Gulpesj kriet

Dit artikel is gesjreve in 't Valkebergs. Ómdat 't plaatsgebónge is, maogs doe 't ómzètte nao 't Gulpesj, es te dit dialek sjpriks.

---

't Gulpesj kriet of de formatie van Gulpe vèlt same mèt 't Mestreechter Kriet ónder de geologische benaming 't Maastrichtien en ies 'n soort mergelsjtein, dae gevónge weurt rónd de plaats Gulpe in Zuud Limburg. 't Gewonne materiaal ies neet gesjiek um hoezer e.d van te boewe, dao ies 't te hel en te brokkelig veur. Van dizze kalkrieke sjtein woort en weurt kalk gebrend. Dat gebeurt in kalkoves. Veurbeelde daovan liegke aan de Pötberg (bie Benzerao), in de Subergröbbe bie Sub en aan de Sjaasberg bie Valkeberg.

De Gulpener mergel ies ouch 'n ingrediënt van cement. De 1e Nederlandse Cement Industrie (E.N.C.I.) loog in 't gehuch Mellesjet bie 't dörp Viele. In 1925 ies de fabriek verplaats nao Sint Pieter, bie de Sint-Pietersberg in (Mestreech). Hie weurt ouch goje kwaliteit mergel aafgegrave, meh 't resmateriaal van hie en vanoet de groeve 't Rooth ies besjtump veur de cementfabricage. De Maas, die hie langssjtruimp, ies 'n kortbieliegkend transportmiedel.

In Klumme en Craubeek woort in kalkbrennerieje kalk gebrend oet de (reste) van Krawberger of kundersjtein. Deze kèn neet gezaeg weure, meh weurt es boewsjtein in zien (enigszins) roew vörm toegepas.

In 't Gulpener Kriet ies 't de kalksjtein van Beutenake (groeve Habets, Beutenaken), de kalksjtein van Viele (holle waeg van Mamelis nao de Bokkeserhej, Viele), de kalksjtein van Lixhe (groeve Dierkx, Lixhe) en de kalksjtein van Lanaye (Albertkanaal, Lanaye) die tot 't Maastrichtien behuère.