Op häör groondgebeed trèffe ziech twie Friese hoofdialekte: 't Kleifries in 't noorde, 't Zuidweshooks in 't zuie. Hindeloopen heet e gans eige, awwerwèts dialek ('t Hindeloopers). In Bolsward, Sneek en Stavoren huurt me Stadsfries praote (e creoolechteg Nederlands dialek). Zjus wie bij drei vaan de vief aw gemeintes is d'n officiële gemeintenaom Fries (N.B.: Wonseradeel en Wymbritseradeel hètde feitelek Wûnseradiel en Wymbritseradiel) meh wie in alle vief gemeintes drage de kerne veurluipeg Nederlandse naome. De gemeintewebsite beit (nog) gein deenste in 't Fries aon; me zeet wel de intentie te höbbe um e 'progressief' en 'ambitieus' taolbeleid te veure.[7] De plaotsnaome blieve evels veurluipeg officieel Nederlands, zoetot 't Nederlands op de twietaolege sjèldsjes bovenaon kump.[6]
De gemeinte heet väöl vaan de Friese mere en kenale binne häör grenze en beit väöl meugelekheid veur water- en iessport (Èlfsteidetoch).
Externe link
bewirkVootnote
bewirk- ↑ 1,0 1,1 Hei besteit geine Nederlandse naom veur
- ↑ Hei is de Friese naom officieel
- ↑ [1]
- ↑ http://www.lc.nl/nieuws/regio/article5699465.ece/Vooral-Sneek-voor-fusie-Zuidwesthoek-
- ↑ F.B. Dijkstra, Stavering. Leeuwarden 2003
- ↑ 6,0 6,1 Gemeente Súdwest-Fryslân - Súdwest Fryslân heeft een streepje voor
- ↑ https://web.archive.org/web/20120210072906/http://www.fusiesudwestfryslan.nl/?pid=2&spid=89
| ||
|---|---|---|
|
Achtkarspelen · Ameland · Dantumadiel · De Fryske Marren · Harlingen · Heerenveen · Leeuwarden · Noardeast-Fryslân · Ooststellingwerf · Opsterland · Schiermonnikoog · Smallingerland · Súdwest-Fryslân · Terschelling · Tytsjerksteradiel · Vlieland · Waadhoeke · Weststellingwerf | ||