Kesjtieël Wienesrao
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Wienesraos. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Kesjtieël Wienesrao (Kasteel Wijnandsrade) is geleëge in 't gelieknamig dörp, Wienesrao (in de gemeënte Baekdale) aan 'n doer de Hölsbergerbeëk bewaterde grach en viever neëve de parochiekèrk van de heilige Sjteëve (Stephanus). 't Huuëdig aazieë, 'ne 100 mieëter lange geëvel mèt in de midde 'n rón ingangspaort, datiert oeët d'r 16e en 18e ieëw. Dit is eëgelik de vuurbörch. Baoëve de paort hingk 't waoëpe van de Bongarts. Links is de kesjtieëlhaoëf en rechs 't woeëngedeëlte mèt haoëks daoë-op twieë vluuëgele. Ene daoë-va, d'r oudste, heët 'ne taore mèt koepeldaak en windvaan.
De lang opriejlaan wuurt doer de luj va Raoë de Lingelei genump.
Achter 't woeënhoeës bevingk zich, binne de grach, 'n 12e ieëwse motte, woeë-i zich de fundamente van 'ne Middelieëwse donjon zouwe bevinge. Allewiel heët 't kesjtieël 'n woeën- en kentoerfunctie.
Gesjiedenis
bewirk
In d'r 12e ieëw sjtóng op de motte, die 'n doersnjieë heët va 42-45 mieëter, 'ne taore. In d'r 15e ieëw zou deë in ónbroeëk zi geraak. In 1554 lieët Werner von Bongart 'n geboew van twieë verdepinge optrekke va mergelsjteën. 't Is 'n saort woeëntaore mèt aan beëds kante 'ne aanboew. Dikke moere, keldersj en sjeëtlaoëker verwieëze naoë dees boewfase. In d'r wesvluuëgel bevingk zich 'ne ridderzaal mèt 'n renaissancesjouw en waoëpesjilder. In d'r tópgeëvel is 't waoëpe van Bongart-Mascherel aagebrach. Rónd 1718 wuurt 't rechtergedeëlte opgenómme in d'r groeëte zuudvluuëgel en krig 't gehieël 'n uterlik va baksjteën. Rónd vènstere en dure kómme helsjteëne lieëste. Daoë wuuët aoëch nog 'ne nuje vluuëgel bieëgeboewd mèt 'n mansardekap. Dan óntsjteët 'ne groeëte vierkentige binnehaoëf. In 1726 krig de paorttaore 'n koepeldaak woeë-op in 1773 'n windvaan wuuët geplaats.
D'r linker vuurhaoëf oeët 1634 heët sjeëtlaoëker in de moere en twieë vierkentige taores. Aoëch hie kaoëme in 1718 nog drie haoëks opeesjtaoënde vluuëgele en 'n groeëte ingangspaort mèt achhuuëkig täörentje.
In 1990 vingk 'n groeëte restauratie plaats.
Bewoeëning
bewirkIn 't midde van d'r 12e ieëw is 't lieëngood bekènd es Rhode, Rhade of Raoë (beteëkent: geroojde plaats) en is eëgedóm van 't riddergesjlach de hiere va Sjènne. In 1516 trouwt Maria van Mascherel mèt ridder Wilhelm von dem Bongart, hier van de Duutsje kesjtieële Paffendorf en Bergerhausen. In 1539 erf zie Wienesrao.
In d'r 14 ieëw zal Johan van Rhode zich d'r naam van zieën moeëder, Elisabeth Mascherel van Schönau, aannumme en nump zich Johan Mascherel. Zieëne vader en zieëne zoeën heësje allebei Wienand. Zoeë is d'r naam Wienesrao verklaord. De hieërlikheid Wienesrao is in d'r 14e ieëw 'n lieën van de graafsjap Valkeberg.
In 1516 trouwt Maria van Mascherel mèt ridder Wilhelm von dem Bongart, hieër van de Duutsje kesjtieële Paffendorf en Bergerhausen. In 1539 erf zieë Wienesrao van häöre vader. Van de 2 zoeëne, Werner en Wilhelm, zal Werner 't good erve. Heë lieët in 1554 'n nuj kesjtieël boewe, woeë-aa in d'r 17e ieëw d'r vuurhaof wuuët toegevoog. In 1634 wuurt zoon Werner II von dem Bonghart, getrouwd mèt Anna Catharina gravin van Vlodrop, doer de keizer tot baron verheëve. In 1718 zal baron Joseph Clemens baron von Bongart nog oeëtbreijinge laoëte oeëtvure. Umdat 'r geen kinger heët wuuët neëf Sigismund eëgeneër en heë lieët aoëch nog 'n deël opknappe. In 1916 mót 't good verkoch weëre vanweëge sjölde. D'r börgemeëster van Wienesrao Opfergelt gölt 't complex, um 't in 1928 te verkaoëpe aan de minderbroedersj conventuele, die d'r een college vuur preëstersjtudente sjtichte. D'r haoëf blif van Opfergelt en wuuët vanaaf 1958 verpach aan de Sjtichting Proefboerderie Wienesrao. Zie zal 'm 1980 in eëgendóm verkrieëge. 't Kesjtieël zelf wuuët in 1967 eëgendóm van ingenieurs- en architectebureau Haskoning. In 1990 gölt de Sjtichting tot Behoud va Kesjtieël Wienesrao 't good. Dao volg 'n groeëte noeëdzakelike restauratie. Allewiel zint 'r woeënruumdes en kentoere in gevestig.