RKSP
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De Roomsch-Katholieke Staatspartij, aofgekort RKSP waor formeel vaan 1924 tot 1945 'n politieke partij in Nederland, die 't roems-katheliek volksdeil vaan de Nederlandse bevolking vertrooj in de Ierste en Twiede Kamer. Ze kaom voort oet awwer, neet formeel georganiseerde kathelieke keeskring en góng nao de Bevrijing op in de Katholieke Volkspartij (KVP). Ze heet in de jaore tot ze bestoont in alle Nederlandse regeringe mètgedoon, gemeinelek mèt de aander groete confessioneel partije (ARP en CHU). Es kathelieke partij had de RKSP 'ne bezunder groeten aonhaank in Limbörg; in 't verzuild Nederland vaan toen stumde de mieste kathelieke in 't land op dees partij.
Program
bewirkPrincipieel baseerde ziech de RKSP op de Biebel en de kathelieke dogmatiek. Op sociaol gebeed waor de partij sterk geïnspireerd door de invloodrieke encycliek Rerum Novarum oet 1891. Hei-in pleitde de paus veur 't ingriepe vaan de regering in de sociaol positie vaan erm lui, es alternatief veur 't 'gevierlek' socialisme.
De focus op Biebelse norme zörgde veur belaankrieke raakvlaker mèt de protestantse partije: steun veur zedewètte, conservatief femilierech en zondagsras. In de maotsjappij woort ano hermenie gestreef: werkgevers en arbeiers móste sociaol euverlègke. De positie vaan groete gezinne mós weure besjermp door woeningtouwwiezing (in de negentienden iew hadde groete femilies dèks in väöls te klein kazerne mote leve) en kinderbijslaag.
In de boetelandse politiek hoopde de RKSP de neutraliteit te kinne behawwe; de sterkde vaan 't leger mós dao-op zien berekend. Nederlands-Indië mós bij Nederland blieve, meh de inheimse bevolking mós op termijn wel mie zelfstendegheid kriege.
Oontwikkeling
bewirkIn de negentienden iew, wie Nederland nog mèt e distriktestèlsel stumde en gein algemein keesrech bestoont, gaof 't gein politieke partije, allein losse kandidaote. Organisatie vaan de kathelieke kandidaote oet versjèllende keeskring begós in 1904 mèt de opriechting vaan d'n Algemeine Boond vaan RK-Keesvereineginge, voortgekoume oet 't werk vaan d'n toen al gestorve Herman Schaepman. In 1917 woort 't distriktestèlsel aofgesjaf en vervaange door 'n evereiege vertegenwoordeging. Ouch woort toen 't Algemein Keesrech ingeveurd (twie jaor later ouch veur vrouwlui). Vaanaof 1918 zat d'n Algemeine Boond ferm in 't zaol in 't parlemint. Vaanaof deen tied woort algemein gesproke vaan RKSP, ouch woort die es partij pas officieel in 1925 opgeriech. Ideologische veurmaan waor in d'n tied Willem Nolens. Nao dee zienen doed in 1931 naom Charles Ruijs de Beerenbrouck 't euver. Allebei waore Limbörgers.
In d'n tied vaan 't distriktestèlsel haolde d'n Algemeine Boond ummer 25 zedele in de Twiede Kamer (vaan de hoonderd; 't geit hei um de verkezinge vaan 1905, 1909 en 1913). Vaanaof 1918 weurt de RKSP nog groeter: 30 zedele in 1918, 32 in 1922, 30 in 1925, 30 in 1929, 28 in 1933 en weer 30 in 1937.
Op 22 december 1945 lufde me de RKSP op; de partij góng wijer es de KVP.
Zitting in de regering
bewirkRoems-kathelieke höbbe vaanaof de opriechting vaan de Boond ummer in de regering gezete. De RKSP vörmde mèt de protestants-christeleke partije ARP en CHU de zoegeneumde rechte coalitie: conservatief en mèt 'n oetgesproke hermeniemodel (zuug ouch bove). Gesjèlle waore bestumde veur kathelieke discriminerende wètte wie 't percessieverbod; veural de ARP wouw zoe'n wètte gere behawwe.
De insegste regering die de RKSP es partij neet oondersteunde waor 't kabinèt-De Geer I. De kathelieke die dao-in minster woorte, dege dat boete hun partij um. Allewel tot de RKSP door gans 't Interbellum heer de groetste kamerfractie waor, leverde miestal de protestantse partije de premier (Colijn, De Geer): de bestuurleke cultuur in Nederland steunde vaanajds sterk op protestantse patriciërsgeslachte. Toch leide Ruijs de Beerenbrouck ouch drei kabinètte.
Wie de aander twie partije oet de rechte coalitie waor samewèrking mèt de socialiste langen tied gein optie. Pas in 't kabinèt-De Geer II, gevörmp in 1939, naom neve de RKSP ouch de sociaol-democratische SDAP deil. Dezen trend woort nao d'n oorlog wijergezat mèt de zoegeneumde 'roems-roej kabinètte'.
Bron
bewirkDit artikel is gebaseerd op, meh neet vertaold oet, 't corresponderend Nederlandstaoleg artikel.