Moerdijk (dörp)
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Moerdijk is e dörp in de gelieknaomege gemeinte in Noord-Braobant, mèt in 2012 1141 inwoeners. 't Dörp heet 'n lang historie, meh greujde pas rillatief recent tot dörpse proporties oet. Moerdijk is ouch de naom vaan d'n diek dee laanks oonder mie dit dörp löp en de noordgrens vaan Braobant vörmp. Bove/oonder de Moerdijk is daomèt e symbolisch begrip veur typisch Zuid-Nederlandse geweuntes die in de res vaan 't land mer beperk veurkoume (wie de vastelaovend).
Historie bewirk
Moerdijk zouw al in 967 höbbe bestande oonder de naom Sprangblok. In de late middeliewe begós me hei mèt de moernering: 't aofgrave vaan törf (moer), neet es brandstof meh um door verbranding zaajt (in vreuger tije door de zie aofgezat) droet te winne. Hei-aon daank de plaots ziene naom. Door dees moernering zakde de bojem en greujde de Wijvekeen, e klei kreekske, oet tot 't mechteg Hollands Diep. Bij de Sint-Elisabethsvlood vaan 1421 leep oetindelek zoeväöl land oonder tot me de moernering beïndegde. Moerdijk kaom heibij op 'n eilendsje te ligke.
In de iewe dao-op woort dit eiland weer bediek; tenao gebäörde dat ouch mèt 't druugvallend land drumheen. Bij d'n aonlag vaan de Royaolen Diek in 1650 kaom 't eiland aon 't vasteland vas te zitte. Al deen tied hoort Moerdijk nog wel bij 't gewes Holland. Dit veranderde pas definitief in 1815, wie de grens tösse Holland en Braobant bij 't Hollands Diep kaom te ligke. Bij Moerdijk waor intösse e poontveer oonstande, wat 'nen deens nao 't Eiland vaan Dordrecht oonderheel. Vaanaof 1820 gaof 't aon beiskaante 'ne steinweeg in de riechting vaan respectievelek Breda en Dordrecht; 't Bredaas ind kaom perceis bij Moerdijk oet. Al gaw woort gewèrk mèt de moderne stoumboot. Ouch de spoorweeg nao Roosendaal en Antwerpe (1855) zoewie die nao Breda (1863) kaome bij dit veerhoes oet; aon Hollandse kant kós me daan bij Willemsdorp wijer mèt d'n trein. 't Veer woort opgeluf wie in 1872 de ierste Moerdijkbrögk woort gebouwd (langen tied de laankste brögk vaan Nederland), meh in 1909 maakde de koms vaan d'n oto 't weer rendabel. Pas in 1936 kaom ouch 'n verkiersbrögk.
In dezen tied leefde e groet deil vaan de Moerdijker bevolking vaan de vèsserij; veur d'n oorlog waore dat neet minder es veerteg femilies. Toch kaom ouch toen al industrie op: 't gaof hei e zeipfebrik en 'ne sjeepswerf. D'n oorlog brach groete verweusting. Al in 1940 woort hei hel gevochte, meh bij de bevrijing in 't naojaor vaan 1944 laog 't dörp midde in 't sjootsveld en woorte väöl hoezer sumpel-eweg gesloop. Ouch versjèllende beug vaan de bei brögke woorte opgebloze. Bij de Weeropbouw vaan nao d'n oorlog kraog Moerdijk e compleet nui geziech. Dit perces woort nog gefrustreerd door de Watersnoedramp vaan 1953, die ouch groete sjaoj aonriechde. De modernistische Stefanskèrk, boevaan d'n torie nog ummertouw 't dörpsgeziech bepaolt, woort in 1956 ingewijd.
Westelek vaan Moerdijk woort vaanaof 1968 't industrie- en havegebeed Moerdijk gerealiseerd. Dit gebeed vaan 2500 hectaar löp door tot aon Klundert en herberg oonder mie 'n Shell-raffinaderij. Tot 1997 laog Moerdijk op de grens vaan twie gemeintes, Klundert en Hooge en Lage Zwaluwe. Op 1 jannewarie vaan dat jaor gónge die alletwie op in de gemeinte Zevenbergen. Ei jaor later veranderde die oetgebreide gemeinte häöre naom in Moerdijk, allewel tot Zevenbergen de hoofplaots bleef.
In jannewarie 2011 voont op 't industrieterrein 'ne brand plaots bij 't bedrief Chemie-Pack. Heibij góng vaan alles fout: d'n oondernummer waor versjèllende veursjrifte neet naogekoume en de hölpdeenste maakde versjèllende foute. Dit leide tot irnstege water- en lochvervojling, zoetot gesaneerd mós weure. Drei jaor later, in juni 2014, volgde 'ne groete brand bij Shell. Deeskier waore de pompiers beter veurbereid. Me heet de lèste jaore planne gehad um 't industriegebeed wijer nao 't ooste oet te breie. In sommege vaan die planne zouw 't dörp Moerdijk zelfs gans mote weure gesloop. Ouch in aander scenario's geit me oet vaan 'n groetsjaolege oonteigening en 'ne gedeilteleke leegloup.
Functies bewirk
Wie gezag heet Moerdijk e groet havegebeed mèt veural (petro-)sjemische industrie. Via de Roode Vaart kinne bepaolde produkte nao 't binneland weure versjeep, meh 't geit toch veural um 'nen dippendans vaan de have vaan Rotterdam. Zoe weure versjèllende eerdoliedestillaote die bij Shell Pernis zien gesjeie, hei wijer geraffineerd um bruukbaar groondstoffe veur de verwèrkende industrie te kinne lievere. E deil vaan de groondstoffe weurt nao Moerdijk gebrach door de Servicetunnel Hollands Diep, en produkte wie nafta kinne ouch wijer weure getransporteerd mèt tube. De versjèllende brei revere in de wijen umtrèk zien evels ouch prima gesjik veur sjeper.
Moerdijk is ouch e belaankriek verkierspunt. Kortbij ligk 't Knouppunt Klaverpolder, boe de A 16 en A 17 bijein koume. Wie gezag ligke hei ouch de spoorweeg nao Breda en Roosendaal; die treffe ziech bij statie Lage Zwaluwe (die evels korter bij Moerdijk es bij Lage Zwaluwe ligk) en goon same wijer riechting Dordrecht en Rotterdam. Euver 't Hollands Diep ligke intösse al drei brögke: 'n verkiersbrögk oet 1978 (die de awwer, te smaal geweure brögk vervingk), 'n gewoen spoorbrögk en 'n Hoegesnelheidsspoorbrögk (in 2004 veur d'n HSL opegedoon).
Veurzieninge heet 't dörp wieneg; daoveur is me ieder op 't kortbij Zevenbergen aongeweze. 'n Basissjaol gief 't wel.
Monuminte en aonzien bewirk
Moerdijk is door d'n aonlag vaan de weeg nao Breda veranderd vaan e diekdörp in e weegdörp. De Steinweeg is de belaankriekste verkiersaojer. Bijgebouwde nao-oorlogse wieke höbbe 't dörp wel mie kómp-echteg gemaak (wie dat bekans euveral in Nederland is gebäörd).
Door de geneumde verweustinge gief 't wieneg aw gebouwe. 't Insegs rieksmonumint in Moerdijk is de klein Hervörmde Kèrk oet 1815.[1] Ouch de Mariakepel dateert nog vaan veur d'n Oorlog (1939). De geneumde kathelieke Stefanskèrk aon de Steinweeg heet häör veurgengers 'n kèrk oet 1869 (in 1930 gesloop) en ein oet 1929 (in 1944 verweus). In de kèrk vint me e Marcussenörgel oet 1964 en 'ne kruusweeg vaan Charles Eyck. Sinds 2011 weure gein mèsse mie gehawwe; me heet planne um de kèrk mer gans te slope en eventueel d'n torie te laote stoon. Ouch de gerifformeerde kèrk oet 1953 (trökgoond op 'ne veurgenger dee in 1944 ouch woort verweus) is neet mie es kèrk in gebruuk; naotot de gemeinte in 2004 opgóng in de PKN (en nao de hervörmde kèrk verhuisde), deeg ze nog e paar jaor deens veur de sekte vaan de Transformante.
In de jaore 1970 heet me tösse 't dörp en 't industriegebeed 't bebos natuurgebeed De Appelzak aongelag, es buffer nao de have en es compensatie veur de boetediekse natuur die bij d'n aonlag vaan de have verlore góng.
Bronne bewirk
Dit artikel is gebaseerd op 't corresponderend Nederlandstaoleg artikel, en wel in dees versie.